بریده‌هایی از کتاب انسان در جستجوی معنا

آنچه انسان‌ها را از پا در می‌آورد، رنج‌ها و سرنوشت نامطلوبشان نیست بلکه بی‌معنا شدن زندگی است که مصیبت‌بار است. و معنا تنها در لذت و شادمانی و خوشی نیست، بلکه در رنج و مرگ هم می‌توان معنایی یافت.

اگر زندگی رنج بردن است، پس برای زنده ماندن باید ناگزیر معنایی در رنج بردن یافت.

خوش‌بینی ذاتی من مانند غریقی که به پر کاهی چنگ بیندازد

«چنان زندگی کن که گویی بار دومی است که به دنیا آمده‌ای و اینک در حال انجام خطاهایی هستی که در زندگی نخست مرتکب شده بودی.»

گرچه شرایط نامناسب زندگی از قبیل کمبود خواب، غذای ناکافی و فشارهای روانی گوناگون موجب می‌شد زندانیان به شکلی از خود واکنش نشان دهند، در تجزیه و تحلیل نهایی روشن می‌شود که تغییر ماهیت زندانی نتیجهٔ تصمیم درونی اوست، نه صرفآ نتیجهٔ تأثیرات زندگی در اردوگاه. بنابراین، اصولا هر مردی می‌تواند حتی در چنان شرایطی تصمیم بگیرد که از نظر روحی و معنوی تغییر یابد. او می‌تواند ارزش انسانی خود را حتی در اردوگاه کار اجباری حفظ کند. داستایوسکی می‌گوید: «من تنها از یک چیز می‌ترسم و آن اینکه شایستگی رنج‌هایم را نداشته باشم.»

اروپایی نه بدبین است و نه ضد مذهب. بلکه برعکس، نویسنده‌ای که خود شاهد همهٔ رنج‌ها و نیروهای شیطانی شکنجه بوده، به‌خوبی به توانایی بشر در غلبه بر شرایط موجود و کشف حقیقتی روشنگرانه و بسنده آگاهی دارد. خواندن این کتاب را که واژه‌هایش چون گوهر می‌درخشد و بر ژرف‌ترین مشکلات بشر می‌تابد، از همگان خوا

هرگز فراموش نمی‌کنم که چگونه یک شب از صدای ناله‌های یکی از زندانیان از خواب جستم. او به‌شدت دست‌وپا می‌زد و گویا دچار کابوس وحشتناکی شده بود. از آنجا که همیشه نسبت به همه، به‌ویژه کسانی که خواب‌های ترسناک می‌دیدند یا هذیان می‌گفتند حس ترحم داشتم، خواستم مرد بیچاره را از خواب بیدار کنم اما ناگهان دستم را که می‌رفت او را تکان دهد، پس کشیدم چون از عملی که می‌خواستم انجام دهم، وحشت کردم. در آن لحظه به این حقیقت رسیدم که هیچ خوابی هر قدر هولناک نمی‌تواند به تلخی و گزندگی واقعیت زندگی اردوگاهی پیرامون ما باشد، و من ناآگاهانه می‌خواستم او را به آن زندگی بازگردانم.