بریده‌هایی از کتاب بر سفره‌ی توحید

درواقع هر خیر و رحمتی که از عالم بالا نازل می‌شود و به قلب انسان می‌نشیند و در وجودش حاکم می‌شود، نوعی از رزق است.

اگر دعای کسی بالا نرفته و مستجاب نمی‌گردد، نقص از طرف دعاکننده است و ازطرف خداوند هیچ نقصی وجود ندارد.

در رأس ماسوی‌الله، حبّ دنیا قرار دارد که مادر همه مصیبت‌هاست.

به‌واسطه دعا بنده به حضرت قاضی‌الحاجات متصل شده و جریان امور خود را از منبع فیض و سرچشمهٔ جود طلب می‌کند.

مقام باطن انسان کامل،‌ جان عالم است؛ همان‌گونه‌که روح ما جان بدن ماست

إِلَهِی فَلَک الْحَمْدُ أَبَداً أَبَداً دائماً سَرْمَداً

تمام امور مبتنی بر سلسله‌اسبابی است که منتهی به ذات مقدّس ربوبی می‌گردد، و دعا درخواست از آن ذات مقدّس و کلید گشایش تمام قفل‌ها است.

شرط اساسی مستجاب می‌شود: ۱. دعاکننده واقعاً طالب باشد؛ ۲. فقط از خداوند بخواهد و بر اسباب ظاهری تکیه نداشته باشد تا زمینه استجابت فراهم گردد.

صلوات ما بر اهل‌بیت (ع) موجب تطهیر و تزکیه ماست و نفعش اصالتاً به خود ما بازمی‌گردد.

متأسفانه در بین ما چنین مفاهیم و تعابیری فراموش شده و نهایت درخواست‌های معنوی ما مثلاً گرفتن گذرنامهٔ کربلاست. آری! زیارت حضرت سیدالشهدا (ع) بسیار شرافت دارد، ولی انسان نباید به تقاضای زیارت ظاهری حضرت بسنده کند، باید زیارت ایشان را از خداوند تقاضا کند و آن را مقدمهٔ زیارت خود خداوند قرار دهد و از خداوند زیارتی را بطلبد که باطنش زیارت خود خدا و نظر به اوست.

اصل دعا، اُنس‌گرفتن با خداوندمتعال و اتصال به او است؛ گرچه صحبت با خداوند، یکی از مهم‌ترین مظاهر ذکر و ارتباط با حضرت معبود و نزدیک‌شدن به او نیز هست.

راه برقراری ارتباط و انُس‌گرفتن با خداوند در گفتگو با خداست که گاهی تعریف و تمجید از حضرت سبحان و گاهی بیان ضعف و فقرِ وجودی خویش و البته گاهی هم بیان تقاضای مناسب است.

زبان حال شخص در صلوات این است که: «خداوندا، در حق ما مسلمانان و شیعیان ترحم کن و به فریاد ما برس؛ اما چون ما آبرویی نداریم که برای خود چیزی طلب کنیم، به‌واسطهٔ پدر بر ما ترحم کن که ما عیال و فرزندان او هستیم.»

اگر دعای کسی بالا نرفته و مستجاب نمی‌گردد، نقص از طرف دعاکننده است و ازطرف خداوند هیچ نقصی وجود ندارد.

وقتی دیدِ انسان این‌گونه شود و به فقر و ناتوانی خود و قدرت و توانایی الهی معترف باشد،‌ آن‌گاه در حقیقت به خداوند پناهنده شده است. پس پناه‌بردن یک کار قلبی است، انسان ناتوان و ضعیف به ذُلّ عبودیّت و عزّ ربوبیّت معترف است و همیشه با حال تضرّع و التماس لسانش به یارب یارب در درگاه الهی گویا است.

مراد از دل و قلب، نفس انسان است. براساس روایات،‌ هر انسانی علاوه بر دو چشم سَر، چشمی باطنی و درونی دارد که از آن به «عین‌القلب» تعبیر می‌شود. «بصر» و «دیده» به چشم بینا گفته می‌شود و اگر این «عین‌القلب» (چشم دل) گشوده شد و انسان توان دیدن حقایق را یافت به آن بَصَرالقلب (دیدهٔ دل) می‌گویند.

از این دعا باید درس بگیریم و در طلب حاجت همواره عالی‌ترین مراتب را از خداوند بطلبیم. گاه ما می‌پنداریم که شایسته این مقامات نیستیم و آن را از خداوند تقاضا نمی‌کنیم. ولی حق این است که اگر نظر به قابلیت و شایستگی ما باشد ما شایسته هیچ‌چیز نیستیم و نباید هرگز هیچ دعایی کنیم و اگر نظر به کَرم الهی باشد و توجه کنیم که ما گداییم و گدا مجانی‌طلب است، دیگر وجهی ندارد که در گدایی کم بطلبیم و به کم قانع باشیم.

بزرگان فرموده‌اند که مناجات شعبانیه، جزء منابعی است که در باب سلوک و عرفان می‌توان از آن بسیار بهره برد.

ذکر صلوات اولاً ترکیب بین ذکر خدا و ذکر رسول‌خداست و ثانیاً در گفتن لفظ «اللّهم» حال تقاضا و حالت خضوع و خشوع نسبت به خداوندمتعال نهفته است. لذا اگر آدمی با حضور قلب «اللّهم» بگوید، ناخودآگاه به مقام عبودیّت خود در برابر حضرت حق نیز توجه کرده است.

اجمالاً صلوات یعنی «خداوندا، از خزانهٔ بیکران خود بر رسول‌خدا و اهل‌بیت (ع) آن حضرت، رحمت و برکت و خیر نازل و جاری فرما».

مرحوم علامه آیت‌الله حسینی طهرانی در این باره می‌فرمایند: «جهنم، باطن دوری از خداست و هر کسی از خدا حتی به‌اندازه یک سر سوزن دور است، حتماً بهره‌ای از جهنم دارد؛ و فقط انسان کامل صددرصد از آن رها می‌شود.»

جهنم، باطن دنیاست، همه باید از این جهنم عبور کنند و به بهشت برسند. راه رسیدن به بهشت این است که انسان به این دنیا بیاید ولی دل‌بستگی به آن پیدا نکند تا سبب دوری او از خداوند نشود. آن‌هایی که به این دنیا می‌آیند و به آن آلوده نمی‌شوند، همان‌هایی هستند که در عالم ملکوت هنگام عبور از صراط سر سوزنی نمی‌سوزند؛ و به تعبیر دیگر اینها کسانی هستند که فطرت اولیهٔ خود را -که فطرت الهی است و در آن فطرت انسان از غیرخدا کاملاً بریده و به احدی دل‌بستگی ندارد- تا آخر زندگی‌شان در این دنیا حفظ می‌کنند و لغزشی ندارند

«شُکر» و «سپاس» همیشه در مقابل انجام کار قرار می‌گیرد. وقتی کسی کاری برای ما انجام می‌دهد، از او تشکر می‌کنیم. ولی هیچ‌وقت در مقابل صفات نیکو از کسی تشکر نمی‌نمائیم و نمی‌گوییم: من از شما بابت قد بلند یا زور زیاد یا خط زیبایی که داری، تشکر می‌کنم. در این‌گونه موارد معمولاً از «مدح» و «ستایش» کمک می‌گیریم و می‌گوییم تو را بر این خط زیبا یا قد بلند مدح می‌کنم و می‌ستایم.

در میان هم‌نوعان نیز انسان برای یافتن دوست و مرتبط‌شدن با دیگری، باید از راه صحبت و گفتگو وارد شود و بدون آن رفاقتی حاصل نمی‌شود.

مقام قدس یعنی آنجایی که منزه است از اینکه مخلوق بتواند وارد آن شود. بنابراین «وَ هِمَّتِی فِی رَوْحِ نَجَاحِ أَسْمَائِک وَ مَحَلِّ قُدْسِک» به این معناست که عبد باید به‌نحوی خاص به این محل قدس که غیر از خداوند در آن راهی ندارد، برسد و مسلّماً کیفیت حصول این راه، همانی است که بزرگان و اهل معرفت از آن به «فناء» تعبیر می‌کنند که رسیدن بدون واردشدن است.

بزرگان سفارش دارند که مؤمن سعی کند روزانه لااقل یکی از مناجات خمس‌عشره یا دعای أبوحمزه یا مناجات شعبانیه و... را که بین بزرگان معروف و متداول بوده، بخواند و ببیند که ائمه (ع) هنگام دعاکردن، چگونه از خداوند درخواست صفات و مقامات و معارفی را می‌کنند که از افق فکر و ذهن ما به‌طورکل خارج است.

مقاماتی که در ادعیه از خداوند تقاضا می‌کنیم درحقیقت، چیزی جز شرح مقام انسان کامل و صفات شیعیان حقیقی نیست و باید انسان مؤمن هدف زندگی خویش را برآن اساس تنظیم کند.

مقام باطن انسان کامل،‌ جان عالم است؛ همان‌گونه‌که روح ما جان بدن ماست و به آن اشراف دارد، نفس انسان کامل بر تمام عوالم اشراف کامل دارد واسطهٔ فیض میان خداوند و عالم است و به تمام عالم مدد می‌رساند.

باران رحمت خداوند همواره از آسمان جاری است و اگر ما بهره‌ای از این باران نداریم بدین‌جهت است که ظرف وجودمان واژگون است! ما با دعای خود کاری نمی‌کنیم که باران به جریان بیافتد؛ بلکه با دعاکردن درحقیقت کاسه وجود خویش را به‌سوی آسمان می‌گردانیم.

کسی که می‌گوید: «وَاسْمَعْ دعایی إِذَا دَعَوْتُک» (خدایا! دعای مرا مستجاب کن وقتی تو را می‌خوانم)‌ درحقیقت تلاش می‌کند خودش به‌گونه‌ای باشد که خداوند دعای او را بشنود و قبول کند.