بریده‌هایی از کتاب خیال پردازی‌های رهرو تنها

به تجربه دریافتم که سرچشمهٔ سعادت راستین در درون خود ماست و کسی که راه نیک‌بختی بداند دیگران نمی‌توانند تیره‌بختش کنند.

برای کسی که در بدی‌های دیگران فقط بدی را می‌بیند نه نیت را، برای کسی که جایگاهش به منزلتی نیست که خوش دارد دیگران به وی بدهند، بی‌حرمتی‌ها، کینه‌توزی‌ها، تبعیض‌ها، اهانت‌ها و بی‌عدالتی‌ها هیچ‌اند. مردم به هر چشمی که بخواهند مرا ببینند، نمی‌توانند ذات مرا عوض کنند و با وجود توانایی و توطئه‌های پنهانشان، هرچه کنند باز من همانم که هستم.

این‌گونه می‌توانم دادِ خود را از آزاردهندگانم بستانم. زیرا هیچ مجازاتی برای آنان دردناک‌تر از این نیست که من برخلاف میلشان خوشبخت باشم.

آزادی بشر در آن است که هرچه می‌خواهد بکند، بلکه در آن است که هیچ‌گاه کاری را که نمی‌خواهد نکند.

دیگر در این دنیا همه چیز برایم پایان یافته است. نیکی و بدی برایم یکسان است. دیگر نه جای امید است و نه جای بیم. حال این منم، آسوده در ته گرداب، تیره‌بخت و بینوا، اما بی‌رنج و درد چون خدا.

لحظه‌ای لذت‌بخش‌تر از آن لحظه نیست که خویشتن را به فراموشی می‌سپارم.

در این دنیا هیچ‌چیز پایداری نیست که بتوان بدان دل بست.

روزهایی که کسی را نمی‌بینم، دیگر به سرنوشتم نمی‌اندیشم، دیگر احساسش نمی‌کنم، دیگر رنج نمی‌برم و بی‌مانع و رادع خوشحال و خشنودم. اما به ندرت از گزند عاطفی در امان می‌مانم و زمانی که کمتر بدان می‌اندیشم، اگر نگاه شومی ببینم، کلام نیش‌داری بشنوم یا با بدخواهی روبرو شوم، پریشان می‌شوم. تنها کاری که در این‌گونه موارد از دستم ساخته است این است که زود فراموش کنم و بگریزم. پریشانی‌ام با زوال آنچه موجبش گشته زدوده می‌شود و همین‌که تنها می‌شوم، آرامشم را بازمی‌یابم. اگر هم چیزی نگرانم کند، هراس از تلخ‌کامی تازه است. تنها دردم همین است، اما همین کافی است تا خوشبختی‌ام را برهم زند.

دیگر بازگشت انسان‌ها به سوی من بیهوده بود، چرا که دیگر بازم نمی‌یافتند.

در همهٔ بدی‌هایی که به ما می‌شود بیشتر به نیت توجه می‌کنیم تا به نتیجه. سفالی که از بامی فرومی‌افتد ما را سخت مجروح می‌کند، اما به اندازهٔ سنگی که به‌عمد از دست بدخواهی پرتاب شود آزرده‌مان نمی‌سازد.

دروغ گفتن بنابر مصلحتِ خود تقلب است، دروغ گفتن بنابر مصلحتِ دیگری دغل‌کاری است و دروغ گفتن به‌قصد مردم‌آزاری دسیسه است، و این بدترین نوع دروغ است. دروغی که در آن سود و زیانی برای گوینده یا دیگری نباشد دروغ نیست: آری، دروغ نیست، افسانه‌پردازی است.

آنچه را که دروغ مصلحت‌آمیزش می‌خوانند دروغ تمام‌عیار است، چرا که چه به مصلحت خود ما باشد چه به مصلحت دیگری، همان‌قدر بی‌عدالتی است که بخواهیم دیگری را به زبان خود بفریبیم.

این حال را زمانی تجربه کردم که دلم از غم فشرده بود و همه‌گونه می‌کوشید تا این ته‌ماندهٔ گرما را، که بر اثر درماندگی به سردی می‌گرایید و خاموش می‌شد، حفظ کند. بی‌خیال در کوه و جنگل پرسه می‌زدم و از بیم آنکه مبادا دردم افزون شود، جرئت تفکر نداشتم. نیروی خیال من که از پرداختن به موضوعات غمناک پرهیز می‌کرد، می‌گذاشت تا حواسم تسلیم جاذبه‌های دلپذیر محیط شود. نگاهم پیوسته به هر طرف می‌گشت و محال بود در این جهانِ رنگارنگ چیزی نیابد که بیشتر بر آن خیره شود.

احساساتم، که گویی سرنوشت در دلم محبوسش کرده بود، به بیرون پر نمی‌کشید، به‌ویژه به سوی آنچه که برای مردم باارزش ولی در واقع بی‌ارزش است و یگانه سودای کسانی است که خود را نیکبخت می‌پندارند. بدین‌سان، من حلاوت زندگی را بیش از دیگران چشیده‌ام و درواقع بیشتر زندگی کرده‌ام.

این زندگی توفانی برایم نه آرامشی در درونم به جا می‌گذاشت و نه صفایی در بیرون. به ظاهر خوشبخت بودم، اما از احساسی که می‌توانست پشتیبان اندیشه باشد و بتوانم به‌راستی از آن لذت برم بی‌بهره بودم. هرگز نه از خود به تمامی خشنود بودم نه از دیگری. هیاهوی محافل به ستوه‌ام می‌آورد و از تنهایی ملول می‌شدم. پیوسته باید جابه‌جا می‌شدم و هیچ‌جا خوش نبودم. البته همه‌جا از من استقبال می‌کردند، خواهانم بودند، پذیرایم می‌شدند و می‌نواختندم. نه دشمنی داشتم نه بدخواهی و نه کسی بر من رشک می‌برد. چون همه همواره بر آن بودند که به من خوبی کنند، من نیز بسی خشنود می‌شدم که به همه خوبی کنم. بی‌کار و بی‌مال و بی‌پشتیبان، بدون استعدادهای شناخته‌شده یا پرورش‌یافته، از مزایای وابسته به اینها بهره می‌بردم و کسی را نمی‌شناختم که سرنوشتش بهتر از من باشد.

روح ما در حسرت لحظه‌های ازدست‌رفتهٔ عمر شِکوه خواهد کرد. اما شکیبایی، نرمش، تسلیم و رضا، درستکاری، عدل و انصاف، موهبت‌هایی هستند که ره‌توشهٔ انسان‌اند و به یاری‌شان می‌توانیم بر غنای خود بیافزاییم بی‌اینکه بیم آن داشته باشیم که مرگ از ارجشان بکاهد.

سرانجام، زمانی که دریافتم همهٔ تلاش‌هایم بی‌حاصل است و بیهوده در پی آزار خویشم، تنها راهی را که مانده بود در پیش گرفتم. بر آن شدم تا بدون ایستادگی در برابر قضا و قدر، به سرنوشت تن دهم و در این تسلیم، داروی همهٔ دردهایم را یافتم. زیرا آرامشی را فراهم آورد که به‌هیچ‌روی با رنج ناشی از پایداری پیوسته و بی‌ثمر یکسان نبود.

انتظار فرا رسیدن درد صدها بار جانکاه‌تر از خود درد است و هراس از درد اثری هولناک‌تر از درد به جا می‌گذارد.

فلسفه‌شان برای دیگران است؛ من فلسفه‌ای برای خود می‌خواهم.

در این دنیا پیوسته هر چیز در تلاطم است. هیچ‌چیز ثابت و پایدار نمی‌ماند و دلبستگی‌ها در پیش‌رو و پشت سر ما همواره یادآور گذشته‌ای هستند که دیگر نیست و یا نمایانگر آینده‌ای که غالباً تحقق نمی‌یابد.

خوشبختی وضعیتی است پایدار که گویی در این کرهٔ خاکی نصیب کسی نمی‌شود. در زمین پیوسته جریانی است که نمی‌گذارد چیزی شکل ثابتی به خود بگیرد. هرچه پیرامون ماست دگرگون می‌شود. ما هم دگرگون می‌شویم و کسی نمی‌تواند تضمین کند که آنچه را امروز دوست دارد فردا هم آن را دوست بدارد. بدین‌سان، همهٔ برنامه‌های ما برای دستیابی به خوشبختی در این جهان خواب و خیالی بیش نیستند.

تنها در اروپا دیده‌ام که مهمان‌نوازی فروشی است. در سرتاسر آسیا به رایگان شما را سکنا می‌دهند. البته انسان در خانهٔ کسی چنان که باید راحت نیست. اما مگر نه اینکه این گفتار سخنی باارزش است؟ "من انسانم و انسان‌ها مرا نزد خود پذیرفته‌اند." این انسانیت محض است که پناهم می‌دهند. اگر با جان بهتر از تن رفتار کنند، کاستی‌های ناچیز به چشم نمی‌آیند.

دلا خو کن به تنهایی که از تن‌ها بلا خیزد

به تجربه دریافتم که سرچشمهٔ سعادت راستین در درون خود ماست و کسی که راه نیک‌بختی بداند دیگران نمی‌توانند تیره‌بختش کنند.

بی‌گمان رنج آموزگار بزرگی است، اما درس‌هایش گران تمام می‌شوند و چه‌بسا بهره‌ای که از آن می‌بریم به بهایی که می‌پردازیم نمی‌ارزد.

اندک‌اندک به این خو می‌گرفتم که دلم را با جوهر خودش بپرورانم و چراگاهش را در درون خویش بجویم.

رنج آموزگار بزرگی است، اما درس‌هایش گران تمام می‌شوند و چه‌بسا بهره‌ای که از آن می‌بریم به بهایی که می‌پردازیم نمی‌ارزد.