بریده‌هایی از کتاب کارگاه نویسندگی خلاق

شخصیت، قلب و هستهٔ مرکزی داستان است که از دلِ ایده بیرون می‌آید. ایدهٔ داستانی در برگیرنده نوعِ داستانی است که قرار است متولّد شود. نوع داستان به نوبه خود مشخّص می‌کند که چه شخصیّت‌هایی در وهلهٔ اوّل باید آفریده شوند.

«انسان برای ادامهٔ حیات ناگزیر است داستان بگوید.»

شهرزاد قصّه می‌گفت تا نمیرد. بشر هم قصّه می‌گوید تا رنج‌ها، افکار، احساسات و به طورِ کلی تاریخش نمیرد. اگر تاریخِ بشر نباشد،‌ مرگِ حقیقی او فرا می‌رسد. از این‌روست که، ملّت‌ها قصّه‌ها و داستان‌هایشان را در قالبِ ادبیات و هنر حفظ می‌کنند، زیرا می‌دانند هر ملّتی تا زمانی زنده می‌ماند که قصّه و داستانی برای گفتن داشته باشد.

تمرین عملی برای ایده‌پردازی ۱. موضوعی که در حال حاضر بزرگ‌ترین دغدغهٔ ذهنی و فکری‌تان است را روی کاغذ بنویسید و در گام بعدی حسّ، موضع و نگرش‌تان را نسبت به آن موضوع مشخّص کنید. حالا سعی کنید موضوع و نگرش و حسّ‌تان را به آن در یک جمله بنویسید. اگر تا این نکته پیش آمدید، ایده شما آماده است تا در مراحل بعدی تبدیل به داستان شود. ۲. جمله‌ای مشهور یا شعری را بنویسید که فکر می‌کنید بیان‌گر نگرش شما به موضوع انتخابی‌تان است. ۳. فکر می‌کنید راوی (زاویه دید) داستان‌تان کیست.

«انسان برای ادامهٔ حیات ناگزیر است داستان بگوید.»

۲. صحنهٔ اوّلِ داستان را با جزئیات تمام بنویسید. از توصیف زمان و مکان شروع کنید و به طرف شخصیّت‌های حاضر در صحنه حرکت کنید و تا جایی که امکان دارد ظاهر شخصیّت‌ها را به خواننده نشان دهید. گفتگوی میان شخصیت‌ها را بنویسید و به طرف زمینه‌سازی برای حادثهٔ اوّل یا همان حادثهٔ محرّک حرکت کنید. ۳. صحنه‌های داستان‌تان را یکی‌یکی با تمامِ جزئیات و حسّ و حال موجود در آنها بنویسید. صحنه‌های نوشته شده را به ترتیب کنار هم بگذارید تا داستانتان متولّد شود و عنوانی زیبا و بامسمّا برایش انتخاب کنید. می‌توانید در ادامه نمونه تکمیل شدهٔ داستان ما را ببینید.

هفتمین گام عملی برای خلق داستان: مشخّص کردن تعداد صحنه‌ها و عناصر حاضر در آنها؛ صحنه‌پردازی هر صحنه صحنه اول: زمان: بعد از ظهر؛ مکان: آپارتمان پروا؛ شخصیّت حاضر: پروا؛ حادثه: آماده شدن پروا برای ملاقاتی مهمّ؛ هدف صحنه: توصیف خصوصیات فیزیکی پروا و شکل و چیدمان منزلش و همچنین اشاره‌ای غیر مستقیم به وضعیّت فکری و روحی پروا صحنه دوم: زمان: بعد از ظهر؛ مکان: آپارتمان پروا؛ شخصیّت حاضر: آرمان؛ حادثه: آماده شدنش برای قرار ملاقاتی حساس؛ هدف صحنه: اشاره به بخشی از افکار و سلایق آرمان و همینطور شکل و ظاهر داخل خانه صحنه سوم: زمان: بعد از ظهر؛ مکان: خیابان؛ شخصیّت حاضر: آرمان؛ حادثه: برنامه ریزی برای تغیّیر زندگی‌اش با ملاقاتی که خواهد داشت؛ هدف صحنه: توصیف شخصیّت و احساسات آرمان صحنه چهارم: زمان: بعد از ظهر؛ مکان: داخل ساختمان نمایش‌خانه؛ شخصیّت حاضر: پروا؛ حادثه: مخفی شدن پروا در سالن؛ هدف صحنه:

تمرین عملی برای صحنه‌پردازی ۱. جزئیاتِ عناصر و حوادثِ موجود در هر صحنه از داستان‌تان را در یک برگ کاغذ جداگانه بنویسید. شمارهٔ حادثه و روابط علّی و معلولی با حادثه بعدی را در یک جمله بنویسید. برگ‌های تکمیل شده را در کنار هم قرار دهید تا تعداد صحنه‌های داستانِ شما مشخّص شوند.

شهرزاد قصّه می‌گفت تا نمیرد. بشر هم قصّه می‌گوید تا رنج‌ها، افکار، احساسات و به طورِ کلی تاریخش نمیرد. اگر تاریخِ بشر نباشد،‌ مرگِ حقیقی او فرا می‌رسد. از این‌روست که، ملّت‌ها قصّه‌ها و داستان‌هایشان را در قالبِ ادبیات و هنر حفظ می‌کنند، زیرا می‌دانند هر ملّتی تا زمانی زنده می‌ماند که قصّه و داستانی برای گفتن داشته باشد

اوّلین گام عملی برای خلق داستان: یافتن ایده موضوع کلی: ایده‌آل‌خواهی درون‌مایه و تم: افرادی که خواست‌ها و انتظارات‌شان در روابط عاطفی بر اساس ایده‌آل‌گرایی و توهم‌های دور از واقعیت باشد، سَرخورده شده و محکوم به تنهایی و انزوا خواهند بود. ایده داستان: اگر کمال‌خواهی و خود فریبی زندگی انسان را هدایت کند، چه می‌شود؟ عدم اعتماد به نفس، و خود کم بینی. راوی (زاویه دید): بیرونی- راوی سوم شخص

هر ملّتی تا زمانی زنده می‌ماند که قصّه و داستانی برای گفتن داشته باشد.

بعد فیزیکی شکل بدن: قد، وزن، هیکل، رنگ، ویژگی‌های چهره مثل دماغ، چشم و گوش. شخص در مورد جسمش چه حسّی دارد؟ سلامتی: آیا شخص از نظر جسمی ایرادی دارد؟ این مشکلات جسمی بزرگند یا کوچک؟ (مثل نداشتن یک عضو یا مبتلا بودن به آسم). چقدر این بی‌بهرگی از سلامت فیزیکی در فعّالیّت‌های روزمره شخصیت تأثیر می‌گذارد؟ لباس پوشیدن: چه نوع لباس‌هایی می‌پوشد و وسایل زینتی استفاده می‌کند؟ در چه لباسی احساس راحتی می‌کند؟ استایل شخصیّش چگونه است؟ طرز حرکت و راه رفتن: استایل راه رفتنش چگونه است؟ محتاط یا راحت؟ پرجنب وجوش یا بی‌تحرّک؟

هر شخصیّتی را نه تنها ازطریق اعمال و رفتارش، بلکه از حرف‌ها، سخنان و نحوه سخنوریش می‌توان شناخت.