بریده‌هایی از کتاب منظومه‌ی فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای؛ جلد اول

مقدمه هدف ارسال پیامبران، تزکیه و تعلیم انسان‌ها و فراهم آوردن زمینه‌های حرکت تکاملی آنها به سوی خدای متعالی و رساندن آنان به مقام بندگی است. هدف خداوند متعالی از تشریع شرایع آن است که بینش‌ها و ارزش‌های انسان‌ها را از نادرست به درست تغییر داده و بر اساس آن، الگوی رفتارهای آنها در همه عرصه‌های زندگی برای تحقق حرکت تکاملی همه انسان‌ها سامان یابد. مجموعه آموزه‌های اسلام در قرآن و سیره و سنت پیامبر و ائمه معصومین (سلام الله علیهم اجمعین) برای تحقق چنین هدفی از سوی شارع مقدس بیان شده است. تردیدی نیست مجموعه آموزه‌های اسلام، نظام‌مند و با هم مرتبط هستند و می‌توان این مجموعه را در چارچوب نظریه نظام‌ها مطالعه کرد. رهبرانی چون امام خمینی (ره) و حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (حفظه‌الله) که مسئولیت

روش مطالعه نظام‌مند دو روش مطالعه در ادبیات علمی، یعنی روش مطالعه تجزیه‌گرایانه و روش مطالعه سیستمی(کل‌گرایانه) وجود دارد. در این نوشتار این دو روش به صورت بسیار مختصر بیان شده و با یکدیگر مقایسه می‌گردد. پس از آن اصول روش مطالعه نظام‌مند متناسب با اهداف، ابعاد و ویژگی‌های استنباط نظام‌های حقوقی و اخلاقی و رفتاری در این تحقیق را بیان خواهیم کرد. روش تجزیه‌گرایانه روش تجزیه‌گرایانه یا روش تحلیلی، مبتنی بر تجزیه و تحلیل یک پدیده یا موضوع به اجزاء است. در این روش ما می‌کوشیم تا ساده‌ترین عوامل سازنده هر پدیده یا موضوع را بیابیم. این روش مطابق با دومین اصل نظریه دکارت است، یعنی؛ هر مسأله را تا جایی که امکان دارد به مسائل ساده و مجزا خرد کنید. در این روش فرض می‌شود که پدیده‌ها متشکل از اجزاء هستند و هیچ خاصیتی را در هیچ مجموعه‌ای نمی‌توان یافت مگر آنکه آن خاصیت به گونه‌ای در اجزای مجموعه نیز وجود داشته باشد. همچنین اصل برقراری رابطه خطی علت و معلولی از مبانی اصلی این روش است.

منابع و ابزار معرفت دینی یعنی قرآن، سنت، عقل، فقه، فلسفه و تاریخ؛ و آسیب‌های معرفت دینی یعنی هواهای نفسانی، غلیظ‌کردن ادبیات دینی، تحجر، التقاط و محدودشدن دین به امری شخصی، تشریح شده است.

مراحل آموزش و پرورش و ابعادی که باید در این نظام پوشش مناسب پیدا کنند، سه محور را شامل می‌شود. نخست تربیت «فکر» است به این معنا که «بنیه اعتقادی» او تقویت شود و بتواند در برابر «عوامل سلبی و معارض» مقاومت کند. گذشته از این بتواند «روی محیط خود اثر بگذارد» و «نورافشانی» کند. دوم تربیت قلبی و روحی است به این معنا که «حالت خشوع» و «حالت ذکر و توجه به خدا» در وجود او ایجاد شود. اگر پرورش روحی نباشد پرورش فکری کمکی به سعادت نخواهد کرد. با تربیت روحی «استقامت فکری بی زوال خواهد شد». سوم تربیت رفتاری که با نشان دادن رفتار درست و الگوی عملی امکان پذیر است. «رفتار درست» حتی افراد «معاند» رام می‌کند و «به زانو در می‌آورد».

تعاریف بی‌شمار و متفاوتی با رهیافت‌های گوناگون از دین ارائه شده است. این تعاریف به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند: ۱. دین به معنای عام که امر قدسی است، امری که مبدأ آن مابعدالطبیعه است. لزوماً نه خدا و وحی. در این دیدگاه، دین امری قدسی تلقی شده و شامل ادیان توحیدی چون اسلام، مسیحیت و یهودیت و ادیان و مکاتب غیرتوحیدی و حتی شرک‌آلود می‌شود.

صرف‌نظر از دیدگاه برخی از فلاسفه غرب در نفی هرگونه شناخت عقلی، در باب اثبات وجود خدا، نظریات گوناگونی مطرح شده است. برخی از از اندیشمندان مسلمان وجود خدا را امری بدیهی و بی‌نیاز از برهان دانسته‌اند. برخی دیگر وجود خدا را امری غیربدیهی و نیازمند به استدلال و برهان دانسته‌اند. برخی دیگر معتقدند هرچند وجود خدا امری بدیهی و فطری است، ولی برهان و استدلال سبب تنبه و توجه به این امر بدیهی می‌شود. مقام معظم رهبری، وجود خدای متعال را یک امر بدیهی و روشن و واضح و بی‌نیاز از برهان و

معصومین (ع) نیز تأکیدات فراوانی برآنها صورت گرفته است، مانند «جز این نیست که همه مؤمنان با هم برادرند؛ بنابراین در همه نزاع‌ها و اختلافات م

انسانِ محدودِ مدعی خدایی یا فلان سمبل و نماد افسانه‌ای و اسطوره‌ای نیست؛ بلکه ذات واحد مقتدر لایزالی است که ادیان به او «خدا» می‌گویند و او را با آثارش می‌شناسند. ایشان معتقدند که همه ادیان اعم از ادیان قدیم، ادیان ابراهیمی و ادیان پیش از ادیان ابراهیمی، حتی ادیان شرک آلود هندی فعلی، در این جهان‌بینی مشترک‌اند.

است، بلکه ساخته و پرداخته یک فکر و اندیشه و تدبیر و قدرت است و این فکر و تدبیر و اندیشه و قدرت عظیم، فلان بت ساخته بشر، یا فلان انسانِ محدودِ مدعی خدایی یا فلان سمبل و نماد افسانه‌ای و اسطوره‌ای نیست؛ بلکه ذات واحد مقتدر لایزالی است که ادیان به او «خدا» می‌گویند و او را با آثارش می‌شناسند. ایشان معتقدند که همه ادیان اعم از ادیان قدیم، ادیان ابراهیمی و ادیان پیش از ادیان ابراهیمی، حتی ادیان شرک آلود هندی فعلی، در این جهان‌بینی مشترک‌اند.