بریده‌هایی از کتاب کوزه‌ای از آب بحر

زمانی رنج تنهایی ما فروکش می‌کند که بتوانیم با کسی یا کسانی ارتباط «دوطرفه» داشته باشیم که ما را بفهمند و پس از شناخت و فهم ما، ما را دوست بدارند و برایمان ارزش قائل باشند.

«هیچ‌کس به آدمی چیزی نمی‌دهد مگر خود او، و هیچ‌کس چیزی از آدمی دریغ نمی‌دارد مگر خود او. «بازی زندگی» یک بازی انفرادی است. اگر خودتان عوض شوید، همهٔ اوضاع و شرایط عوض خواهد شد.»

به نظر من، برداشتی که هر کدام از ما دربارهٔ مرگ داریم، به نوعی پرده از احساس پنهانی ما راجع به زندگی‌مان بر می‌دارد. کسی که به هنگام فکر کردن به مرگ، تنگی قبر را بسیار به یاد می‌آورد، احساس ضِیق و فشار و تنگی در زندگی‌اش دارد، کسی که تنهایی قبر را به خاطر می‌آورد، در زندگی دچار احساس تنهایی است!

در این شب سیاهم گم گشت راه مقصود از گوشه‌ای برون آی ای کوکب هدایت از هر طرف که رفتم جز وحشتم نیفزود زنهار ازین بیابان وین راه بی‌نهایت

«عَسَی اَن تَکرَهُوا شیئاً وَ هُوَ خَیرٌ لَکُم و عَسَی اَن تُحِبِّو شَیئاً وَ هُوَ شَرٌ لَکُم، وَ اللّهُ یعلَمُ وَ اَنتُم لا تَعلَمُون» «چه بسا چیزی که از آن کراهت دارید در حالی‌که برایتان نیکوست و چه بسا چیزی که دوستش دارید و برایتان بد است، و خداوند می‌داند و شما نمی‌دانید.» (بقره / ۲۱۶) هر نوع ارزیابی و نتیجه‌گیری

در واقع، همان‌طور که گفته شد مولانا نیز اعتقاد دارد که بیشتر مردم هنوز مراحل رشد روانی کودکی را پشت سر نگذاشته‌اند. بنابراین همچون کودکان نیاز به «اطمینان کودکانه» دارند تا «حیرت عارفانه»:

فیلسوفان اصالت وجودی (اگزیستانسیالیست) اعتقاد دارند که انسان پخته و بالیده، دست از جستجوی «رابطهٔ کامل» برمی‌دارد و با تنهایی خود به آشتی می‌رسد. می‌پذیرد که تنهایی‌اش چاره‌ای ندارد و دست از کلنجار رفتن با زندگی برمی‌دارد. اما در مکتب فکری عرفا، راه حل دیگری تجویز می‌گردد: «لا بَل ِالرَّفیق ِالاُعلی». عرفای اسلامی (صوفی‌منشان) با تأثیر گرفتن از فلسفهٔ افلاطونی و نوافلاطونی معتقد بودند که هرچه در این جهان است فرم ناقص و نازل وجودی کامل و عالی در جهان مُثُل است.

صوفی اِبنُ الوَقت باشد ای رفیق نیست فردا گفتن از شرط طریق

به گفته «کارل گوستاو یونگ» ما «ماسکی» را به چهره می‌زنیم که این «صورتک»، شکلی را به مردم نشان می‌دهد که آنها دوست دارند ببینند، نه شکلی که ما هستیم. به تدریج، آنقدر برای دیگران در زره می‌خزیم و ماسک به چهره می‌زنیم که خودمان هم دیگر شکل واقعی‌مان را فراموش می‌کنیم.

گر بریزی بحر را در کوزه‌ای چند گنجد؟ قسمت یک‌روزه‌ای!

اگر در زندگی ما اتفاقات ناخوشایندی رُخ می‌دهند باید به جستجو در درون خود بپردازیم و اگر کسی برایمان دردسری ایجاد می‌کند باید درون خود را بکاویم.

رنجش از سودا و از صفرا نبود بوی هر هیزم پدید آید ز دود دید از زاریش کاو زار دل است تن خوش است و او گرفتار دل است

آرزو می‌خواه لیک اندازه خواه بر نتابد کوه را یک برگ کاه

علم‌های اهل دل حمال‌شان علم‌های اهل تن اَحمال‌شان علم چون بر دل زند یاری شود علم چون بر تن زند باری شود

بر این اساس، یکی از قوانین مهم زندگی روشن می‌شود: «ز آنکه هر جنسی رُباید جنس خود» آنچه در زندگی بیرونی ما رخ می‌دهد، نمودی است از زندگی درونی ما.

کسانی که ما را احاطه کرده‌اند، جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم، شرایط شغلی و مالی ما و اتفاقاتی که در زندگی ما رخ می‌دهند، «هم‌جنس» ما هستند که به سوی ما جلب می‌شوند.

تو به هر حالی که باشی می طلب آب می‌جو دائماً ای خشک لب

آیا هم‌دردی با اعضای بدن‌مان که با نیازهای‌شان ما را آگاه می‌کنند لازم است، یا نه فکر می‌کنی نوعی فریب و ریا در پس این نیازها نهفته است. دریغ و افسوس اسقف! زیرا در جهان هستی چیزهایی هم وجود دارد که هم برای رفع نیازهای روحی مناسب است و هم برطرف‌کنندهٔ نیازهای جسمی است.

درس اول: «احساس تنهایی» رنج بزرگ انسان بشنو از نی چون حکایت می‌کند از جدایی‌ها شکایت می‌کند کز نیستان تا مرا ببریده‌اند از نفیرم مرد و زن نالیده‌اند سینه خواهم شرحه شرحه از فراق تا بگویم شرح درد اشتیاق هر کسی کاو دور ماند از اصل خویش باز جوید روزگار وصل خویش با لب دمساز خود گر جفتمی همچو نی من گفتنی‌ها گفتمی هرکه او از همزبانی شد جدا بینوا شد گرچه دارد صد نوا «ویلیام گلاسر» پایه‌گذار «واقعیت‌درمانی» می‌گوید: «نیاز به عشق و دوستی متقابل، یک نیاز اساسی روان انسان است. در هر ناحیه‌ای ازجهان، از جمله پیشرفته‌ترین کشورها از نظر اقتصادی و فرهنگی، افراد بسیاری هستند

«مصطفی مستور» در کتاب «روی ماه خداوند را ببوس» می‌نویسد: «معتقدم هر چیزی که بخواهد اطلاعات پراکنده و دسته‌بندی‌نشده را یک‌جا به مخاطبش منتقل کند، مضر است. بارانِ خبر، دانایی انسان را آشفته می‌کند و وقتی آگاهی کسی آشفته شد، خودِ او هم درمانده می‌شود.

«اخلاق» براساس «سطح آگاهی» انسان‌ها تعاریف متفاوتی می‌یابد.

جتماعی را مورد تهدید قرار می‌دهد. مولانا نیز به این خطر آگاه است بنابراین بلافاصله توضیح می‌دهد که رسیدن به چنین تعریفی از اخلاق، کار همگان نیست و گذر از یک «آستانهٔ آگاهی» برای ورود به چنین تعریفی از اخلاق، ضروری است.

هست فرقی در میان بی منتها

در زمان حرکت، آنچنان باید بود که «نادر ابراهیمی» می‌نویسد: «من، هر جا که بمانم، مثل آب راکد می‌گندم، باید مسافر بود و همیشه در راه بود. هیچ شهری، آخرین شهر نیست و هیچ چشمه‌ای آخرین چشمه نیست. دل بستن به یک آبادی کوچک یا بزرگ، ندیده گرفتن جمیع آبادی‌هاست. من مرد راه و سفرم، ولگرد و کوله بار بر دوش. و شغل برای من مثل چای‌خانه‌های سر راه است: راه، بهتر از منزلگاه است»

ظاهرش مرگ و به باطن زندگی ظاهرش اَبتر نهان‌پایندگی در رَحِم زادن جنین را رفتن است در جهان او را ز نو بشکفتن است

چون حُسنِ عاقبت نه به رندی و زاهدی است آن بِه که کار خود به عنایت رها کنند

«من، هر جا که بمانم، مثل آب راکد می‌گندم، باید مسافر بود و همیشه در راه بود. هیچ شهری، آخرین شهر نیست و هیچ چشمه‌ای آخرین چشمه نیست. دل بستن به یک آبادی کوچک یا بزرگ، ندیده گرفتن جمیع آبادی‌هاست. من مرد راه و سفرم، ولگرد و کوله بار بر دوش. و شغل برای من مثل چای‌خانه‌های سر راه است: راه، بهتر از منزلگاه است

به می سجاده رنگین کن گرت پیر مغان گوید که سالک بی‌خبر نَبود ز راه و رسم منزل‌ها

همان‌طور که در فیزیک در قالب اصل بقای ماده و انرژی می‌خوانیم: «هیچ چیز به وجود نمی‌آید و هیچ چیز نابود نمی‌شود، تنها از شکلی به‌شکل دیگر درمی‌آید» در روان‌شناسی نیز چنین است که نیازهای روانی ما قابل سرکوب کردن و نابودی نیستند، آنها در شرایط فشار تنها تغییر شکل می‌دهند و به‌گونه دیگری خود را نشان می‌دهند.

می‌توان آنچه را در فرهنگ ما «عرفان» نامیده می‌شود یک مدل روان‌درمانی دانست. مدلی که در آن همچون سایر انواع روان‌درمانی، تلاش می‌شود رنج‌های روانی انسان‌ها کاهش یابد و به‌آنها در برآوردن نیازهای روانی‌شان کمک شود.