بریده‌هایی از کتاب حرف‌هایی برای امروزی‌ها

«ویل دورانت» نویسندهٔ برجستهٔ کتاب «تاریخ تمدن» می‌نویسد: «مرگ تمدن‌ها زمانی فرا می‌رسد که رهبران به‌سؤالات جدید پاسخ‌های کهنه می‌دهند!»

اسپینوزا همچنان عقیده داشت: The God is not a being, God is being خداوند «یک موجود» نیست، خداوند «خود وجود» است.

مردم آتن سقراط را «خرمگس» می‌نامیدند چراکه مانع «چرت دایمی» آنها می‌شد.

«سهیل» می‌پرسد: «پدر، آیا خوشبختی، فاصلهٔ بین دو بدبختی است یا بدبختی فاصلهٔ بین دو خوشبختی؟!» تأمل می‌کنم و می‌اندیشم، انگار هر دو جمله یک معنا دارد: با این حال، احساس ما نسبت به این دو جمله یکی نیست: «زبان» بر احساس و افکار و رفتار ما تأثیر عمیقی دارد.

در دنیایی که هر ساعت ذهن ما آماج بمباران اطلاعات است بیش از پیش به میراث سقراط نیازمندیم.

«رعایت فاصلهٔ مقدس». نظیر این گفته را «جبران خلیل جبران» نیز در فصل ازدواج در کتاب «پیامبر» آورده است، آنجا که به‌همسران توصیه می‌کند: «جام‌های یکدیگر را پر کنید اما از یک جام منوشید!» تعاملی که بتواند نیاز «درک شدن، عشق و احترام» را برای انسان‌ها برآورده کند نیاز به ظرافت خاصی دارد: نه خیلی دور، نه خیلی نزدیک! تشخیص این فاصلهٔ ظریف کار آسانی نیست چراکه این فاصله در هر فرد و هر ارتباط ممکن است متفاوت باشد. در مورد برخی افراد دیدار هفتگی ممکن است فاصلهٔ مناسب را حفظ کند و در مورد افراد دیگر فاصلهٔ ماهانه یا حتی فصلی! ما برای درک درست این «فاصلهٔ مقدس» نیاز به آموزش و مهارت داریم اما پیش از این که به این آموزش و مهارت برسیم پیش‌نیاز آن را باید برآورده کنیم: طرح‌وارهٔ عصر کشاورزی و جامعهٔ روستایی را «قداست‌زدایی» کنیم و با این حقیقت مواجه گردیم که این طرح‌واره کهن برای نیاز امروز ما پاسخگو نیست. آنگاه قادر خواهیم بود «فلک را سقف بشکافیم و طرحی نو دراندازیم».

«قدرت، نسبی است. با دیوارهای بلند، نمی‌توان راه را بر طاعون بست، یا با سخنان زیرکانه ماهی را به دام انداخت.»

«کریستین بوبن»، در گفتاری که در ابتدای این فصل آمد، به نکتهٔ مهمی اشاره کرده است: «رعایت فاصلهٔ مقدس». نظیر این گفته را «جبران خلیل جبران» نیز در فصل ازدواج در کتاب «پیامبر» آورده است، آنجا که به‌همسران توصیه می‌کند: «جام‌های یکدیگر را پر کنید اما از یک جام منوشید!» تعاملی که بتواند نیاز «درک شدن، عشق و احترام» را برای انسان‌ها برآورده کند نیاز به ظرافت خاصی دارد: نه خیلی دور، نه خیلی نزدیک! تشخیص این فاصلهٔ ظریف کار آسانی نیست چراکه این فاصله در هر فرد و هر ارتباط ممکن است متفاوت باشد. در مورد برخی افراد دیدار هفتگی ممکن است فاصلهٔ مناسب را حفظ کند و در مورد افراد دیگر فاصلهٔ ماهانه یا حتی فصلی!

پشه کی داند که این باغ از کی است در بهاران زاد و مرگش در دی است «مولانا»

امروز ضرب‌المثل‌های امروزی می‌خواهد. من چند ضرب‌المثل امروزی اختراع کرده‌ام: «دلت‌رو تربیت کن!» «با یه چشم دور رو نگاه کن، با یه چشم جلوی پاتو!» «رانندهٔ خوب، هم حواسش به جاده است، هم به ماشین، هم به بقیهٔ راننده‌ها، هم به خودش! چهارچشمی نگاه می‌کند!»

چونان کرمی که در سیبی نهان است زمین و آسمان او همان است «نظامی»

«ویل دورانت» نویسندهٔ برجستهٔ کتاب «تاریخ تمدن» می‌نویسد: «مرگ تمدن‌ها زمانی فرا می‌رسد که رهبران به‌سؤالات جدید پاسخ‌های کهنه می‌دهند!»

بعضی «قراردادهای اجتماعی» مناسب برای «جامعهٔ روستایی»، مناسب «زندگی شهرنشینی» نبودند. اما مشکل اینجا بود که اغلب «قراردادهای مدنی» با گذشت دهه‌ها و سده‌ها تبدیل به «فرهنگ»، «مذهب» و «اخلاق» شده بودند به شکلی که مردم آنها را «فطری، ازلی، الهی و ابدی» تلقی می‌کردند و تغییر دادن آنها با «مقاومت» مواجه می‌شد. چه «مقاومت درونی» (به صورت احساس تردید، احساس گناه، احساس ترس) و چه «مقاومت بیرونی» (مقاومت نهادهای اجتماعی که با حذف قراردادهای قبلی محکوم به حذف بودند).

Greed wants all, loses all( (حرص و طمع همه چیز را می‌خواهد اما همه چیز را از دست می‌دهد)

«دلت‌رو تربیت کن!» «با یه چشم دور رو نگاه کن، با یه چشم جلوی پاتو!» «رانندهٔ خوب، هم حواسش به جاده است، هم به ماشین، هم به بقیهٔ راننده‌ها، هم به خودش! چهارچشمی نگاه می‌کند!»

«لازمهٔ روشنفکری این است که شخص با هیچ رأی و عقیده، عقد اخوت دایم نبندد بلکه التزام خود به هر رأی و عقیده‌ای را مشروط به برهانی بودن، استدلالی بودن، معقول بودن و رجحان معرفتی آن رأی و عقیده بداند.»

بسیاری از انسان‌های صادق و پرکار دچار «نشانگان باکستر» هستند. آنها آنقدر به «عمل» مشغولند که دیگر فرصتی برای «دوباره نگاه کردن» ندارند. دنیا تغییر می‌کند و آنها همچنان مشغول کار هستند بدون این که بدانند شرایط جدید نیاز به رفتارهای جدید دارد.

زندگی دایمی گروهی انسان در فضایی محدود، و شکل‌گیری مفهوم مالکیت، باعث شد انسان‌ها نیاز به «وضع قراردادهایی» داشته باشند که بتوانند در روابط‌شان ثبات و اعتماد را تجربه کنند و از نزاع دایمی برکنار باشند. این شد که «قانون» پدید آمد.

مهم‌ترین نیاز انسان در عصر شکار، نیازهای جسمانی او بود. در عصر کشاورزی، تأمین نیازهای پایهٔ جسمانی، باعث شد که محور درگیری ذهن انسان، نیاز او به امنیت باشد. در عصر صنعتی، حداقل امنیت مورد نیاز برای انسان تأمین شده است. بنابراین نیاز به «درک شدن، عشق و احترام» برای انسان اشتغال ذهنی بیشتری ایجاد می‌کند و بالاخره در عصرِ فرا ـ صنعتی یا پسا ـ مدرن، هستهٔ اشتغال ذهنی انسان، «خودشکوفایی» است.

تعاملی که بتواند نیاز «درک شدن، عشق و احترام» را برای انسان‌ها برآورده کند نیاز به ظرافت خاصی دارد: نه خیلی دور، نه خیلی نزدیک! تشخیص این فاصلهٔ ظریف کار آسانی نیست چراکه این فاصله در هر فرد و هر ارتباط ممکن است متفاوت باشد.

ضرب‌المثل‌ها، حکایت‌ها و استعاره‌های کهن، «لزوماً» پاسخگوی نیازهای زندگی امروز نیستند. هر چند کهنسال بودن نیز «لزوماً» به معنای بی‌اعتبار شدن یک طرح‌واره نیست. ملاک اعتبار یک طرح‌واره، هماهنگی «پیش‌فرض‌ها» و «نتایج» آن با «پیش‌فرض‌ها» و «نتایج مورد انتظار» در یک مقطع زمانی ـ مکانی خاص است.

ما برای «به دست آوردن» باید توانایی «از دست دادن» داشته باشیم. باید بدانیم چه اهداف و چه فعالیت‌هایی را باید متوقف کنیم تا بتوانیم به مهم‌ترین اهداف و فعالیت‌ها دست یابیم.

آیا نمایش‌نامهٔ «هملت» اثر «ویلیام شکسپیر»، نمایش‌نامه‌نویس برجستهٔ انگلیسی، را خوانده‌اید؟ «هملت» ولیعهد دانمارک است که پدرش به طرزی مشکوک در خواب فوت می‌کند و مادر و عمویش با هم ازدواج می‌کنند و قدرت را به دست می‌گیرند. «روح پادشاهِ درگذشته» به ملاقات با هملت می‌آید و ماجرای مسموم شدن خود توسط برادرش و همدستی مادر و عموی هملت را برای او روایت می‌کند. هملت به این تجربهٔ غیرعادی اعتماد نمی‌کند و با کمک هنرپیشه‌های تئاتر صحنهٔ قتل را بازسازی می‌کند تا با دیدن واکنش مادر و عمویش از تردید رهایی یابد. واکنش آنها هملت را قانع می‌کند که در حالی‌که پدرش در باغ خوابیده بود، عمویش به خوابگاه وی رفته و زهر در گوش او ریخته و او را به قتل رسانده است. اکنون زمان عمل است. هملت باید «کاری» بکند. اما او آنقدر در مرحلهٔ «طراحی» گیر می‌کند که همهٔ فرصت‌های عمل را از دست می‌دهد.

«جبران خلیل جبران» نیز در فصل ازدواج در کتاب «پیامبر» آورده است، آنجا که به‌همسران توصیه می‌کند: «جام‌های یکدیگر را پر کنید اما از یک جام منوشید!»

«ما تنهاییم، بدون دستاویزی که عذرخواه ما باشد. این معنی همان است که من با جملهٔ «بشر محکوم به آزادی است» بیان می‌کنم. بشر محکوم است زیرا خود را نیافریده و در عین حال آزاد است زیرا همین که پا به جهان گذاشت مسئول همهٔ کارهایی است که انجام می‌دهد.» ژان پل‌سارتر

این پدیده، که «استعاره‌سازی» نام دارد، جهان را برای بشر قابل فهم می‌سازد. بشر از این طریق «جهان را اهلی می‌کند» تا از اُبهّت، پیچیدگی و راز آلودگی آن بکاهد و احساس کند بر آن سوار است!

مهم‌ترین لذت زندگی من این است که صاحب «وقت» خود هستم. می‌توانم آزادانه تصمیم بگیرم که چه زمانی کار کنم، چه زمانی با دوستان همدل به گفتگو بپردازم و چه زمانی از طبیعت لذت ببرم و به تأمل و تفکر در هستی بپردازم. اگر قرار بود صاحب قصر و حرمسرا و سفره‌خانه باشم تمام زندگی‌ام را باید صرف به دست آوردن، انباشتن، تکثیر و حفظ ثروت می‌کردم.

«یکی از بزرگترین خطاهای تفکر، استفاده از آن در دفاع از عقیده‌ای است که قبلاً شکل گرفته است. این یکی از خطاهای بزرگ ناشی از دام هوش است و افراد بسیار باهوش حتی بیش از دیگران دچار این خطا می‌شوند.» ادوارد دوبنو

تعاملی که بتواند نیاز «درک شدن، عشق و احترام» را برای انسان‌ها برآورده کند نیاز به ظرافت خاصی دارد: نه خیلی دور، نه خیلی نزدیک! تشخیص این فاصلهٔ ظریف کار آسانی نیست چراکه این فاصله در هر فرد و هر ارتباط ممکن است متفاوت باشد. در مورد برخی افراد دیدار هفتگی ممکن است فاصلهٔ مناسب را حفظ کند و در مورد افراد دیگر فاصلهٔ ماهانه یا حتی فصلی!

«لازمهٔ روشنفکری این است که شخص با هیچ رأی و عقیده، عقد اخوت دایم نبندد بلکه التزام خود به هر رأی و عقیده‌ای را مشروط به برهانی بودن، استدلالی بودن، معقول بودن و رجحان معرفتی آن رأی و عقیده بداند.»