بریده‌هایی از کتاب چگونه خدا مغز شما را تغییر می دهد؟

اگر روی مطلبی که از آن می‌ترسید و یا نسبت به آن خشمگین هستید تمرکز کنید، آن‌گاه به مغز خود صدمه می‌زنید. در روانشناسی به آن پدیدهٔ « نشخوار فکری » می‌گویند که بسیار مضر است. در مطالعهٔ « مغزنگاری » (اسکن) که در دانشگاه استانفورد انجام شد، دیده شد آن‌هایی که روی جنبه‌های منفی خود تمرکز می‌کردند و یا زندگی را به نگاه منفی تفسیر می‌کردند، فعالیت زیادی در بخش آمیگدال مغزشان دیده می‌شد که سبب صدور امواج ترس می‌شود

عمل به معنویت می‌تواند روی « نوروترانسمیتر » ها، یعنی مواد شیمیایی که باعث عملکرد جسم و مغز می‌شوند، اثر می‌گذارد. به طور نمونه در بدن شخصی که یوگای « نیدرا » می‌کند ۶۵% افزایش « دوپامین » دیده می‌شود.

مذهب ما را بیشتر انسان می‌کند

دیگر نمی‌توان مغز را به عنوان عضوی شناخت که در دو دههٔ اول عمر به آهستگی رشد می‌کند و سپس با بالا رفتن سن شروع به تباه شدن و از بین رفتن می‌کند.

از دیدگاه معنوی، هر مادرا یا مانترا به همراه یک ایدهٔ خداشناسی و یا متافیزیکی مرتبط است، ولی از نظر علمی، هر حرکت یا تکراری، سبب متمرکز شدن ذهن می‌گردد.

اگر کسی شدیداً به چیزی ایمان داشته باشد، به عبارت دیگر، اگر کسی به خودش ایمان داشته باشد، هم سیستم ایمنی و هم سیستم انگیزشی در او تحریک می‌شود.

مطالعات روی مغزنگار نشان داده است که خمیازه کشیدن، فعالیت یگانه‌ای در مناطق ویژهٔ مغز ایجاد می‌کند که در ارتباط مستقیم با آگاهی و هشیاری اجتماعی و همدلی هستند. یکی از این مناطق « پرکونوس » است که ساختار کوچک عصبی است و در چین لوب پاریتال قرار دارد. براساس تحقیقات در انستیتوِ نورولوژی لندن، پرکونوس، نقش مرکزی در آگاهی، تعمق دربارهٔ خود و بازیافت حافظه دارد. پرکونوس با تنفس یوگا تحریک می‌شود و این نشان می‌دهد که مراقبه می‌تواند سبب احساس آگاهی به خود (احساس وجود) شود. همچنین پرکونوس یکی از مناطق مغز است که به دنبال بیماری‌های ناشی از افزایش سن و مسائل نقص توجه، آسیب می‌بیند. بنابراین، به نظر می‌رسد که خمیازه کشیدنِ داوطلبانه سبب تقویت این بخش مهم می‌شود.

اگر کسی دائم در احساس گناه و ترس غوطه‌ور باشد و یا افکار منفی نسبت به خدا، روحانیون و سایر اعضای کلیسا داشته باشد بیشتر سلامت خود را به خطر می‌اندازد و دچار افسردگی می‌شود. مردمی که نسبت به خدا خشمگین هستند، مشکلات پزشکی بیشتری دارند، بیشتر بیمار شده و بستری می‌شوند. این مطالعات نظر ما را تأیید می‌کنند که ادیانی که بر ایجاد ترس بنیاد شده‌اند برای سلامت مضر هستند.

بسیار سخت است که اعتقاد مذهبی یک نفر را واقعاً محک زد و اگر تعداد سؤالات را بیفزاییم، خواهیم دید که مردم هم‌زمان دارای اعتقادات متفاوت و حتی متناقض هستند.

از مراقبه به میزان بالایی در روان‌درمانی استفاده می‌شود (ثابت شده است به طور اخص روی افسردگی شدید مؤثر است) و تحقیقات دیگر می‌گویند که در درمان اختلالات خلقی مؤثر است.

اما اعتقادات مذهبی و معنوی، مغز را به طریقی بسیار عمیق تغییر می‌دهند، زیرا سبب قوت یک مدار یکتای نورونی می‌شوند که به طور اخص باعث افزایش هشیاری اجتماعی و همدلی می‌شود و به طور هم‌زمان احساسات و هیجانات تخریبی را سرکوب می‌کند و این دقیقاً همان تغییرات عصبی است که ما برای حل مشکلات موجود در جهان به آن نیاز داریم

اگر کسی وسواس‌گونه روی جنگ درونی پافشاری کند، صدمه‌ای که به مغز وارد می‌شود معادل مصرف الکل یا مخدر برای تمام عمر است.

وقتی با دیگران با مهربانی و احترام رفتار می‌کنیم، حتی آن‌هایی که دارای اعتقادات متفاوتی هستند، آن‌گاه با مهربانی جواب می‌دهند

مواد نوروشیمیایی زیادی در ایجاد خمیازه دخالت می‌کنند، از جمله دوپامین که خود سبب تولید اکسی توسین در هیپوتالاموس و هیپوکامپ می‌شود. این‌ها مناطقی از مغز هستند که در فراخوانی حافظه، کنترل خودخواسته و تنظیم حرارت دخالت می‌کنند.

خوشبختانه مراقبه، ضد نشخوار فکری عمل می‌کند ـ چیزی شبیه به الگوی روانکاوی « مدل روانکاوی انجمن آزاد » که فروید پایه‌ریزی کرده است. در مراقبه، مانند روانکاوی، یاد می‌گیریم که تماشاگر جنبه‌های منفی خود باشیم بدون آن‌که به آن واکنشی انجام دهیم. مغز خود را به نحوی تربیت می‌کنیم که آرام بماند، حتی در شرایط سخت. بنابراین، مراقبه طریق قابل تقلیدی است برای این‌که مشقات و سختی‌های زندگی خود را دوباره ارزیابی کنیم؛ ولی از همه مهم‌تر این است که مراقبه مغز را تربیت می‌کند که کمتر به امیال خود و خواست‌ها و باورهای خود وابسته باشد.

در بدن شخصی که یوگای « نیدرا » می‌کند ۶۵% افزایش « دوپامین » دیده می‌شود. یوگای نیدرا نوعی مراقبه است که طی آن شخص در حالی که در آرامش کامل است دارای هشیاری تام می‌باشد. دوپامین ماده‌ای است که حس توهم را افزایش می‌دهد، تجربهٔ لذت‌بخش به وجود می‌آورد، افکار مثبت را تحریک می‌کند، احساس خوب بودن می‌دهد و باعث می‌شود در دنیا احساس امنیت کنیم. وضعیت سرخوشی که بعد از مصرف کوکایین به وجود می‌آید مربوط به افزایش ناگهانی دوپامین در مغز است.

حتی لامذهب‌ها به همان عمق و صداقت به خدا فکر می‌کنند که افراد مؤمن مذهبی

خوب حالا ربط شکل‌پذیری مغز با خدا چیست. اگر روی چیزی مانند مفهوم خدا، که بسیار پیچیده و رازگونه است، تعمق کنیم، آن‌گاه انفجاری از فعالیت عصبی در مناطق مختلف مغز خود خواهیم داشت. دندریت‌های جدید به سرعت رشد می‌کنند و اتصالات قدیمی قطع می‌شوند و مفاهیم جدید خلق می‌شوند. درواقع وقتی به یک سؤال بزرگ مذهبی، علمی یا روانشناختی در زندگی فکر کنیم مغز شروع به رشد می‌کند.

این کاری است که مراقبه و سلوک معنوی انجام می‌دهد؛ یعنی لوب فرونتال را تقویت می‌کند که در نتیجه سینگولای قدامی تحریک شده اجازه می‌دهد که هدف‌های آگاهانهٔ خود در زندگی را با قصد والاتر و آرامش بیشتری دنبال کنیم. مدار بسیار قوی فرونتال ـ سینگولا سبب مهار اضطراب، افسردگی و خشم می‌شود.

در سطوح فردی، دارا بودن یک هویت مذهبی قوی، اثر مثبتی بر سلامت می‌گذارد. همان‌طور که مطالعات زیاد نشان داده است هر قدر تمایل به مذهب افزایش یابد اضطراب و افسردگی کاهش می‌یابد. مطالعهٔ انجام‌شده روی دانشجویان پزشکی ایرانی نشان داده است که هرچه میزان اعتقادات مذهبی آن‌ها بالاتر باشد، درجهٔ اضطرابشان پایین‌تر است. مردمی که ایمان قوی دارند احساس راحتی می‌کنند؛ زیرا به آن‌ها درک روشن و بدون الهامی از جهان می‌دهد و در جوامع اصول‌گرا احساس حمایت اجتماعی قوی وجود دارد. گرچه دیده شده است که حمایت، بیشتر از مذهب، در کمک به افراد برای کنار آمدن با اضطراب مؤثر است.

مطالعات مستندشدهٔ زیادی نشان می‌دهند که انواع مختلف یوگا و تنفس با تمرکز می‌توانند به طرز مؤثری در کاهش استرس، پرفشاری خون، اضطراب و سایر اختلالات بدن دخالت کنند و همین روش‌ها در ضمن می‌توانند سبب بالا بردن هشیاری و عملکرد « شناختی » گردند. در سایر مطالعات که اخیراً انجام شده‌اند دیده شده است که مراقبهٔ تنفسی روی نظام ایمنی، پیری و مرگ سلولی اثر می‌گذارد.

مراقبه سبب تقویت مدار ویژه‌ای شده است که شامل بخش پری فرونتال و لوب اربیتال فرونتال، سینگولای قدامی، گانگلیون بازال و تالاموس است که قاعدتاً باید در اثر بالا رفتن سن تخریب شوند. این مدار عصبی روی فعالیت‌های مختلف مغز اثر می‌گذارند، از جمله بر آگاهی، روشن‌ضمیری، ساختن واقعیت، جست‌وجوی اشتباهات، همدلی، شفقت، تعادل در هیجانات، فرو خوردن خشم و ترس. وقتی این مدار ویژه دچار بدکاری یا تباهی می‌شود، آن‌گاه افسردگی، اضطراب رفتارهای وسواسی و اسکیزوفرنی پیش می‌آید. با وارد کردن مراقبه به کارهای روزمره و عبادات خود (بدون توجه به نوع ایمان خویش)، می‌توان این « مدار » را سلامت نگه داشت.

قدم اول با طلب شروع می‌شود ـ یعنی آرزوی آگاهانه برای تغییر. وقتی چنین تصمیمی گرفته شد آن‌گاه باید شخص خودش را طوری تربیت کند که بتواند روی یک هدف خاص تمرکز کند. این کار نیاز به تمرین دارد، ولی تجربه نشان داده است که سریع اتفاق می‌افتد. « توجه متمرکز » باعث ساخته شدن مدارهای عصبی جدیدی می‌شود که به طور خودکار سبب فعال شدن بخش‌هایی از مغز می‌شود که دست‌اندرکار ایجاد انگیزه هستند

طلب و تمرکز برای تغییر دائمی مغز کافی هستند؛ اما باورهای معنوی، راه جدیدی برای بهبود عملکرد مغز به آن اضافه می‌کنند. تنفس منظم، روی مرکز هیجانات و درک حسی تأثیر می‌گذارد؛ اما اگر این کار خیلی عمیق انجام شود آن وقت ایجاد توهمات بینایی و شنوایی می‌شود. تنفس منظم و آهسته، اثر ملایمی روی جسم و ذهن دارد و همچنین فعالیت متابولیکی بخش‌های مختلف مغز را کاهش می‌دهد

مدارهای «خدا» در مغز از ابتدای کودکی، خدا در مغز هر فرد به صورت ترکیبی از ایده‌ها، تصاویر، احساسات، رابطه با خود و سایر روابط وجود دارد.

مدار اکسی پیتال ـ فرونتال، رابطه‌ای بین دو شیء که در جهان وجود دارند برقرار می‌کند. کودکان خدا را به شکل یک صورت می‌بینند، زیرا مغز آن‌ها نمی‌تواند مفاهیم معنوی انتزاعی را پردازش کند.

مدار پاریتال ـ فرونتال: رابطه‌ای بین دو شیء که به عنوان « ما » و « خدا » شناخته می‌شوند، برقرار می‌کند. این مدار خدا را در فضا جا می‌دهد و به این ترتیب اجازه می‌دهد که حضور خدا را تجربه کنیم. اگر با عبادت یا مراقبهٔ شدید، فعالیت لوب پاریتال را کاهش دهیم مرز بین خدا و ما برداشته می‌شود و احساس وحدت با شیء مورد ستایش و باور معنوی خود پیدا می‌کنیم.

یونی تارینسم، اولین بار در قرن شانزدهم در اروپا تأسیس شد. با این نیت که نسبت به ادیان دیگر بردباری و تعامل داشته باشند و در نتیجه اشخاص زیادی با اعتقادات و زمینه‌های فکری متفاوت را به خود جلب کرد. از جمله درصد زیادی از کسانی که منکر خدا و یا بی‌خدا بودند، به آن روی آوردند. سیستم اعتقادی یونیتارین روی اصول بشردوستانه، عدالت، برابری، همزیستی با دیگران و به‌کارگیری مستندات علمی در جست‌وجوی حقیقت، معنا و آزادی‌های دموکراتیک، بنا نهاده شده است.

جذابیت مذهبی در سن بلوغ سریعا کاهش می‌یابد. و بسیاری از نوجوانان ارزش‌های مذهبی والدین را رد می‌کنند و هم زمان می‌خواهند که اعتقادات معنوی خود را بازنگری کنند. برای پاره‌ای از مردم این کاهش جذابیت مذهبی برای تمام عمر ادامه می‌یابد و این امری است که از سال‌های ۱۹۷۰ به بعد اتفاق افتاده است.

اما اعتقادات مذهبی و معنوی، مغز را به طریقی بسیار عمیق تغییر می‌دهند، زیرا سبب قوت یک مدار یکتای نورونی می‌شوند که به طور اخص باعث افزایش هشیاری اجتماعی و همدلی می‌شود و به طور هم‌زمان احساسات و هیجانات تخریبی را سرکوب می‌کند و این دقیقاً همان تغییرات عصبی است که ما برای حل مشکلات موجود در جهان به آن نیاز داریم