بریده‌هایی از کتاب برای رمانی نو

اکنون دیگر پیش‌درآمدِ توصیفی به‌هیچ‌وجه مطرح نیست. سابق بر این کارِ توصیف این بود که طرح اصلی چیده‌مان را مشخص کند؛ سپس به‌ویژه بعضی سرنخ‌ها را برجسته سازد؛ اما حالا فقط از اشیائی بی‌اهمیت و ناچیز حرف می‌زند، یا می‌کوشد آن‌ها را به این شکل جلوه دهد. توصیف در گذشته می‌کوشید حقیقتی ازلی به وجود بیاورد؛ نقشِ آفرینندگی‌اش را تثبیت و سرانجام باعث شود اشیاء به چشم بیایند، در حالی که اکنون به نظر می‌آید می‌خواهد آن‌ها را نابود کند، انگار هدف از پافشاری‌اش برای توصیف، فقط درهم‌ریختن خطوط اشیاء مورد توصیف، نامفهوم ساختن آن‌ها و به‌طور کامل ناپدیدکردن‌شان است.

در حقیقت کافی است آدم به‌طور مثال دفتر خاطرات کافکا را بخواند، یا نامه‌های فلوبر را، تا بی‌درنگ دریابد که این نوشته‌ها از نظر آفرینش آگاهانه، خواست و وسواسی که در آن‌ها به کار رفته چه تأثیر مهمی در آثار بزرگ معاصر و بعد از خودشان داشته‌اند. کار صبورانه، ساخت‌وساز اصولی و طرح‌ریزی هر جمله در سراسر کتاب که مدت زیادی درباره‌اش فکر شده، در همه زمان‌ها نقش خود را ایفا کرده است. پس از سکه‌سازان، پس از اولیس ِ جویس و پس از تهوع، این‌طور به نظر می‌آید که ادبیات هرچه بیشتر به سوی دورانی تخیلی گام برداشته که در آن مسائل مربوط به نوشتن با روشن‌بینی تمام از سوی رمان‌نویس در نظر گرفته شده است، و نیز ثابت کرده که وسواس‌های انتقادی، نه تنها سرچشمهٔ آفرینش نویسنده را نمی‌خشکاند، بلکه برعکس برایش به صورت نیروی محرکه‌ای درمی‌آید.

از این گذشته، امروزه هیچ کس حاضر نیست موسیقی‌دانی را اجیر کند که برایش آهنگ‌های بتهوون را بسازد، یا نقاشی که تابلوهای دو لاکروا را بکشد، یا آرشیتکتی که کلیسای جامع گوتیکی را طرح‌ریزی کند. بسیاری از رمان‌نویسان خوشبختانه می‌دانند که در قلمرو ادبیات هم وضع به همین قرار است، ادبیات نیز زنده است و رمان از زمانی که به وجود آمده همواره جدید بوده است. چگونه امکان داشته داستان‌نویسی بی‌حرکت و خشک درجا بزند، حال آن‌که همه چیزِ دوروبرش در صدوپنجاه سال اخیر در حال تحول بوده است ــ خیلی هم سریع. فلوبر در سال ۱۸۶۰ رمان نو می‌نوشت، پروست در سال ۱۹۱۰. نویسنده باید مغرورانه پیش‌رفتن و متحول‌شدن تاریخ را بپذیرد، با علم به این‌که هیچ شاهکاری ابدی نیست، بلکه فقط آثاری هستند که در تاریخ مانده‌اند، و باقی نمی‌مانند مگر این‌که گذشته را پشت سر بگذارند و آینده را نوید دهند.

اگر نویسنده‌ای در قرن بیستم، دن‌کیشوت را کلمه به کلمه بازنویسی کند، باز اثری را به وجود خواهد آورد که به‌طور کامل با نوشتهٔ سروانتس متفاوت است.