بریده‌هایی از کتاب مطهری و مسئله‌ی زن

عجب این است هنگامی که از اختلافات فطری و طبیعی زن و مرد سخن می‌رود، گروهی آن را به عنوان نقص زن و کمال مرد و بالاخره چیزی که موجب یک سلسله برخورداری‌ها برای مرد و یک سلسله محرومیت‌ها برای زن است،‌ تلقی می‌کنند؛ غافل از اینکه نقص و کمال مطرح نیست؛ دستگاه آفرینش نخواسته یکی را کامل و دیگری را ناقص، یکی را برخوردار و دیگری را محروم و مغبون بیافریند. این گروه پس از این تلقی منطقی و حکیمانه! می‌گویند بسیار خوب، حالا که در طبیعت چنین ظلمی بر زن شده و ضعیف و ناقص آفریده شده،‌ آیا ما هم باید مزید بر علت شویم و ظلمی بر ظلم بیفزاییم؟ آیا اگر وضع طبیعی زن را به فراموشی بسپاریم، انسانی‌تر عمل نکرده‌ایم؟

وضعیت زنان در غرب حاکی از آن است که برای دوره‌ای طولانی تحقیر، مذمت و سرزنش زن از سوی اندیشمندان و متفکران غربی بر فضای جامعه حاکم بوده است. حال در دوره‌ای که قرار است زن از تحقیر و فرودستی خارج شده، به جایگاه واقعی خویش برسد، ظلم جدید و شدیدتری بر زن وارد می‌شود، ظلم ِ انکارِ زن بودن زن.

زنان باید به بسط مواهب طبیعی خود در جهت و مسیر سرشت خاص خویش بدون تقلید کورکورانه از مردان بکوشند. وظیفه ایشان در راه تکامل بشریت خیلی بزرگ‌تر از مردهاست و نبایستی آن را سرسری گیرند و رها کنند ... نبایستی برای دختران جوان نیز همان طرز فکر و همان نوع زندگی و تشکیلات فکری و همان هدف ایده‌آلی را که برای پسران جوان در نظر می‌گیریم، معمول داریم. متخصصین تعلیم و تربیت باید اختلافات عضوی و روانی جنس مرد و زن و وظایف طبیعی ایشان را در نظر داشته باشند و توجه به این نکته اساسی در بنای آینده تمدن ما حائز کمال اهمیت است

معنای عدالت عبارت است از «اعطاء کل ذی حق حقه». عدالت زمانی محقق می‌شود که به هر صاحب حقی حقش داده شود.

اگر فردی در همه عمر مجرد زیست کند ولی غرق در تمتعات جنسی باشد، این فرد ناقص است، جای خالی در روح او نسبت به همسر قانونی و فرزندان و بالاخره تشکیل عائله وجود دارد. علاقه زوجیت اگر فرضا به حد علاقه به فرزند نیست، چیزی هم کمتر نیست. حقیقت ازدواج پیمان دو روح است، نه شرکت و همکاری برای تعلقات جنسی. سرمایه ازدواج میل به وحدت است که برای همیشه باقی است، نه ذخیره‌ای که در بیضه و تخمدان جمع می‌شود، نه شور جنسی (آثار، ۱۴۸/۵-۱۴۹).

ویل دورانت معتقد است که یهوه در آخرین بند فرمان‌های ده‌گانه‌اش که بر حضرت موسی (ع) فرستاد، زنان را در ردیف چهارپایان و اموال غیرمنقول ذکر کرد.

یکی از موضوعاتی که برای من موجب تعجب است این است که بعضی اصرار دارند که تفاوت زن و مرد را در استعدادهای جسمی و روانی، به حساب ناقص بودن زن و کامل‌تر بودن مرد بگذارند؛ چنین وانمود می‌کنند که قانون خلقت بنا به مصلحتی زن را ناقص آفریده است

مرد بندهٔ شهوت خویش و زن بندهٔ محبت مرد است. مرد به دنبال تصاحب شخص زن و زن به دنبال تصاحب دل مرد است.

مرد راحت‌تر از زن نسبت به تجربیات عشقی گذشته‌اش سخن می‌گوید و برایش خسته‌کننده است که دائماً نزد زنی که دوستش دارد باشد، ولی زن لذتی بالاتر از حضور دائمی نزد مرد موردعلاقه‌اش ندارد.

نکتهٔ قابل تأمل در بررسی مراحل تطور حیات زن قطعیت ظلم به زنان است که به نظر می‌رسد، با توجه به عمومیت آن در میان ملل مختلف و طول دوره آن، مطلبی شایسته توجه و تدقیق است.

نکتهٔ دوم ناظر به ادعایی است که در دلایل فمینیست‌ها مستتر است، اینکه «فناوری = پیشرفت». به عبارتی از نظر ایشان هرگونه دخل و تصرف در طبیعت لزوماً مطلوب و رو به تعالی و پیشرفت است.

... مردان و زنان ما ... باید به وسیله قانون، از زندگی با یکدیگر در خانه‌های جداگانه منع شوند و تمام زنان باید برای تمام مردان مباح باشند؛ همچنین کودکان باید به صورت همگانی نگهداری شوند؛ هیچ‌یک از والدین نباید فرزند خود را بشناسد یا کودکی والدین خود را

آموزش زنان و آزادی آن‌ها یکی از شرایط جامعهٔ واقعاً متمدن است. محروم کردن زنان از اینکه بتوانند وجود خود را کمال بخشیده و توانایی خود را برای نیل به سعادت افزایش دهند به این معناست که آن‌ها را پست‌تر از انسان و همچون جانورانی اهلی تلقی کرده باشیم

دیگر اینکه اول ما باید ببینیم هر وقت که بخواهیم تاریخ را تفسیر کنیم، باید قانون اصلی حیات را جنگ بدانیم

وجود عدالت و حقوق مسبوق به وجود هیچ‌گونه قانون در عالم بشری نیست و بشر نمی‌تواند با وضع و تقنین قوانین ماهیت عدالت و حقوق انسانی بشر را دستخوش تغییر کند.

نهضتی که در اروپا برای احقاق حقوق پامال‌شده زن صورت گرفت، به دلیل اینکه دیر به این فکر افتاده بودند، با دستپاچگی و عجله زیادی انجام گرفت. احساسات مهلت نداد که علم نظر خود را بگوید و راهنما قرار گیرد. از این رو تر و خشک با یکدیگر سوخت. این نهضت یک سلسله بدبختی‌ها را از زن گرفت و حقوق زیادی به او داد و درهای بسته‌ای به روی او باز کرد، اما در عوض، بدبختی‌ها و بیچارگی‌های دیگری برای خود زن و برای جامعه بشریت به وجود آورد.

فمینیست‌ها برخلاف نظر فروید که معتقد است حس عدالت‌خواهٔ به‌عنوان یک درک اخلاقی در مردان به حد کمال رشد می‌کند و زنان از آن بی‌بهره‌اند، زنان را دارای اخلاقی تحت عنوان اخلاق مسئولیت، غمخواری، تیمارداری یا مراعات می‌دانند.

ویل دورانت می‌گوید: «مطلب دیگر اینکه اول ما باید ببینیم هر وقت که بخواهیم تاریخ را تفسیر کنیم، باید قانون اصلی حیات را جنگ بدانیم».