بریده‌هایی از کتاب وارثان عاشورا

توجه و درک عظمت انسان و توجه و درک از حضور و جمال و جلال و محبت و رفاقتِ اللّه و توجه و درک از مرصاد و سنت‌ها و قوانین و حق و اجل، باعث می‌شود که آدمی، خودش را کم نفروشد و از خدا چشم نپوشد و در جهان قانونمند، شلنگ تخته نکند و فسق نورزد و از جایگاه خویش بیرون نیاید.

آدمی که بازیچه یا بازیگر یا تماشاچی می‌شود و از میدان جدیت و مسئولیت بیرون می‌آید ناچار به هر چه روی بیاورد در آن فرو می‌رود و از آن ملعبه می‌سازد حتی اگر به قرآن و نماز روی بیاورد با قرآن بازی می‌کند و با خدا و دین خدا بازی می‌کند. در واقع از بازیگری دست نمی‌کشد، فقط بازیچه هایش را عوض می‌کند.

خدایا به حق این روح‌هایی که در کنار حسین خانه گرفتند و با او مرکب خواباندند، به حق این‌ها که عطر خون‌شان تا امروز مشام ما را پرساخته و عظمتشان ما را تحقیر نموده، به حق این‌ها که از غیر تو جدا شدند و برای هیچ عذری درنگ نکردند. به حق این‌ها که با تو به تو رسیدند و دل ولی تو را شاد کردند. ما را از خاک بردار و از شیطان بگیر و از حقارت‌ها جدا کن که اگر تو دست‌گیری نکنی از دست رفته‌ایم.

من هر سال حساب می‌کنم که چه سهمی گرفته‌ام و چه میراثی برداشته‌ام؟ آیا از عاشورای حسین و از کربلای حسین، سهمی داشته‌ام؟ وارث، قرابت می‌خواهد. قرابتی بدون حائل و بدون مانع. فرزندی که قاتل پدر باشد، ارث نمی‌برد. فرزندی که کافر باشد از مسلمان ارث نمی‌برد. آیا من حسین را نکشته‌ام؟ آیا من از آن‌چه که فهمیده‌ام، چشم نپوشیده‌ام و کفر نورزیده‌ام؟ اگر من به ولایت حسین نرسیدم، اگر ابوّت اولیاء را نخواستم، اگر فرزند دنیا و یا بدتر بندهٔ دنیا شدم و دین در وجود من شکل نگرفت و تنها بر زبانم نشست، آیا با حسین قرابتی دارم؟ آیا از عاشورا ارثی می‌برم و سهمی می‌گیرم؟

- ابی حمزه از امام صادق‌علیه‌السلام روایت می‌کند که فرمود؛ هر کس برادرش را برای خدا نه جز او زیارت کند، و به دنبال وعدهٔ خدا و دستیابی به آن چه در حضور اوست باشد خداوند هفتاد هزار فرشته را بر او می‌گمارد که به او بگویند تو پاک شدی و بهشت برای تو گواراست.

تو امشب به این نکته روی بیاور که چگونه فرزندان فاطمه‌علیهاالسلام آوارهٔ بیابان هستند و از دست و ساعد خویش برای خود ستر و پوشش می‌سازند و از نگاه‌های کنجکاو برده‌داران به عمهٔ خود زینب پناه می‌برند و با این همه ظلم یک لحظه از ولی فاصله نمی‌گیرند و از او دست بر نمی‌دارند، که یافته‌اند حاکمی جز حسین‌علیه‌السلام با این معیارها و ملاک‌ها نیست

نکتهٔ لطیف این آموزش در این است که راحتی و رضا و أمن آدمی با امکانات و دنیای خارج تأمین نمی‌شود که نوع نگاه و موضع‌گیری ما می‌تواند به ما رنج و راحت را منتقل نماید، که؛ "لکیلا تأسوا علی مافاتکم و لا تفرحوا بما أتاکم رفت و آمد امکانات نباید رنج و فرح را به دنبال بیاورد.

اطاعت خدا راهی در بن بست‌هاست. هرکس خدا را اطاعت کند، خدا برایش گشایش می‌گذارد و از جایی که گمان نمی‌کند به او رزق می‌دهد و روزی می‌رساند. هرکس بر خدا تکیه کند و بر او واگذارد، خداوند او را کفایت می‌کند. به راستی خدا به خواست و کار خود راه می‌یابد و می‌رسد. خداوند برای هر چیزی اندازه‌ای گذاشته و این قدر و اندازه حد و مرزها را می‌سازد و حق و باطل را مشخص می‌کند که حقوق بر اساس حدود و حدود بر اساس قدرها و اندازها استوار است.

بلاء فعل رب است و صنعت اوست. آدمی با ریاضت متوقع و طلب‌کار نتیجه است، اما با بلاء، منکسر و دل‌شکسته است و طبیعی است که مخبتین حتی بر محسنین مقدم باشند. رحمت خدا به محسنین نزدیک است، اما وصال رحمت در گرو اخبات و انکسار است. چون عبد دیوارهایش ریخته و محدودیتش شکسته و از آن‌چه که به او عنایت می‌شود به غرور و قدرت گرفتار نمی‌شود و خود را نمی‌بیند و اناالحق نمی‌زند که هو الحق می‌زند.

معتب روایت می‌کند که امام صادق‌علیه‌السلام به داود بن سرحان می‌فرمود: به دوستان من سلام برسان. به راستی می‌گویم، رحمت خدا بر عبدی که با دیگران جمع شود و از امر ما بگوید، پس نفر سوم این دو فرشته‌ای است که برای این هر دو استغفار می‌نماید. هرگاه که جمع شدید به ذکر و یادآوری مشغول باشید که در جمع شما و مذاکرهٔ شما، احیای امر ماست و پس از ما در رتبه و درجهٔ آن کسی است که بیاد امر ما باشد و به یادآوری ما باز گردد.

اگر خدا دل‌ها را و آدم‌ها را جمع کرده باشد و به حق و به خاطر حق و یا به وسیلهٔ حق گره خورده باشند، خداوند فتاح است و گشایشگر است و بن‌بست‌ها و ماندن‌ها را راه می‌دهد و با آگاهی در نهایت‌ها، بدایت‌ها را فراهم می‌آورد چون راه آن‌جا آغاز می‌شود که تو تمام می‌شوی، چه در معرفت و چه در عمل، عجز و نهایت آدمی، مرکب آغاز و بدایت راه جدید می‌شود.

مادام که تلقی مردم از خود و از دنیا دگرگون نشود تحمل حکومت الهی و علوی را نخواهند داشت که در بحث‌های قبل اشاره کردیم که مردم حتی با شهادت اباعبدالله‌علیه‌السلام به علی ابن الحسین‌علیه‌السلام روی نیاورند و با کنار زدن یزید به حکومت علوی نپیوستند، که نان و رفاهی که آن‌ها می‌خواستند به این ولایت سنگین نیاز نداشت.

"ان زعمتم انکم اولیاء لله من دون الناس فتمنوا الموت ان کنتم صادقین

اضطرار به خدا و حجت حتی در ظرف احتمال و گمان تأثیرگزار است

مکن الیقین فی قلبی و اجعله اوثق الاشیاء فی نفسی و اغلبه علی رأیی و عزمی.

دلی که موقف دنیا برای او گشاد است و این مرتع برای او سرسبزی و شادابی دارد، کوچ نمی‌کند و رحل نمی‌بندد و بانگ رحیل را انتظار نمی‌کشد و حتی بر نمی‌تابد که خط زندگی او با خط مرگ تقاطع دارد و مرگ او را از کارها و خواسته‌ها و آرزوها و نتایج کارهایش جدا می‌کند و از بت‌هایش دور می‌سازد.

مادام که تلقی مردم از خود و از دنیا دگرگون نشود تحمل حکومت الهی و علوی را نخواهند داشت که در بحث‌های قبل اشاره کردیم که مردم حتی با شهادت اباعبدالله‌علیه‌السلام به علی ابن الحسین‌علیه‌السلام روی نیاورند و با کنار زدن یزید به حکومت علوی نپیوستند، که نان و رفاهی که آن‌ها می‌خواستند به این ولایت سنگین نیاز نداشت.

"ان امرنا صعب مستصعب لا یحتمله الا ملک مقرب او نبی مرسل او مؤمن امتحن الله قلبه للایمان."

تحمل امر و حکومت معصوم، به شهود تمام و یا دل عاشق و مبتلا و ساخته شده نیاز دارد.

اما بلاء فعل رب است و صنعت اوست. آدمی با ریاضت متوقع و طلب‌کار نتیجه است، اما با بلاء، منکسر و دل‌شکسته است و طبیعی است که مخبتین حتی بر محسنین مقدم باشند. رحمت خدا به محسنین نزدیک است، اما وصال رحمت در گرو اخبات و انکسار است. چون عبد دیوارهایش ریخته و محدودیتش شکسته و از آن‌چه که به او عنایت می‌شود به غرور و قدرت گرفتار نمی‌شود و خود را نمی‌بیند و اناالحق نمی‌زند که هو الحق می‌زند.

اخلاص که جهت عمل و صالح بودن عمل را شکل می‌دهد چون حسنات و خوبی‌ها آن‌گاه صالحات می‌شوند که در جایگاه و در جهت مناسب نشسته باشند، اخلاص، که این صلاحیت را می‌سازد، ریشه در رجاء لقاء خدا و اشتیاق لقاء خدا و انس به لقاء خدا و تمنای لقاء خدا دارد و هر اندازه که درجهٔ رجاء بالاتر برود و به تمنا و اشتیاق و انس برسد، اخلاص عمیق‌تر و گسترده تر خواهد شد و تصعید نیت و توفیر نیت شکل خواهد گرفت.

آن‌چه که اخلاص را در نیت و در عمل و در دین می‌نشاند، تا در نیت از دنیا که هیچ، حتی از طمع بهشت و ترس جهنم فراتر برود، و در عمل از بدعت و فساد و انحراف جدا شود و در دین از التقاط و تبعیض اعتقاد، نجات بیابد، آن‌چه که اخلاص در این وسعت را می‌طلبد و زمینه سازی می‌کند همین دل بزرگ کردن و از دنیا بیشتر خواستن و از پوسته بیرون زدن است.

مادام که تلقی مردم از خود و از دنیا دگرگون نشود تحمل حکومت الهی و علوی را نخواهند داشت که در بحث‌های قبل اشاره کردیم که مردم حتی با شهادت اباعبدالله‌علیه‌السلام به علی ابن الحسین‌علیه‌السلام روی نیاورند و با کنار زدن یزید به حکومت علوی نپیوستند، که نان و رفاهی که آن‌ها می‌خواستند به این ولایت سنگین نیاز نداشت. "ان امرنا صعب مستصعب لا یحتمله الا ملک مقرب او نبی مرسل او مؤمن امتحن الله قلبه للایمان." تحمل امر و حکومت معصوم، به شهود تمام و یا دل عاشق و مبتلا و ساخته شده نیاز دارد. حکومتی که هدف هدایت و رحمت و بینات و میزان و فرقان را دارد و تمامی نسل‌ها را در نظر می‌گیرد و تمامی عوالم را ملاحظه می‌کند، پایه‌های محکم و دل‌های استوار را می‌طلبد. دل‌هایی که با درک ضرورت و با احساس اضطرار، به تسلیم و اطاعت و به همراهی و معیت رسیده‌اند و از تقدم و تأخر نجات یافته‌اند و از نکث و مروق و قسط پاک شده‌اند، که ناکث مارق قاسط، یا جلوتر می‌رود و یا عقب می‌ماند

آن‌چه که اخلاص را در نیت و در عمل و در دین می‌نشاند، تا در نیت از دنیا که هیچ، حتی از طمع بهشت و ترس جهنم فراتر برود، و در عمل از بدعت و فساد و انحراف جدا شود و در دین از التقاط و تبعیض اعتقاد، نجات بیابد، آن‌چه که اخلاص در این وسعت را می‌طلبد و زمینه سازی می‌کند همین دل بزرگ کردن و از دنیا بیشتر خواستن و از پوسته بیرون زدن است.

مادام که تلقی مردم از خود و از دنیا دگرگون نشود تحمل حکومت الهی و علوی را نخواهند داشت

مادام که دل در دنیا باشد و از تنگی دنیا به ستوه نیامده باشد و شور و شوقی دیگر در او خیمه نزده باشد، تمامی کارهای خدایی و آخرتی و تمامی نماز و جهاد و شهادت انسان دنیایی است و از این محدوده بیرون نمی‌رود و آن‌دم که گرایش به غیب و اشتیاق به روز دیگر و انتظار لقاء خدا در دل شعله کشید، ناچار تمامی کارهای دنیایی و خوراک و پوشاک و عیش و نوش انسان، انگیزه‌ای دیگر دارد و صبغه‌ای دیگر و هوایی دیگر، که تمامی کارهای پراکنده، آن هنگام که در طرح جامع و برنامهٔ گستردهٔ تو شکل می‌گیرد، هماهنگ و یگانه می‌شود و علم و حالت به ثبات و سرمدیت می‌رسد که در دعای کمیل می‌خوانیم: "اسئلک ان تجعل اعمالی و اورادی کلّها ورداً واحداً و حالی فی خدمتک سرمداً."

درست است که ما جز از این‌ها نمی‌خواهیم ولی درست‌ترین این است که از این‌ها جز خودشان را نخواهیم

آن‌ها که در تنهایی و جمع در تربیت و سلوک و اخلاق و در رابطه با اشیاء و افراد و ملت‌های دیگر نیاز و اضطرار به خدا و رسول و حجت را احساس کرده‌اند، می‌توانند از جان و مال و راحت خود بگذرند ولی نمی‌توانند از ولی دست بشویند، که بدون ولی زندگی محدود و کور است و با او مرگ، استمرار و فتح است. انا فتحنا لک فتحاً مبینا

هدف‌های بزرگ را نمی‌شود با گشاد بازی به سامان کرد و ناچار تو که در سیاست و اخلاق و حقوق و اقتصاد، مبانی و اهداف دیگر و شکل کار و روش کار مشخص داری، نمی‌توانی بدون این تربیت و این تولد و تولید لحظه‌ای را بگذرانی که باید تمامی کارهای پراکندهٔ تو به دور این محور بچرخد و به یارگیری و نصرت و جاسازی و جایگزینی آن‌ها منتهی شود. چون یارانی که در جایگاه خود ننشسته باشند کار آمد نیستند و یاران کار آمدی که جایگزینی نداشته باشند، کمرشکن هستند و همین است که باید حساب خط دوم را و صفّ دوم را از همین اول داشت و زایید و رویید و دوباره رویید.

آدم عاشق به همان نسبت دلواپس و مضطرب است که نکند محبوب از او دلگیر شده باشد و یا فلان حرکتش را نپسندیده باشد و یا او مطابق الگوی مطلوب و خصوصیات محبوب نگردیده باشد.