بریده‌هایی از کتاب پرورش زنبور عسل

جثهٔ زنبور نر، پهن‌تر و بزرگ‌تر از زنبور کارگر، و بدنش پوشیده از مو است، هنگام پرواز صدای بال‌های زنبور نر، بیشتر از زنبورهای کارگر است. زنبور نر فاقد نیش است و قادر به جمع‌آوری گرده و نوش نیست، در کار کندو نیز دخالتی ندارد و حتی در خوردن غذا باید کارگرها به او کمک کنند و چنانچه او را از کارگرها جدا کنیم، به زودی از بین خواهد رفت. تنها وظیفهٔ زنبور نر، جفت‌گیری با ملکه‌های جوان است

بزرگی چشم‌ها وسیله‌ای است که زنبوردار به کمک آن، به راحتی می‌تواند، زنبور نر را از کارگر تشخیص دهد، زیرا چشم‌های زنبور نر، بزرگ‌تر است و از عقب سر، به هم متصل‌می‌شود، ولی در زنبور کارگر و ملکه به هم متصل نمی‌شود.

یک غده، زیر آروارهٔ زنبورها دیده‌می‌شود که در کارگرها بسیار کوچک و غیرفعال، و برعکس، در ملکه بسیار بزرگ و فعال است. ماده‌ای معطر یا فرمون به وسیلهٔ این غده ترشح می‌شود که با بوی ویژهٔ خود باعث شناختن و تشخیص ملکه، از سایر زنبورها می‌شود. همین بو در کندو پخش، و باعث ایجاد نظم در داخل آن و همچنین عقیم‌ماندن تخمدان‌های کارگرها می‌شود. هرگاه ملکه این ماده را ترشح نکند یا ملکه به‌دلیلی تلف شود یا سرانجام چنانچه به عمد، از کندو برداشته‌شود، پس از تقریباً نیم‌ساعت به علت تمام‌شدن بوی مزبور، نظم داخلی جمعیت به کلی به هم می‌ریزد و زنبورها در نزدیکی سوراخ در جست‌وجوی ملکه دیوانه‌وار به این‌سو و آن‌سو پرواز می‌کنند. اگر در این موقع گوشتان را به جدار کندو نزدیک کنید، صدایی شبیه به صدای گریه می‌شنوید که در اصطلاح می‌گویند، جمعیت در حال گریه‌کردن است.

در فاصلهٔ روزهای ششم تا چهاردهم تولد، بین ساعت ۱۰-۲ بعدازظهر یک روز آفتابی و بدون باد، ملکه به تنهایی از کندو خارج و احتمالاً مسافت قابل ملاحظه‌ای، دور می‌شود. این پرواز را پرواز عروسی می‌نامند. ملکه با پخش مادهٔ جذب‌کنندهٔ نرها (فرمون)، آن‌ها را به سوی خود جذب می‌کند. قوی‌ترین نرها به ترتیب با ملکه جفت‌گیری می‌کنند. این جفت‌گیری در ارتفاع ۱۰-۱۵ متری صورت‌می‌گیرد

ملکه ابتدا سرش را داخل حجره کرده، آن را امتحان می‌کند و اگر سلول را خالی و آماده و مناسب تخم‌گذاری یافت، سرش را از سلول بیرون می‌آورد و کمی جلو می‌رود و سپس بدنش را کج کرده، شکمش را داخل حجره می‌کند و بسته به نوع حجره، یک تخم بارورشده یا نشده در آن می‌گذارد و این کار را مرتباً ادامه می‌دهد. تخم‌گذاری در هر حجره، بیشتر از چند ثانیه طول نمی‌کشد

مشخصهٔ ملکهٔ باکره این است که روی شان‌ها، بال‌هایش را دائماً به حالت پرواز درمی‌آورد و به محض تلاش زنبوردار برای گرفتن آن از روی شان، پرواز می‌کند، درصورتی‌که ملکهٔ بارور، همیشه روی شان‌ها راه می‌رود و تمایل به پرواز ندارد.

برای اینکه جفت‌گیری ملکه با قوی‌ترین نرها صورت بگیرد و همچنین برای جلوگیری از آمیزش خویشاوندی، جفت‌گیری ملکه، هرگز در کندو صورت نمی‌گیرد و ملکه همیشه در هوای آزاد و در محل تجمع نرها، اقدام به جفت‌گیری می‌کند

لازم است زنبوردار در عمل تعویض ملکه پیش‌دستی، و ملکه را تعویض کند.

کسی که با دنیای زیبا و زندگی بخش کتاب ارتباط ندارد بی شک از مهم ترین دستاورد انسانی و نیز از بیشترین معارف الهی و بشری محروم است.

(و خداوند به زنبور عسل وحی کرد که از کوه‌ها و درختان و سقف‌های بلند منزل گیرید) (سپس از میوه‌های شیرین و حلاوت و شهد گل‌های خوشبو تغذیه کنید و راه پروردگارتان را به اطاعت بپویید، آن‌گاه از درون آن‌ها شربتی شیرین به رنگ‌های مختلف بیرون آید که در آن شفای مردمان است و در این کار نیز نشانهٔ قدرت خدا برای متفکران پیداست) (قرآن مجید سورهٔ نحل آیات ۶۸-۶۹).

زندگی زنبور عسل از نیم‌متر تجاوز نمی‌کند، ولی شهری است با شگفتی‌های حیرت‌انگیز که هزاران سکنه دارد. عدهٔ بسیاری از زنبورهای کارگر، مأمور جمع‌آوری شهد گل‌ها و شکوفه‌ها هستند. وقتی یکی از آن‌ها به نقطهٔ پرگلی دست می‌یابد، به کندو بازمی‌گردد، سایر کارگرها را خبرمی‌کند، سپس جمع کثیری به سوی گل‌ها سرازیرمی‌شوند، به نوشیدن شهد گل‌ها می‌پردازند، آن‌گاه به سوی کندو بازمی‌گردند و پس از رسیدن به کندو، شهدهایی را که مکیده‌اند، تحویل‌می‌دهند. پس از تحویل، دوباره به صحرا می‌روند و این رفت‌وآمد مرتب ادامه دارد.

است. نام Meda نامی است که پروفسور Goetze از دانشگاه بن، به زنبورهای ایرانی نسبت داده‌است.

استان آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی، دارای بیشترین تعداد کندو و استان سیستان و بلوچستان و استان هرمزگان، دارای کمترین تعداد کندو در کشورند.

کیتین، مادهٔ شیمیایی پیچیدهٔ غیرفعالی است که به وسیلهٔ لایهٔ زندهٔ پوست، ترشح می‌شود، و دستگاه‌های داخلی بدن را در مقابل صدمات مکانیکی و ازدست‌دادن رطوبت، حفظ‌می‌کند

هر چشم، در زنبور نر، تقریباً از ده هزار و در زنبور کارگر و ملکه، از پنج هزار چشم ساده تشکیل‌می‌شود.

غده‌های بویایی. این غده، در قسمت پشتی زنبورها و در فاصلهٔ بین آخرین حلقهٔ کیتین و حلقهٔ ماقبل آخر، وجوددارد و وظیفهٔ تشخیص بوها به عهدهٔ این غده است. هر زنبور، هنگام بازگشت به کندو، به وسیلهٔ همین غده، بوی جمعیت خودش را حس می‌کند و به کندوی دیگر نمی‌رود یا وقتی زنبوری به کندویش برمی‌گردد، زنبورهای نگهبان کندو به وسیلهٔ همین غده، تشخیص می‌دهند که زنبوری که قصد ورود به کندو را دارد، مربوط به این کندو است یا نه. که در صورت غیربومی‌بودن، از ورود آن به کندو جلوگیری‌می‌کنند.

در نقاط سردسیر، در روزهای سرد زمستان که زنبورها گاهی اوقات، بیش از یک ماه، قادر به پرواز برای دفع مدفوع نیستند، به ناچار در تمام این‌مدت مدفوعشان را داخل بدنشان نگه می‌دارند.

. به‌طور میانگین، در فصل بهار در یک کلنی متوسط، تعداد ۴۰-۶۰ هزار زنبور کارگر و ۲-۳ هزار زنبور نر می‌تواند وجود داشته‌باشد.

زنبور نر تا روز هشتم پس از تولد، در کندو به سر می‌برد و بیشتر اوقات را به استراحت می‌پردازد. از روز هشتم به بعد، زنبور نر قادر به جفت‌گیری است.

همهٔ صفات یک کندو، به ملکهٔ آن بستگی‌دارد. ملکهٔ خوب سبب‌می‌شود کندوی قوی‌تری ایجاد، و عسل بیشتری برداشت شود.

ملکه، چهار روز پس از تولد، به سن بلوغ می‌رسد و از روز پنجم قادر به جفت‌گیری است.

خصوصیات کندو مانند رنگ زنبورها، میزان جمع‌آوری شهد و گرده، تولید موم و آرام‌بودن در کندو، مقاومت در مقابل بیماری‌ها و زمستان‌گذرانی، بستگی به ملکهٔ آن دارد، بنابراین دانستن صفات و رفتار ملکه، برای زنبوردارها لازم و مهم است.