بریده‌هایی از کتاب معلم مصلح

«از شما می‌خواهم در دانش‌سراهای تربیت معلم اعلام کنید استادانی که در رشته‌های علوم پایه و طبیعی درس می‌دهند و اعتقادات دینی و مذهبی خوبی دارند، بیایند از ما گواهی تدریس دینی بگیرند و در کنار دروس تخصصی خود، دو واحد هم دینی درس بدهند. چون من در طول سالیان عمرم به تجربه دریافته‌ام که اگر استادان و معلمان ریاضی، فیزیک، شیمی و زبان خارجه متدین باشند و دینی درس بدهند، تأثیر این درس در دانشجویان و دانش‌آموزان بیشتر از درسی است که معلمان تخصصی دینی می‌دهند.»

احمد صافی سخنرانی‌اش را آغاز کرد. او در بخشی از سخنانش گفت: «خدا را شاکریم که یاد گرفتن و یاد دادن را نصیب ما کرد. درست یاد گرفتن و درست یاددادن، فهمیدن و فهماندن، تربیت شدن و تربیت کردن همه نعمت‌هایی است که خداوند به انسان می‌دهد. اساساً مأموریت انسان در کرهٔ خاکی این است که خودش رشد کند و به رشد دیگران هم کمک کند. چنین مأموریتی زمان ندارد و کلام مشهور «ز گهواره تا گور دانش بجوی» بیانگر همین معناست.» او ادامه داد: «ما در آموختن، تعطیلی و بازنشستگی نداریم و همه باید دست‌به‌دست هم بدهیم تا نسلی معتقد، آگاه، با هدف و کمال یافته تحویل جامعه دهیم.»

وقتی در آخرین دیدارم با او، درخواست کردم که معلمی را در چند کلمه توصیف کند، لحظه‌ای درنگ کرد و سپس گفت:‌ «معلمی عشق است، ایمان است، هنر است، علم است، تجربه است!»

برای جمعه نباید به دانش‌آموزان تکلیف زیادی داد. جمعه روز تفریح، معاشرت، بازی و روز عید است نه روز کار. حتی ما هم نباید جمعه‌ها کار کنیم. من آن بیت را نوشتم اما در کنارش این بیت را هم آوردم: درس معلم ار بود زمزمهٔ محبتی جمعه به مکتب آورد طفل گریز پای را

در ژاپن، معلمان محبوبیت فراوانی داشتند و حقوق بالایی می‌گرفتند. در هر مدرسه، عکس همهٔ مدیران، از ابتدای کار مدرسه تا آخرین مدیر، و معلمانی که از ابتدا در یک کلاس تدریس کرده‌اند، موجود بود.

اولین نکته‌ای که در مدارس ژاپن توجه آن‌ها را به خود جلب کرد، تمیزی فوق‌العادهٔ مدارس بود. مدارس معمولاً خدمتکار نداشتند و خود دانش‌آموزان با کمک و راهنمایی معلمان، صبح‌ها حدود نیم ساعت کلاس‌ها و حیاط مدرسه را نظافت می‌کردند و تا غروب فضای مدرسه را تمیز نگه می‌داشتند.

هرجا مدرسه را با تربیت معلم پیوند دادید، تربیت معلمتان قوی خواهد بود.

استاد در بین سخنانش گفت: «خواهران و برادران عزیز، سعی کنید فضای خانهٔ خود را به فضایی فرهنگی، علمی و سرشار از مطالعه و کتاب تبدیل کنید. در این صورت، افراد خانواده نیز با شما همراه خواهند شد.

فضای خانوادگی انسان اگر مساعد باشد اولین شرط برای اینکه فرد به سمت معلمی جذب شود و وارد دنیای تدریس در دانشگاه یا مدرسه شود، فراهم شده است.

استاد هنوز تشنهٔ آموختن و تعلیم‌وتربیت است. وقتی در آخرین دیدارم با او، درخواست کردم که معلمی را در چند کلمه توصیف کند، لحظه‌ای درنگ کرد و سپس گفت:‌ «معلمی عشق است، ایمان است، هنر است، علم است، تجربه است!»

استاد روزی دو کیلومتر پیاده‌روی می‌کند و خود راز سلامتی و نشاط‌اش را شغل معلمی، انس با قرآن، پیاده‌روی منظم روزانه، داشتن هدف و پرهیز از یأس و ناامیدی در زندگی می‌داند.

در این میان، ایثار و فداکاری همسر استاد تأثیر زیادی در زندگی او داشته است. استاد صافی خود عمدهٔ موفقیت‌هایش را مدیون همسرش می‌داند و می‌گوید: «همسر من لطف و نعمت الهی است. او بسیار مهربان و فداکار است. اگر همکاری و همراهی او نبود، من هرگز در کارهایم موفق نمی‌شدم.»

مادر همسرم گفت: «می‌شود شعری را که من پیشنهاد می‌دهم، در ابتدای کتاب بیاوری؟» گفتم: «چه شعری؟» گفت: این بیت صائب تبریزی را: فکر شنبه تلخ دارد جمعهٔ اطفال را عشرت امروز بی‌اندیشهٔ فردا خوش است گفتم: «برای چه این را بنویسم؟» گفت: «بچه‌ها باید روز شنبه با شادی و نشاط به مدرسه بیایند؛ در حالی‌که برخی از معلمان آن‌قدر به بچه‌ها تکلیف می‌دهند که تعطیلی جمعهٔ آن‌ها خراب می‌شود و همیشه نگران روز شنبه هستند.»

«خواهران و برادران عزیز، سعی کنید فضای خانهٔ خود را به فضایی فرهنگی، علمی و سرشار از مطالعه و کتاب تبدیل کنید. در این صورت، افراد خانواده نیز با شما همراه خواهند شد.»

«دوستان من، خواهش می‌کنم قدر و قیمت خود را بدانید و سعی کنید به دیگران امید بدهید. حضرت علی (ع) می‌فرماید: کسی که نکته‌ای به من بیاموزد، مرا بندهٔ خویش ساخته است. شما سی سال به دانش‌آموزان این کشور درس داده و خودتان هم نکته‌ها آموخته‌اید. شغل شما شغل انبیاست. شما تنها قشری هستید که با بهترین پارهٔ زندگی انسان‌ها، یعنی دوران کودکی، نوجوانی و جوانی آن‌ها، سروکار دارید. گذشتهٔ شما پر از خاطره‌های زیبا و ناب است. پس چرا ناامیدی؟ چرا ناراحتی؟ چرا افسردگی و غم؟»

صافی همواره سعی می‌کرد امیدواری و شادمانی را در بازنشستگان تقویت کند. او معتقد بود که در هر دوره از زندگی انسان، انگیزه‌های محکمی برای شادی، امیدواری و فعالیت وجود دارد.

در ژاپن، معلمان محبوبیت فراوانی داشتند و حقوق بالایی می‌گرفتند. در هر مدرسه، عکس همهٔ مدیران، از ابتدای کار مدرسه تا آخرین مدیر، و معلمانی که از ابتدا در یک کلاس تدریس کرده‌اند، موجود بود.

در بعضی از مدارس ژاپن، معلم‌ها وقتی به کلاس می‌رفتند، در حدود بیست دقیقه درس نمی‌دادند. آن‌ها در این مدت فرصتی را در اختیار دانش‌آموزان می‌گذاشتند که با یکدیگر مشورت و تکالیفشان را تکمیل کنند و بعد درس را شروع می‌کردند. در هر مدرسه، چهار نفر متخصص بینایی، شنوایی، داخلی و دندان‌پزشک حضور داشتند که از اداره می‌آمدند و به مشکلات درمانی و بهداشت دانش‌آموزان رسیدگی می‌کردند.

در ژاپن معلمان تمام‌وقت بودند؛ یعنی شغل دوم نداشتند و همهٔ روزهای هفته از ساعت هشت‌ونیم صبح تا ساعت چهار یا پنج بعدازظهر در مدرسه بودند. هر معلم حدود بیست ساعت در هفته کلاس داشت و بقیهٔ ساعات را در اتاق خود به کار مشغول بود. اتاق‌های معلمان کوچک اما مجهز به میز و صندلی، لپ‌تاب، دستگاه تکثیر، کتابخانه‌ای کوچک و حتی یک فلاسک چای و بساط صبحانه بود. هر معلم حدود ۲۰ تا ۲۴ ساعت فرصت داشت که در اتاق خود مطالعه کند، با خانوادهٔ دانش‌آموزان صحبت کند یا در حیاط مدرسه همراه بچه‌ها باشد.

در حالی‌که اغلب خانه‌های ژاپنی پنجاه یا شصت متری بودند، وسعت برخی از مدارس به پنجاه هزار مترمربع می‌رسید. زمین‌های ورزشی بزرگ، استخر، درختان سرسبز، باغچه‌های زیبا، آزمایشگاه، کارگاه و کلاس‌های درس با انبوه گل‌های رنگارنگ، بخشی از زیبایی‌ها و امکانات مدارس بود.