بریده‌هایی از کتاب سینما به روایت اسلاوی ژیژک

گر چیزی بیش‌ازحد وحشت‌زا، خشن یا حتی بیش‌ازحد لذت‌بخش باشد که نظام واقعیت ما را در هم بکوبد، باید آن را به داستان تبدیل کنیم.

در صحنه‌ای قهرمان و راهنمای او روبه‌روی هم نشسته‌اند. راهنما با باز کردن هر دست و نشان دادن قرصی رنگی می‌گوید: " این آخرین شانس توست. بعد از این، بازگشتی درکار نیست. اگر قرص آبی‌رنگ رو برداری داستان تمام می‌شه. تو رختخوابت از خواب بلند می‌شی و هرچی رو که خواستی باور می‌کنی. اگر قرص قرمز رو برداری، تو سرزمین عجایب می‌مونی و من به تو نشون میدم حفرهٔ خرگوش تا چه عمقی پایین می‌ره." اما انتخاب میان قرص آبی و قرمز درواقع انتخاب میان پندار و واقعیت نیست. البته ماتریکس، دستگاهی برای داستان‌های ساختگی است اما این داستان‌های ساختگی‌اند که ساختار واقعیت ما را تشکیل می‌دهند. اگر از واقعیت‌مان داستان‌های ساختگی نمادینی بیرون بکشیم که آن را سامان‌دهی می‌کنند، خود واقعیت ازدست‌می‌رود.

تنها احساسی که انسان را فریب نمی‌دهد اضطراب است. سایر عواطف جعلی‌اند.

برای فهم جزءبه‌جزء دنیای امروز، به سینما نیازمندیم. فقط در سینما می‌توانیم این بُعد آزاردهندهٔ زندگی را بپذیریم که در واقعیت، قدرت مواجهه با آن را نداریم. اگر به‌دنبال چیزی هستید که از واقعیتِ موجود واقعی‌تر باشد، به داستان‌های سینمایی نگاه کنید….

فیلم جن‌گیر فقط دربارهٔ آسیب‌شناسی جن‌زدگی نیست، درسی که باید بیاموزیم و فیلم‌ها تلاش می‌کنند از آن بپرهیزند، این است که ما خود، موجودات بیگانه‌ای هستیم. منِ خویشتن، نمایندهٔ روانِ ما، خود یک نیروی بیگانه است که تن را بی‌قرار و هم‌زمان مهار می‌کند.

درسی که باید بیاموزیم و فیلم‌ها تلاش می‌کنند از آن بپرهیزند، این است که ما خود، موجودات بیگانه‌ای هستیم. منِ خویشتن، نمایندهٔ روانِ ما، خود یک نیروی بیگانه است که تن را بی‌قرار و هم‌زمان مهار می‌کند.

آنچه با صدا دریافت می‌کنیم، درونیّت، عمق، جرم، احساس گناه، به‌عبارت‌دیگر جهانِ عقدهٔ اودیپ است. مسئلهٔ فیلم دیکتاتور بزرگ، صرفاً مسئلهٔ سیاسی نیست، که مثلاً چگونه از شرِّ تمامیت‌خواهی، وسوسهٔ غریب قدرت خلاص‌شویم، بلکه مسئلهٔ رسمی‌تری نیز مطرح‌است: چگونه از شر این بُعد وحشت‌انگیز صدا خلاص شویم؟ یا چون نمی‌توانیم به‌سادگی از شر آن خلاص‌شویم، چگونه آن را اهلی‌کنیم؟

شاید آخرین بخش بدن که مناسب نقش خودگردان شیء جزئی است، مشت یا همان دست باشد. دست دکتر استرنج‌لاو که بی‌اختیار بالا می‌آید و گلوی خود او را می‌گیرد تمام نکتهٔ فیلم است.

برای پیشگیری از مواجهه با قفلِ بی‌کلید زندگی واقعی به رؤیا پناه می‌بریم.

برای بازگشت از سینما به آنچه زندگی واقعی نامیده می‌شود، آخرین درس روانکاوی، این است که عین همین تجربه در زندگی واقعی ما به کار گرفته‌می‌شود که عواطفِ این چنینی، گول‌زننده‌اند. هیچ‌یک از عواطف، به‌طور مشخصی جعلی نیستند چون همان‌گونه که فروید آن‌ها را نامگذاری می‌کند تنها احساسی که انسان را فریب نمی‌دهد اضطراب است. سایر عواطف جعلی‌اند.

بنابراین، شمایل‌های مضحک افراطی پدرانه صرفاً صاحب نرینگی به‌عنوان نشانه‌ای از قدرت نیستند، بلکه خودِ نرینگی هستند البته اگر هنوز سوژهٔ نرِ طبیعی وجود داشته‌باشد.

اگر به‌دنبال چیزی هستید که از واقعیتِ موجود واقعی‌تر باشد، به داستان‌های سینمایی نگاه کنید…