بریده‌هایی از کتاب ولتر؛ نوشته‌های سیاسی

یک ابله همچون درختِ پیوندی که میوهٔ تلخ می‌دهد، تولید حماقت می‌کند.

«انسان‌های بینوا! خواه در ردای سبز، خواه در لباس سیاه، خواه در پالتو و دستمالْ‌گردن هرگز به دنبال حاکمیت نروید، مگر آنجا که عقل حضور داشته‌باشد، وگرنه باید به سخره‌شدن در تمام اعصار به‌عنوان گستاخ‌ترین انسان‌ها تن دهید و به‌عنوان ظالم‌ترین مردمان آماج تنفر عموم باشید

انسان ابتدا کرم است و در اوان کودکی می‌خزد، تا پانزده سالگی چالاکی پروانه را دارد و در جوانی غرور طاووس را. دربزرگسالی چون اسب کار می‌کند. درحدود پنجاه سالگی حیله‌گری روباه را و در پیری چون میمون زشت و مضحک خواهدبود؛ و این است سرنوشت کلی انسان.

چندبار برای یک بی‌گناه پیش آمده که به جنایتِ نکرده اعتراف کند زیرا توان فیزیکی‌اش تاب شکنجهٔ وحشیانه را نداشته‌است!

حماقت هرگز توحش را توجیه‌نمی‌کند.

بیست سال زمان لازم است تا انسان از وضعیتِ گیاهیِ در بطن مادر و حالت صرفاً حیوانی در دوران کودکی اولیه‌اش به بلوغ عقلانی برسد. سی قرن زمان برد تا اندکی ساختار خود را شناخت و تا ابد زمان لازم است تا چیزی از روح خود بشناسد. حال آنکه برای کشتنش فقط یک لحظه کافی است.

چه‌چیز ظالمانه‌تر از آزارهای مذهبی است؟

مهم است که همهٔ کنش‌های مدنی از سلطهٔ کلیسا خارج شده و سکولاریزه شوند.

برای شناخت جسم نوع بشر باید کتاب‌های آناتومی یا مقالات فرهنگ‌نامهٔ آنسیکلوپدیک آقای وُنِل را خواند یا اینکه کلاس‌های آناتومی را گذراند. برای شناخت آنچه که انسانِ اخلاقی می‌نامند، باید بیش از هر چیز، زندگی را تجربه کرد و اندیشید.

کریه‌ترین چیز روی زمین یک پیرزن است.

قوانین بنیادی که بسیار مفید به حال مرفهین و بسیار مضر به حال عوام است، چه فرجامی خواهندداشت.

برای شناخت آنچه که انسانِ اخلاقی می‌نامند، باید بیش از هر چیز، زندگی را تجربه کرد و اندیشید.

انسان ابتدا کرم است و در اوان کودکی می‌خزد، تا پانزده سالگی چالاکی پروانه را دارد و در جوانی غرور طاووس را. دربزرگسالی چون اسب کار می‌کند. درحدود پنجاه سالگی حیله‌گری روباه را و در پیری چون میمون زشت و مضحک خواهدبود؛ و این است سرنوشت کلی انسان.

«امنیت ملت، قانون برتر است.»

بسیاری از مفسرین، هابز را بزرگ‌ترین طراح یا پایه‌گذار فلسفهٔ سیاسی مدرن معرفی کرده‌اند. به بیان دقیق‌تر، کل فلسفهٔ سیاسی مدرن (اعم از اندیشه‌های روسو، مونتسکیو، ولتر، لاک، بنتام، میل، کانت، هگل و...) عملاً واکنشی است به فلسفه سیاسی هابز و اعلام موضع له یا علیه آن. از سویی هابز را پدر محافظه‌کاری و حامی سلطنت مطلقه معرفی کرده‌اند که با تصویری که وی از دولت به‌منزلهٔ لویاتان ارائه می‌دهد، همخوانی دارد. اما از سوی دیگر نباید فراموش کرد تعریف مدرنی که هابز از آزادی (به‌مثابهٔ آزادی منفی، در مقابل آزادی ایجابی سنت کلاسیک یونان) به‌دست‌می‌دهد، تأثیری عمیق بر مخالفان سلطنت و دولت مطلقه گذاشت، به‌نحوی که لئو اشتراوس حتی هابز را «بنیانگذار لیبرالیسم» می‌داند.

تفکر نباید مطیع هیچ حکمرانی شود؛

فرانسوا_ماری آروئه (۱۶۹۴_‌۱۷۷۸)، ملقب به ولتر، بی‌شک یکی از برجسته‌ترین اندیشمندان عصر روشنگری فرانسه است. شهرت او به‌خاطر ذکاوت خارق‌العاده‌اش، مخالفت‌هایش با کلیسای کاتولیک، حمایتش از آزادی مذهب، آزادی بیان، و جدایی دین از سیاست و شجاعتش در بیان نظریات بی‌پرده است. تمام شور زندگی او جست‌وجوی عدالت بود.

ولتر در سراسر زندگی‌اش لحظه‌ای از مبارزه علیه بی‌عدالتی، جمود و جدال‌های فکری دست‌نکشید.

دکترین‌های مذهبی به‌رغم تفاوت‌های‌شان به‌طور منحصربه‌فردی مشابه‌اند؛

حاکم حق اعمال خشونت بر رعایا را برای پیروی از این یا آن مذهب را ندارد؛ ایمان راستین «بدون انتخاب و آزادی» وجود ندارد

«فکر من بیشتر از بیماری و سلامتم ربطی به حاکمیت پیدا نمی‌کند».

آزادی اندیشه جز به واسطهٔ دولت نمی‌تواند تضمین شود؛

سرانجام سرنوشت نوع بشر چیست! تقریباً هیچ ملت بزرگی حکمروای خود نیست.

بیچاره پرندگان ندانستند از کی پیروی کنند؛ آن‌ها توسط عقاب، کرکس، جغدجنگلی و خفاش‌ها سلاخی شدند. اگر گوش شنوا دارید، بشنوید

مهم‌ترین و مقدس‌ترین حقوق طبیعی، آزادی فرد انسانی است. از آنجا که هیچ‌چیز جز تعصب و افراطی‌گری به‌طور مستقیم این آزادی را مخدوش نمی‌کند، باید با تمام توان به تعصب و افراطی‌گری حمله کرد. چه‌چیز ظالمانه‌تر از آزارهای مذهبی است؟

دغدغهٔ روشن‌شدن ذهن کارگران و زحمت‌کشان را نداریم، بلکه می‌خواهیم افراد بالادست آگاه شوند و خواهندشد...

مشغله‌های اصلی نوع ما مسکن، خوراک و پوشاک است؛ بقیه همه فرعی‌اند و همین چیزهای فرعی چه‌قدر آدم‌کشی و خشونت به‌بارآورده‌است!

حماقت هرگز توحش را توجیه‌نمی‌کند.

بدترینِ حکومت‌ها، حکومت مردمی است.

نخست اینکه جداکردن حاکمیت معنوی از حاکمیت زمانمند سودمنداست. دوم اینکه دین به‌طور مستقیم بر شیوهٔ زندگی تأثیر نمی‌گذارد و در نتیجه اخلاق باید از دین جدا شود. او هم‌چنین موفق می‌شود، باصلابت، مفهوم رواداری را تبیین کند؛ از آنجا که ادیان اثبات‌گرا نمی‌توانند به امر مطلق یقین پیدا کنند، رواداری ضروری است؛ تفتیش عقاید برای او کریه است و افراط‌های تمام ادیان را، پروتستان و کاتولیک، نکوهش می‌کند. او به این نتیجه می‌رسد که ادیان اثبات‌گرا چیزی جز اشکال تغییریافتهٔ دین طبیعی نیستند. این است تمام ایده‌هایی که ولتر دائماً و با همان واژگان به تبیین آن‌ها می‌پردازد.