بریده‌هایی از کتاب فلسفه در کلاس درس

کلمه "فلسفه" از واژه یونانی فیلو (دوستدار) و سوفوس (خِرد) منشأ می گیرد. به عبارتی ساده تر، فلسفه مطالعه دانش (یا حقیقت) است.

کودکان آن گاه که باران اشک هایشان بند می آید و صدای هِق هِق گریه آنان خاموش می شود، بی درنگ به آغوش بزرگتری چون مادر یا پدری باز می گردند که عامل آن اشک ها بوده است. ولی من به منزله یک انسان بزرگسال، هنوز سخن سرد هم اتاقی سالهای خیلی دور تحصیلم را فراموش نکرده ام و در اندیشه جبرانم.

اگر بعد از جنگ یا زلزله به مناطق مکافات زده مراجعه کنیم خواهیم دید که کودکان بعد از ساعتی بر روی خرابه های شهر یا روستا شروع به بازی می کنند. آنها در حقیقت نماد ادامه زندگی هستند.

فلسفه منبعی بی نظیر از انگیزش است. ما نیازمند استفاده از آنیم. کودکان کنجکاوند و درباره جهان شگفت زدگی زیادی از خود نشان می دهند. ما بر اساس این کنجکاوی طبیعی، سؤال هایی را خلق کرده ایم و یک کندوکاو را توسعه داده ایم. ما در جستجوی آن هستیم که شگفتی کودکان را برانگیزیم و یاری شان کنیم تا دیدگاه هایشان را تدوین و بیان کنند. منحصر به فرد بودن تجربه هر کودک است که بحث های فلسفی را چنان پربار می نماید. "فلسفه برای کودکان"، مستلزم اعتماد بالا به کودکان است.

جسارت در پرسش و بیان نظر خود نیز از دیگر خصلت های بارز کودکان است. در حالی ما بزرگسالان در این مورد اغلب محافظه کار و سخت مصلحت اندیشیم. در داستانی آمده است که روزگاری گروهی شیاد زرنگ، ادعا می کردند که می توانند لباس دانایی بدوزند و به تن افراد بپوشانند. به سلطان گفتند که فقط انسان های دانا می توانند این لباس را ببینند. آنان پس از مدتی که در کاخ سلطان بسر بردند و با ایما و اشاره در حضور او به کارهایی پرداختند؛ ادعا کردند که لباس دانایی به تن سلطان کرده اند؛ در حالی چیزی نبود. سلطان که می دید هیچ چیز تنش نیست، از ترس اتهام نادانی در عدم دیدن لباس دانایی، سکوت کرد. امرا و وزیران در مراسمی شرکت کردند که لباس دانایی سلطان را ببینند. همه آنها می دیدند که سلطان برهنه و لباسی در کار نیست، ولی از ترس چیزی نگفتند. در این میان تنها کودکی بی پروا فریاد زد و خندید که پادشاه برهنه است

ضرب المثل های بحث انگیز: قدرت گرگ دندانهایش را از دست می دهد، اما نه میل هایش را (ضرب المثل اسپانیایی). آیا یک گرگ بعد از، از دست دادن دندانهایش باز هم می تواند تهدید آمیز باشد؟ یک تبر کوچک می تواند درختی بزرگ را قطع کند (ضرب المثل جامائیکایی). یک آتش کوچک، کشتزار بزرگ ذرت را می سوزاند (ضرب المثل عبری). آیا این دو ضرب المثل یک موضوع را عنوان می کنند؟ آن چیست؟ اگر در جنگل فیل نباشد، بوفالو بزرگترین حیوان خواهد بود (ضرب المثل غنایی). اهالی غنا منظورشان از این ضرب المثل چیست؟

تفکر کردن می تواند "مهارت" محور باشد. مانند توانایی تشخیص و تمایز بین واقعیت و عقیده یا چگونگی بیان یک تعمیم معتبر. شیوه دیگر این که تفکر می تواند به شکل "طبیعی" و کل نگر، صورت گیرد. یعنی برانگیختن و چالش ذهن که بطور طبیعی در مواجهه با یک مشکل واقعی زندگی یا با مسائل روزمره آن، صورت می گیرد.

گفتگوی سقراطی، گفتگویی است شامل یکسری از سؤالهای شفاهی که توسط مربی طرح می شود تا فرایند درک و شناخت را در دانش آموزان بهبود ببخشد.

فلسفه، مهارتهای پژوهش را به دانش آموزان یاد می دهد تا آنها را در درک جهان هستی و تجربه خود از آن، یاری رساند چه در درون و چه در بیرون مدرسه – به گونه که انسانهایی با فکرتر، معقول تر و مسؤل تر شوند.

اگر بعد از جنگ یا زلزله به مناطق مکافات زده مراجعه کنیم خواهیم دید که کودکان بعد از ساعتی بر روی خرابه های شهر یا روستا شروع به بازی می کنند. آنها در حقیقت نماد ادامه زندگی هستند. ممکن است آنها را ببینیم که از ابزارهای نابود شده زندگی انسان، بازیچه ها ساخته اند در حالی که بزرگسالان مراسم مصیبت خود را همچنان ادامه می دهند. زندگی آدمی عجیب پیچیده و در بسیاری از اوقات دردناک است. در چنین لحظه هایی کودکان زندگی را پاس می دارند در حالی که ما مدام بر انکار کل زندگی پافشاری می کنیم

کنجکاوی و پرسشگری را برخی جوهره فلسفه ورزی می دانند

کمتر کسی از ما بزرگسال است که با دیدن چهره دوست داشتنی و خندان کودکی خردسال، خوشحال نشود و نخواهد او را نوازش کند. براستی چرا؟ کودکان چه ویژگی هایی دارند که در دنیای بسیاری از ما بزرگسالان یافت نمی شود؟ یا حکمت این گفته حضرت عیسی (ع) در چیست که فرمودند «هیچ بزرگسالی به معراج نمی رود مگر آن که به کودکی خویش باز گردد» (راعی، ۱۳۸۳). اگر نخواهیم به سان برخی از متکلمان و مربیان آیین یهود و مسیحیت، کودکان را متهم به گناه نخستین کنیم؛ معصومیت و پاکی از ویژگی های بارز کودکان است که ما را مجذوب خود می کند. در این راستا ما آنها را با خود مقایسه می کنیم. کوله بار سنگین گناهان کوچک و بزرگ سالهای زندگی ما در قبال بقچه پر از خالی گناه آنان، ما را به رشک می اندازد که به سبکبالی آنان غبطه خوریم.