بریده‌هایی از کتاب وحشی؛ کمدی در چهار پرده

بدبختی از آن‌جا سرچشمه گرفته که زیادی به فکر خوشبختی‌مان بوده‌ایم.

همه‌چیز در وجود انسان باید زیبا باشد: چهره‌اش، لباس‌هایش، روحش و افکارش. خیلی وقت‌ها به کسانی برمی‌خورم که چهرهٔ دلپذیری دارند و لباس‌شان هم تحسین‌آمیز است. اما روح و افکارشان... خدای بزرگ! بیش‌تر وقت‌ها درون قالبی دلپذیر، روحی سیاه پنهان است که سپیدی برف هم نمی‌تواند آن را بزداید

اگر زیاد چیز بدانی، زود پیر می‌شوی.

آدم تا موقعی که زنده است، به فراگرفتن و آموختن ادامه می‌دهد ــ بدبختی هم بزرگ‌ترین آموزگارش است.

قهرمان نیستم؟ باشد، خواهم شد!

نه، هرگز کسی را دوست نخواهم داشت... عشق فقط انگیزش خودخواهانهٔ منِ درونی است نسبت به فردی از جنس مخالف...

هیچ چیزی در دنیا وجود ندارد که امید در آن یافت نشود. عشق نومیدانه، عشق شوربختانه، آه‌ها و افسوس‌ها، همگی دری‌وری‌اند. کافی است آدم بخواهد.

هر کسی حق دارد چرندیاتی بگوید، اما دوست ندارم آن را خودستایانه ادا کند.

هوشمندی، دانش و عاطفه در ما فقط به این کار می‌آید که زندگی دیگران را خراب کنیم.

فکر این‌که زندگی‌ام بدون هیچ امیدی هدر رفته، مانند شبحی بدطینت روز و شب آزارم می‌دهد. گذشته‌ای برایم نمانده، آن را با کارهای بیهوده هدر داده‌ام و زمان حال هم جز ابتذال و پوچی چیز دیگری نیست. این است زندگی و عشقم.

در هر یک از ما موجودی وحشی نهفته است، همگی در جنگلی تاریک سرگردانید، کورمال کورمال زندگی می‌کنید. هوشمندی، دانش و عاطفه در ما فقط به این کار می‌آید که زندگی دیگران را خراب کنیم.

بیش‌تر وقت‌ها درون قالبی دلپذیر، روحی سیاه پنهان است که سپیدی برف هم نمی‌تواند آن را بزداید...

یلنا آندری‌یونا: نامه وسیلهٔ چندان مطمئنی نیست. آن‌ها را دریافت می‌کند، ولی شاید نخواندشان. فیودور: شما این‌طور فکر می‌کنید؟ هوم... سی‌وپنج سال است که در کرهٔ خاکی زندگی می‌کنم، اما هرگز با چنین پدیده‌ای روبه‌رو نشده‌ام؛ منظورم زنی است که جرأت کند نامه‌ای را که دریافت کرده باز نکند.

من آدمی هستم اهل دانش، یک موش کتابخانه، از زندگی عملی هیچ‌گاه چیزی سردرنیاورده‌ام.

یولیا: امشب به‌طور حتم شام نخورده‌اید، نه؟ خروشچف: چرا این را می‌پرسید؟ یولیا: آخر خیلی بدجنس شده‌اید.

خروشچف: درست است... آن‌ها دیوانه نیستند، آن‌هایی که قلبی از سنگ دارند، بی‌رحمی و بی‌عاطفگی‌شان را در پس پردهٔ فضل و دانش پنهان می‌کنند، با همهٔ بی‌تفاوتی و کم‌محبتی‌شان خود را عقل کل می‌دانند،

عشق فقط انگیزش خودخواهانهٔ منِ درونی است نسبت به فردی از جنس مخالف...

«با روحی آشفته، پیشانی چین‌خورده، می‌نویسیم، می‌نویسیم ـ اما نه خودمان و نه نوشته‌هامان مورد تحسین قرار نمی‌گیریم.»

روراست و بی‌پرده بگویم، خوشبختی برای شما در هیچ جا وجود ندارد... سرنوشتِ قناری کوچولو این است که در قفسش بماند و شاهد خوشبختی دیگران باشد... خب، پس چاره‌ای ندارد جز این‌که تمام عمرش در قفس سرکند.

بدبختی از آن‌جا سرچشمه گرفته که زیادی به فکر خوشبختی‌مان بوده‌ایم.

انسان هوشمند و دارای قدرت خلاقه، آفریده شده تا به وسعت و آبادی محیط زیستش بیفزاید، اما تاکنون نه‌تنها چیزی خلق نکرده، بلکه آن‌چه را هم بوده نابود کرده است. از وسعت جنگل‌ها روزبه‌روز کاسته می‌شود، چشمه‌های آب می‌خشکند، حیوانات از بین می‌روند، آب و هوا رو به خرابی می‌رود و هر روز زمین فقیرتر و زشت‌تر می‌شود.

آقایان، هرگز به زن‌های شوهردار دل نبندید. ترجیح دارد آدم مثل این حقیر، گلوله‌ای به شانه یا به پایش بخورد ولی عاشق زن شوهردار نشود... چنان بدبختی بزرگی است که... سونیا: یعنی هیچ امیدی در آن نیست؟ فیودور: از آن حرف‌هاست! بدون هیچ امیدی! هیچ چیزی در دنیا وجود ندارد که امید در آن یافت نشود. عشق نومیدانه، عشق شوربختانه، آه‌ها و افسوس‌ها، همگی دری‌وری‌اند. کافی است آدم بخواهد. وقتی می‌خواهم تفنگم خطا نکند، از من اطاعت می‌کند. وقتی اراده می‌کنم زنی عاشقم شود، سرپیچی نمی‌کند. اوضاع از این قرار است، سونیا جان.

امروز چهل‌وهفت ساله‌ام. تا سال پیش، مثل همهٔ شما دست به هر کاری زدم تا آگاهانه با این تئوری‌های ذهنی و افکار قرون وسطایی خودم را گیج کنم و به خیال خودم به زندگی واقعی پی ببرم، فکر هم می‌کردم کار درستی می‌کنم... و حالا اگر بدانید چقدر از این‌که وقتم را بیهوده تلف کرده‌ام، وقتی که طی آن می‌توانستم به همهٔ چیزهایی که حالا در سن پیری از درکش عاجزم پی ببرم، تأسف می‌خورم و کارم را چقدر احمقانه می‌یابم.

البته درست است که خیانت کردن به شوهری اگرچه پیر که آدم هیچ احساسی نسبت به او ندارد، غیراخلاقی است، اما هدر دادن جوانی و هرگونه احساس واقعی هم، کاری است مطلقاً بی‌جا و غیراخلاقی.

چه اهمیتی دارد من کی و چه‌گونه آدمی هستم، باید بدون هرگونه پیش‌داوری به چشمانم نگاه کنید و وجود انسانی را در آن‌ها بجویید ــ وگرنه هیچ‌وقت نمی‌توانید با دیگران روابط دوستانه‌ای داشته باشید.

ماریا: نمی‌دانم چرا از حرف زدنم بدت می‌آید. معذرت می‌خواهم ژرژ، ولی تو از یک سال پیش تا به حال خیلی عوض شده‌ای، آن‌چنان که دیگر به‌جا نمی‌آورمت. تو عقاید پایداری داشتی، دارای شخصیتی حقیقت‌بین... وینی‌تسکی: خب، البته! شخصیتی حقیقت‌بین و روشنگرا بودم که هیچ چیزی و هیچ‌کسی را روشن نمی‌کردم. اجازه بدهید از جایم بلند شوم... شخصیتی روشنگرا! از این سنگدلانه‌تر می‌شود مسخره‌ام کرد؟ امروز چهل‌وهفت ساله‌ام. تا سال پیش، مثل همهٔ شما دست به هر کاری زدم تا آگاهانه با این تئوری‌های ذهنی و افکار قرون وسطایی خودم را گیج کنم و به خیال خودم به زندگی واقعی پی ببرم، فکر هم می‌کردم کار درستی می‌کنم... و حالا اگر بدانید چقدر از این‌که وقتم را بیهوده تلف کرده‌ام، وقتی که طی آن می‌توانستم به همهٔ چیزهایی که حالا در سن پیری از درکش عاجزم پی ببرم، تأسف می‌خورم و کارم را چقدر احمقانه می‌یابم.

فیودور: اطاعت، قربان. [چند قدمی دور می‌شود و بعد دوباره برمی‌گردد.] تحت تأثیر قرار گرفتم. بیایید با آرامش با هم حرف بزنیم. ببینید... در این دنیا، هر چیزی را چشیده‌ام، حتا دو بار سوپی را که با ماهی قرمز درست شده بود خورده‌ام... بالون سوار شدن و پرواز کردن، و ربودن همسر پروفسوری دانشمند تنها کارهایی هستند که تا به حال نکرده‌ام و باید انجام بدهم. یلنا آندری‌یونا: گفتم از این‌جا بروید بیرون. فیودور: الساعه. بنابراین همه چیز را تجربه کرده‌ام... و از این کارها چنان گستاخ شده‌ام که نمی‌دانم چه بکنم. چرا این حرف را به شما می‌زنم؟ برای این‌که بدانید، هر وقت به دوستی یا سگی وفادار نیاز پیدا کردید، می‌توانید به سراغ من بیایید... تحت تأثیر قرار گرفتم. یلنا آندری‌یونا: به هیچ سگ وفاداری احتیاج ندارم. بروید پی کارتان.

سونیا: بدبختی از آن‌جا سرچشمه گرفته که زیادی به فکر خوشبختی‌مان بوده‌ایم. خروشچف: عجب! سونیا: هیچ بدی‌ای که به خوبی ختم نشود وجود ندارد. اندوه، چیزهایی به من آموخته. آدم باید به خوشبختی خودش فکر نکند و به فکر خوشبختی دیگران باشد، میخائیل لوویچ. زندگی‌مان را باید صرف ایثار کنیم.

آدم پاک‌طینت در این دنیا زیاد است، اما این موضوع به نظر مشکوک می‌آید! پاک‌طینتند، چون به هیچ چیز اهمیت نمی‌دهند.

به‌زودی روی زمین نه وفاداری وجود خواهد داشت، نه خلوص و نه روحیهٔ فداکاری.