بریده‌هایی از کتاب فرزندپروری بدون شرط

در فرزندپروری «بدون‌شرط»، والدین به‌جای آنکه کودک را تابع طرح‌ها و برنامه‌های بیرونی کنند، خود را تابع طرح و برنامه درونی کودک می‌کنند. آن‌ها خالق سرنوشت فرزند خود نیستند بلکه کاشف آن و سپس هدایت آن هستند.

فرزندپروری بدون‌شرط فرض می‌کند که رفتارها تنها تظاهر خارجی احساسات، افکار، نیازها و اهداف هستند. مغز کلام آنکه، کودکی که رفتاری را بروز می‌دهد مهم است و نه یک رفتار به‌تنهایی.

تحقیقی در واشنگتن دی‌سی به بررسی کودکان نوپا تا سن پنج سال پرداخت و پی برد که «برخی‌اوقات اطاعت مکرر با ناسازگاری مرتبط است.» در مقابل، «سطح معینی از مقاومت در برابر اقتدار والدین» می‌تواند «نشانه‌ای مثبت» باشد

«رفتار نادرست و تنبیه در مقابل هم نیستند تا یکدیگر را خنثی کنند بلکه برعکس، آن‌ها یکدیگر را تقویت می‌کنند.»

آنگاه که انگیزه بیرونی افزایش می‌یابد، انگیزه درونی کاهش می‌یابد. هرچه مردم برای عملکردشان پاداش بیشتری دریافت کنند، احتمال بیشتری دارد که علاقه خود را به آن کار که مجبورند برای به دست آوردن پاداش انجام دهند، از دست بدهند.

مطالعات همواره نشان داده‌اند زمانی‌که در کلاس‌های درس از هیچ‌گونه پاداشی استفاده نمی‌شود و به‌جای نمره دادن از توصیف عملکرد دانش‌آموز استفاده می‌شود ـ درحالی‌که سایر عوامل یکسان باشند ـ تمایل دانش‌آموزان به یادگیری بیشتر است.

مشکل کودکانی که آن‌ها را لوس می‌دانیم آن است که آن‌ها «مقدار زیادی از آنچه خواسته‌اند و مقدار کمی از آنچه نیاز داشته‌اند، دریافت کرده‌اند.»

سالیان پیش هایم گینات، روان‌شناس، از ما خواست به نحوه واکنش خود نسبت به کودکی که به‌طور اتفاقی وسایلش را در جایی جا گذاشته است، در مقایسه با نحوه واکنش نسبت به دوست فراموش‌کارمان که وسایلش را در جایی جا گذاشته است بیندیشیم. کمتر کسی در ارتباط با یک بزرگسال یک لحن سرزنش‌آمیز، آن‌گونه که به‌طور معمول در ارتباط با کودکان استفاده می‌کنیم، به کار می‌برد: «آخر چرا این‌طوری می‌کنی تو؟ چند بار بهت گفتم قبل از اینکه جایی را ترک کنی خوب دقت کن چیزی را جا نگذاری. من که بیکار نیستم همیشه دنبال وسایل تو باشم...» و چیزهایی دیگر. اما به‌احتمال بسیار به یک بزرگسال این‌گونه می‌گوییم: «بفرمایید، چتر شما اینجاست.»

فرزندان ما در اغلب موارد نه از آنچه از خود عیان می‌کنیم، بلکه از آنچه در خود پنهان می‌کنیم اثر می‌پذیرند؛ آن‌ها، نه به آنچه که به آن‌ها سفارش می‌کنیم، بلکه به آنچه آن‌ها را منع می‌کنیم بیشتر راغب می‌شوند؛ آن‌ها نه از آنچه لفظآ به آن‌ها می‌گوییم بلکه به آنچه قلبآ باور داریم ایمان می‌آورند؛

«برخی والدین آن‌قدر شجاعت و استقلال دارند که بیشتر نگران سلامت فرزندانشان هستند تا موفقیت آن‌ها.»

مهم نیست کودک شما برای انجام یک کار (تمرین پیانو، رفتن به مدرسه یا هر چیز دیگری) چقدر انگیزه دارد. سؤال مهمی که باید بپرسید این است که کودک شما چگونه برانگیخته می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، این میزان انگیزش نیست که مهم است، بلکه نوع آن مهم است. نوع انگیزشی که به‌وسیله پاداش ایجاد می‌شود معمولا باعث کاهش نوع انگیزشی می‌شود که ما می‌خواهیم کودکانمان داشته باشند: علاقه‌ای واقعی که حتی پس از آنکه پاداش‌ها از بین رفتند نیز باقی بماند.

بزرگ کردن فرزند، مهارتی نیست که مانند آشپزی یا نجاری تنها آن را بیاموزیم، بلکه نیروهای روانی درگیر در این موضوع، آن را بسیار پیچیده‌تر می‌کند و بیشتر این نیروها بدون اینکه حتی از وجودشان اطلاع داشته باشیم عمل می‌کنند.

می‌توان عوامل مؤثر در رفتار ما به‌عنوان والدین را در چهار دسته قرار داد: آنچه می‌بینیم و می‌شنویم، عقایدمان، احساسمان و در نتیجه این سه، ترس‌هایمان.

بزرگ کردن فرزند، مهارتی نیست که مانند آشپزی یا نجاری تنها آن را بیاموزیم، بلکه نیروهای روانی درگیر در این موضوع، آن را بسیار پیچیده‌تر می‌کند و بیشتر این نیروها بدون اینکه حتی از وجودشان اطلاع داشته باشیم عمل می‌کنند.

تنبیه با هر معیار منطقی‌ای که سنجیده شود، عملکرد خوبی ندارد و واقعگرایانه نیست که انتظار داشته باشیم تنبیهِ بیشتر کودک، اوضاع را متفاوت کند.

بر اساس قضاوت ارزشی، کودکان نباید مجبور باشند تأیید ما را به دست آورند. ما باید آن‌ها را دوست بداریم. بنا به قول دوستم دیبورا: «بی‌هیچ بهانه‌ای باید آن‌ها را دوست بداریم.» علاوه‌براین، آنچه مهم است فقط این نیست که باور کنیم به آن‌ها بدون‌شرط عشق می‌ورزیم، بلکه مهم آن است که آن‌ها احساس کنند بدون‌شرط دوست داشته می‌شوند.

اگر والدین بتوانند خواسته‌های خودخواهانه و انتظارات کمال‌گرایانه خود را به نفع مصالح و شایستگی‌ها و توانمندی‌های فرزند خود تغییر دهند آنگاه به تقوای تربیت فرزند که همان پرهیز از تحمیل «تجربه نازیسته» خود به فرزندان است دست یافته‌اند.

«برای ساختن فرزندان، باید نخست خویشتن را بسازی. در غیراین‌صورت، فرزندان را برای نیازهای حیوانی، فرار از تنهایی یا پر کردن چاله‌های وجودت پدید آورده‌ای. وظیفه تو به‌عنوان یک والد، تنها ساختن خودی دیگر، یوزفی دیگر نیست، بلکه چیزی برتر است، چیزی همانند آفریدن یک آفریننده.

فرزندان ما در اغلب موارد نه از آنچه از خود عیان می‌کنیم، بلکه از آنچه در خود پنهان می‌کنیم اثر می‌پذیرند؛ آن‌ها، نه به آنچه که به آن‌ها سفارش می‌کنیم، بلکه به آنچه آن‌ها را منع می‌کنیم بیشتر راغب می‌شوند؛ آن‌ها نه از آنچه لفظآ به آن‌ها می‌گوییم بلکه به آنچه قلبآ باور داریم ایمان می‌آورند؛ آن‌ها نه آنچه را که از خود نشان می‌دهیم، بلکه آنچه را که از آن‌ها نهان می‌کنیم می‌بینند؛ آن‌ها نه آنچه را که به زبان می‌آوریم بلکه به آنچه به‌راستی هستیم گرایش می‌یابند؛ آن‌ها نه به آنچه در «نمود ظاهری» ما، بلکه به آنچه در «بودِ باطنی» ما نهادینه شده است اقتدا می‌کنند. به قول مولوی: می‌رود از سینه‌ها در سینه‌ها از ره پنهان صلاح و کینه‌ها

دانش‌آموزان در کلاس درس، اگر درباره چیزی که می‌آموزند به اندازه کافی نظر ندهند کمتر به‌طور عمیق تفکر می‌کنند و علاقه کمتری می‌ورزند (متأسفانه سبک سنتی تعلیم‌وتربیت با این انفعال اجباری آمیخته شده است). به‌احتمال زیاد توان بزرگسالان نیز در محیط کار، نه به‌خاطر کار زیاد بلکه به دلیل آنکه انتخاب زیادی درباره‌کارها ندارند، به هدر می‌رود.