بریده‌هایی از کتاب فرزندپروری بدون شرط

در فرزندپروری «بدون‌شرط»، والدین به‌جای آنکه کودک را تابع طرح‌ها و برنامه‌های بیرونی کنند، خود را تابع طرح و برنامه درونی کودک می‌کنند. آن‌ها خالق سرنوشت فرزند خود نیستند بلکه کاشف آن و سپس هدایت آن هستند.

تحقیقی در واشنگتن دی‌سی به بررسی کودکان نوپا تا سن پنج سال پرداخت و پی برد که «برخی‌اوقات اطاعت مکرر با ناسازگاری مرتبط است.» در مقابل، «سطح معینی از مقاومت در برابر اقتدار والدین» می‌تواند «نشانه‌ای مثبت» باشد

فرزندپروری بدون‌شرط فرض می‌کند که رفتارها تنها تظاهر خارجی احساسات، افکار، نیازها و اهداف هستند. مغز کلام آنکه، کودکی که رفتاری را بروز می‌دهد مهم است و نه یک رفتار به‌تنهایی.

آنگاه که انگیزه بیرونی افزایش می‌یابد، انگیزه درونی کاهش می‌یابد. هرچه مردم برای عملکردشان پاداش بیشتری دریافت کنند، احتمال بیشتری دارد که علاقه خود را به آن کار که مجبورند برای به دست آوردن پاداش انجام دهند، از دست بدهند.

«رفتار نادرست و تنبیه در مقابل هم نیستند تا یکدیگر را خنثی کنند بلکه برعکس، آن‌ها یکدیگر را تقویت می‌کنند.»

مهم نیست کودک شما برای انجام یک کار (تمرین پیانو، رفتن به مدرسه یا هر چیز دیگری) چقدر انگیزه دارد. سؤال مهمی که باید بپرسید این است که کودک شما چگونه برانگیخته می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، این میزان انگیزش نیست که مهم است، بلکه نوع آن مهم است. نوع انگیزشی که به‌وسیله پاداش ایجاد می‌شود معمولا باعث کاهش نوع انگیزشی می‌شود که ما می‌خواهیم کودکانمان داشته باشند: علاقه‌ای واقعی که حتی پس از آنکه پاداش‌ها از بین رفتند نیز باقی بماند.

«برخی والدین آن‌قدر شجاعت و استقلال دارند که بیشتر نگران سلامت فرزندانشان هستند تا موفقیت آن‌ها.»

فرزندان ما در اغلب موارد نه از آنچه از خود عیان می‌کنیم، بلکه از آنچه در خود پنهان می‌کنیم اثر می‌پذیرند؛ آن‌ها، نه به آنچه که به آن‌ها سفارش می‌کنیم، بلکه به آنچه آن‌ها را منع می‌کنیم بیشتر راغب می‌شوند؛ آن‌ها نه از آنچه لفظآ به آن‌ها می‌گوییم بلکه به آنچه قلبآ باور داریم ایمان می‌آورند؛

سالیان پیش هایم گینات، روان‌شناس، از ما خواست به نحوه واکنش خود نسبت به کودکی که به‌طور اتفاقی وسایلش را در جایی جا گذاشته است، در مقایسه با نحوه واکنش نسبت به دوست فراموش‌کارمان که وسایلش را در جایی جا گذاشته است بیندیشیم. کمتر کسی در ارتباط با یک بزرگسال یک لحن سرزنش‌آمیز، آن‌گونه که به‌طور معمول در ارتباط با کودکان استفاده می‌کنیم، به کار می‌برد: «آخر چرا این‌طوری می‌کنی تو؟ چند بار بهت گفتم قبل از اینکه جایی را ترک کنی خوب دقت کن چیزی را جا نگذاری. من که بیکار نیستم همیشه دنبال وسایل تو باشم...» و چیزهایی دیگر. اما به‌احتمال بسیار به یک بزرگسال این‌گونه می‌گوییم: «بفرمایید، چتر شما اینجاست.»

مشکل کودکانی که آن‌ها را لوس می‌دانیم آن است که آن‌ها «مقدار زیادی از آنچه خواسته‌اند و مقدار کمی از آنچه نیاز داشته‌اند، دریافت کرده‌اند.»

مطالعات همواره نشان داده‌اند زمانی‌که در کلاس‌های درس از هیچ‌گونه پاداشی استفاده نمی‌شود و به‌جای نمره دادن از توصیف عملکرد دانش‌آموز استفاده می‌شود ـ درحالی‌که سایر عوامل یکسان باشند ـ تمایل دانش‌آموزان به یادگیری بیشتر است.

اگر والدین بتوانند خواسته‌های خودخواهانه و انتظارات کمال‌گرایانه خود را به نفع مصالح و شایستگی‌ها و توانمندی‌های فرزند خود تغییر دهند آنگاه به تقوای تربیت فرزند که همان پرهیز از تحمیل «تجربه نازیسته» خود به فرزندان است دست یافته‌اند.

بر اساس قضاوت ارزشی، کودکان نباید مجبور باشند تأیید ما را به دست آورند. ما باید آن‌ها را دوست بداریم. بنا به قول دوستم دیبورا: «بی‌هیچ بهانه‌ای باید آن‌ها را دوست بداریم.» علاوه‌براین، آنچه مهم است فقط این نیست که باور کنیم به آن‌ها بدون‌شرط عشق می‌ورزیم، بلکه مهم آن است که آن‌ها احساس کنند بدون‌شرط دوست داشته می‌شوند.

تنبیه با هر معیار منطقی‌ای که سنجیده شود، عملکرد خوبی ندارد و واقعگرایانه نیست که انتظار داشته باشیم تنبیهِ بیشتر کودک، اوضاع را متفاوت کند.

بزرگ کردن فرزند، مهارتی نیست که مانند آشپزی یا نجاری تنها آن را بیاموزیم، بلکه نیروهای روانی درگیر در این موضوع، آن را بسیار پیچیده‌تر می‌کند و بیشتر این نیروها بدون اینکه حتی از وجودشان اطلاع داشته باشیم عمل می‌کنند.

می‌توان عوامل مؤثر در رفتار ما به‌عنوان والدین را در چهار دسته قرار داد: آنچه می‌بینیم و می‌شنویم، عقایدمان، احساسمان و در نتیجه این سه، ترس‌هایمان.

بزرگ کردن فرزند، مهارتی نیست که مانند آشپزی یا نجاری تنها آن را بیاموزیم، بلکه نیروهای روانی درگیر در این موضوع، آن را بسیار پیچیده‌تر می‌کند و بیشتر این نیروها بدون اینکه حتی از وجودشان اطلاع داشته باشیم عمل می‌کنند.

دارد. به کودکان یک آب‌میوه ناشناخته بدهید، کودکانی که برای نوشیدن آن پاداش دریافت کردند هفته آینده نسبت به کودکانی که برای نوشیدن آن پاداش دریافت نکردند کمتر آن نوشیدنی را دوست خواهند داشت. یا آنکه به کودکان برای حل یک جدول پاداش بدهید؛ آن‌ها بعد از اتمام آزمایش، کمتر تمایل دارند به سراغ آن بروند، درحالی‌که کودکانی که چیزی دریافت نکرده‌اند، آماده‌اند که در زمان‌های بیکاری به سراغ آن بروند.

مسئولیت ما ایجاب می‌کند که از وابستگی کودکان در جهت رفاه خود سوءاستفاده نکنیم ـ این دقیقآ کاری است که ما زمانی‌که به آن‌ها می‌خندیم یا چیزی شبیه به این می‌گوییم: «خیلی خوشم اومد که امروز صبح برای مدرسه این‌قدر زود حاضر شدی!» انجام می‌دهیم. کودکان احتمالا نسبت به این جمله به‌ظاهر خوب ما، حتی اگر نتوانند دلیل آن را توضیح دهند، احساس بدِ دخالت و کنترل دارند.

این کار چندان تفاوتی با این ندارد که منتظر باشید تا کودکتان تشنه شود و تنها پس از آنکه کاری کند که زندگی شما اندکی سهل‌تر شود، به او آب بدهید.

والدینشان به قدرت متکی نیستند و درعوض یک رابطه گرم و ایمن با آن‌ها ایجاد کرده‌اند. آن‌ها والدینی دارند که بااحترام با آن‌ها رفتار می‌کنند، استفاده از قدرت را به حداقل رسانده‌اند و برای هر درخواستی که می‌کنند دلیل و توضیح ارائه می‌کنند.

تقریبآ همیشه پیشنهاد پاداش به کودکان برای انجام کاری به طریق موردنظر ما، نتایج نامناسبی بر جای می‌گذارد. اما نه به آن دلیل که ما پاداش نامناسب یا طبق زمان‌بندی نامناسب به آن‌ها داده‌ایم، بلکه به‌خاطر آنکه کل این عقیده که تلاش کنیم دیگران را با پاداش (یا تنبیه) تغییر دهیم، دارای مشکلاتی است.

اکنون به هدف نهایی این کتاب می‌رسیم، سؤال اصلی‌ای که از شما می‌خواهم به آن فکر کنید. در پرسشنامه‌هایی که برای تحقیق درباره فرزندپروری مشروط مورداستفاده قرار می‌گیرد، از نوجوان یا بزرگسال خواسته می‌شود تا بگوید نظرش درباره جمله «مادرم حتی در مواقعی که بدترین کشمکش‌ها را با من داشت، احساس عشقش را به من حفظ می‌کرد» یا «زمانی‌که پدرم با من مخالف بود، من می‌دانستم که هنوز من را دوست دارد» کدام‌یک از موارد مقابل است: «کاملا موافق»، «موافق»، «خنثی»، «مخالف»، «کاملا مخالف». حال شما دوست دارید بچه‌هایتان به این‌گونه سؤالات در خلال ده ـ پانزده سال آتی چه پاسخی بدهند و فکر می‌کنید آن‌ها چه پاسخی خواهند داد؟

فرزندان ما در اغلب موارد نه از آنچه از خود عیان می‌کنیم، بلکه از آنچه در خود پنهان می‌کنیم اثر می‌پذیرند؛ آن‌ها، نه به آنچه که به آن‌ها سفارش می‌کنیم، بلکه به آنچه آن‌ها را منع می‌کنیم بیشتر راغب می‌شوند؛ آن‌ها نه از آنچه لفظآ به آن‌ها می‌گوییم بلکه به آنچه قلبآ باور داریم ایمان می‌آورند

فرزندپروری بدون‌شرط یک اصطلاح خیالی برای‌اینکه اجازه دهیم کودکان هر کاری که می‌خواهند انجام دهند، نیست.

وقتی شما هیچ کاری نمی‌کنید و اجازه می‌دهید که اتفاقات بد روی دهد، کودکتان دو چیز ناامیدکننده را تجربه می‌کند، اتفاق بدی که برای او افتاده و دیگر اینکه به‌هیچ‌وجه در قبال مشکل پیش‌آمده حس همدلی و مراقبت نشان ندادید و اقدامی برای جلوگیری از یک پیشامد بد نکردید.

تربیت فرآیندی سیال، تعاملی، پویا و پیش‌بینی‌ناپذیر است که نمی‌توان آن را در قالب‌ها و سلیقه‌ها و برنامه‌های خودساخته خود محدود و محصور کرد.

تلاش والدین برای مشابه‌سازی و یکسان‌سازی فرزندان مغایر با طبیعت کودک و اصول تعلیم و تربیت است.

وقتی می‌خواهیم نشان دهیم یک موضوع درواقع چندان هم سخت نیست، باید بگوییم: «هی، اینکه بزرگ کردن بچه نیست... .»

اگر می‌خواهیم فرزندانمان (۱) در طول زندگی خود شوق به آموختن، کلمات، اعداد و ایده‌ها را داشته باشند، (۲) از پناه بردن به کارهای آسان و امن بپرهیزند و (۳) متفکران باتجربه‌ای شوند، باید تا می‌توانیم به آن‌ها کمک کنیم که کمتر به نمره اهمیت بدهند.