بریده‌هایی از کتاب رام کردن پلنگ

در جای‌جای دنیا، دولت‌هایی که حول زبانی مشترک ایجاد شده‌اند، سر مجادلات دینی تجزیه شده‌اند، در حالی‌که دولت‌های دیگری که حول دینی مشترک بنا می‌شوند، سر کشمکش‌های زبانی از هم گسسته‌اند.

چرا غرب مسیحی، که سنت نارواداری طول و درازی دارد و هم‌زیستی با "دیگری" را همیشه دشوار یافته است، جوامعی عمل می‌آورد که آزادی بیان را پاس می‌دارند، حال آنکه دنیای مسلمان، با آن سابقه رواداری و تجربه طول و دراز همزیستی، حالا به سنگر و مامن تعصب‌گرایی می‌ماند؟

برخلاف آنچه به نظر می‌رسد، هویتی که هر شخص مدعی می‌شود، اغلب بر اساس هویت دشمن وی تعریف می‌شود

اگر تاریخ تطبیقی دنیای اسلام و دنیای مسیحی را ترسیم کنیم، از یک سو دینی با پیشینه طولانی نارواداری و با گرایشی آشکار به استبداد تام و خودکامگی را می‌یابیم، که به‌تدریج اما به دین گشادگی و سعه نظر تبدیل شده است؛ و در طرف دیگر، دینی را با رسالت و میل طبیعی به گشادگی و سعه نظر می‌یابیم که تدریجا به سوی رسم و رسوماتی ناروادار و خودکامه کشیده شده است.

آنجا که افراد اعتقادات خود را در معرض تهدید می‌بینند، به نظر می‌رسد بستگی دینی آنها است که کل هویتشان را منعکس می‌کند. اما اگر زبان مادری یا گروه قومی و نژادی‌شان در خطر باشد، آن وقت بی‌رحمانه علیه هم‌کیشان متعصب خود می‌جنگند.

در زمانه بسیار گیج و سردرگمی به سر می‌بریم، که بسیاری از هم‌نوعان ما جهانی‌شدن را نه به چشم آمیزه‌ای بزرگ و پُربار از فواید و مزایا برای همه، بلکه به چشم نوعی همسان‌سازی و بینواسازی می‌بینند، به چشم تهدیدی که فرد جهت حفظ و صیانت فرهنگ، هویت و ارزش‌های خودش باید علیه آن بجنگد.

آنچه به‌راحتی "حماقت مرگبار" می‌نامیم، گرایش طبیعی هم‌نوعان ما برای قصاب شدن است، زمانی‌که به سرشان می‌زند "تیره و طایفه"شان مورد تهدید واقع شده است

تاریخ در کل ثابت کرده است که اسلام از توانایی‌های بالقوه فوق‌العاده‌ای برای هم‌زیستی و تعامل مثمر با سایر فرهنگ‌ها برخوردار است. اما تاریخ متاخر نشان می‌دهد که واپس‌روی نیز محتمل است و آن توانمندی‌های بالقوه تا مدت‌های مدید به همان حال باقی نمی‌مانند.

برای باقی ساکنان دنیا، همه متولدین فرهنگ‌های ناکام، گشودگی و سعه‌نظر نسبت به تغییر و تجدد، خودش را به نحو متفاوتی نمایش می‌دهد. برای چینی‌ها، آفریقایی‌ها، ژاپنی‌ها، هندی‌ها و سرخپوستان آمریکا، همچنان که برای یونانی‌ها، روس‌ها، ایرانی‌ها، عرب‌ها، جهودها وترک‌ها، مدرنیزاسیون همواره به معنای واگذاردن بخشی از خود بوده است. گرچه مدرنیزاسیون بعضا با شور و اشتیاق در آغوش کشیده شده، هیچ‌گاه بدون تلخی به‌خصوصی، بدون احساس تحقیر و پیوندگسلی، بدون حس پُشت‌کردگی و فرار، بدون شکی اثرگذار نسبت به خطرات جذب و همگونگی و بدون بحران عمیق هویتی اختیار نشده است.

زخم و جراحت را چه نیازی به توصیف تا اینکه حس شود.