بریده‌هایی از کتاب آینده‌ی ذهن: کندو کاوی علمی برای فهمیدن، بهسازی و توانمندسازی ذهن

تکیه‌کردن بر دولت برای حفاظت از حریم خصوصی شما مانند آن است که از یک آدم هیز بخواهید برایتان پرده‌کرکره نصب کند.

برای پی‌بردن به بزرگ‌ترین رازهای گیتی، نیازی به داشتن توانایی‌های تله‌پاتیک یا ابرانسانی نیست. کافی بود که آدم از ذهنی باز، مصمم، و کنجکاو برخوردار باشد.

تله‌پاتی موضوع داغ پژوهشی در دانشگاه‌های سرتاسر جهان است، که در آن دانشمندان با استفاده از حسگرهای پیشرفته توانسته‌اند واژه‌ها، تصاویر، و اندیشه‌های درون مغز افراد را بخوانند.

شاید رویاها کلید فهم حالت‌های دگرگشته‌ی آگاهی باشند.

چون تنها در ۱.۵ درصد DNA خودمان با شامپانزه تفاوت داریم، معنایش آن است که ما به احتمال در حدود شش میلیون سال پیش از شامپانزه‌ها جدا شده‌ایم.

حتا شاید بتوانیم این حافظه‌ها را به اشتراک بگذاریم. روزی دانشمندان شاید " اینترنت ذهن"، یا برین‌نت، را بسازند که در آن اندیشه‌ها و عواطف الکترونیکی به گوشه و کنار جهان فرستاده می‌شوند. حتا از رویاها فیلم‌برداری ویدیویی خواهد شد و سپس به سرتاسر جهان " برین‌میل" می‌شود. تکنولوژی می‌تواند قدرت بهسازی هوش را به خودمان نیز بدهد. در فهم توان‌های خارق‌العاده‌ی " دانایان" که توانایی‌های ذهنی، هنری، و مکانیکی آنان به راستی شگفت‌انگیز

روزی دانشمندان شاید " اینترنت ذهن"، یا برین‌نت، را بسازند که در آن اندیشه‌ها و عواطف الکترونیکی به گوشه و کنار جهان فرستاده می‌شوند.

هرکسی می‌داند که آگاهی چیست: چیزی است که هر شب وقتی به خوابی بی‌رویا فرو می‌روید ترک‌تان می‌کند و فردا صبح که بیدار شدید بازمی‌گردد

دست کم ۱۵% از زنان دارای جهشی ژنتیکی هستند که به آنان نوع (چهارم) اضافه‌ای گیرنده‌ی نوری رنگی می‌بخشد- و همین به آنان امکان می‌دهد تا بین رنگ‌هایی که برای اکثریت ما که تنها سه گیرنده‌ی نوری رنگی داریم یکسان هستند، تمایز بگذارند.

شوخی هنگامی است که شبیه‌سازی ما از آینده به شیوه‌ای نامنتظره به ناگاه از بین می‌رود. (از نظر تاریخی این برای فرگشت ما مهم بود چون موفقیت، تا حدی، بستگی به توانایی ما در شبیه‌سازی رویدادهای آینده داشت

وراجی‌کردن برای بقا الزامی است چون سازوکار پیچیده‌ی برهم‌کنش‌های اجتماعی پیوسته در حال تغییر است، پس مجبوریم که از این قلمروی اجتماعی همواره متغیر سر در بیاوریم.

در واقع کودکان اغلب هنگام بازی می‌کوشند تا برهم‌کنش‌های پیچیده‌ی انسانی را به شکلی ساده‌شده پیاده کنند. جامعه‌ی انسان به شدت تودرتو است، بسیار پیچیده‌تر از توان مغزهای در حال توسعه‌ی کودکان، پس بچه‌ها شبیه‌سازی‌هایی ساده‌شده از جامعه بزرگسالان را پیاده می‌کنند، و در نقش‌هایی مانند پزشک، پلیس، دزد، و آموزگار فرو می‌روند. هر بازی مدلی است که به کودکان امکان می‌دهد تا با بخشی کوچک از رفتار بزرگسالان دست به آزمایش بزنند و سپس شبیه‌سازی‌هایی در آینده را اجرا کنند.

دکتر علی رضایی سرپرست گروهی از جراحان بود که دست به این عمل زدند. آنان زوج سیمی را درون مغز بیمار وارد کردند تا این‌که به تالاموس رسیدند. همان‌طور که دیدیم، تالاموس درگاهی است که در آن اطلاعات نخستین بار پردازش می‌شوند. با فرستادن جریانی کم‌ولتاژ به درون این سیم‌ها، پزشکان مذکور توانستند تالاموس را تحریک کنند، که به نوبه‌ی خود مرد را از کمای ژرف بیدار کرد. (معمولا فرستادن الکتریسیته به درون مغز باعث می‌شود که بخشی از مغز خاموش شود، ولی در شرایط معین می‌تواند نورون‌ها را به کارکرد وادارد.)

گسستن‌های ما، روابط ما، هر اندازه که دردناک هم که باشند، ما از این تجربیات ناخوشایند چیزهایی می‌آموزیم. آن‌ها از ما آدم‌هایی بهتر می‌سازند."

در کهکشان راه شیری ۱۰۰ میلیارد ستاره هست و نزدیک به همین تعداد نورون در مغز ما. برای رسیدن به نخستین ستاره در بیرون از منظومه‌ی خورشیدی خودمان، باید کمابیش ۴۰ تریلیون کیلومتر بپیمایید تا به جسمی برسید که پیچیدگی‌اش شبیه همان چیزی باشد که روی شانه‌هایتان جا خوش کرده (۱)

مغز تنها حدود یک و نیم کیلو وزن دارد، ولی پیچیده‌ترین جسم در منظومه‌ی خورشیدی است. گرچه تنها ۲ درصد از وزن بدن را شامل می‌شود، مغز اشتهایی سیرناپذیر دارد، و به تنهایی ۲۰ درصد کل انرژی ما را به مصرف می‌رساند (در نوزادان، مغز با شگفتی ۶۵ درصد از انرژی کودک را مصرف می‌کند)، در حالی که به تنهایی ۸۰ درصد از ژن‌های ما برای مغز رمزگذاری می‌شوند. حدود ۱۰۰ میلیارد نورون با ارتباطات و مسیرهای عصبی تصاعدی درون جمجمه‌ی ما جا گرفته‌اند.

لَپ پس‌سری درست در پشت مغز جا گرفته و اطلاعات بینایی آمده از چشمان را کنترل می‌کند. آسیب‌دیدن این ناحیه می‌تواند باعث کوری و ناکارایی بینایی شود.

لَپ گیجگاهی کنترل‌کننده‌ی زبان (تنها در سمت چپ) و نیز بازشناخت دیدگانی چهره‌ها و احساسات عاطفی معین است. آسیب‌دیدن این لَپ می‌تواند ما را از سخن‌گفتن بیندازد یا توانایی شناسایی چهره‌های آشنا را از ما بگیرد.

هیپوکامپوس. درگاه حافظه است که در آن خاطرات کوتاه‌مدت به خاطرات درازمدت پردازش می‌شوند. نام آن به معنای " اسب دریایی" است، که بیانگر شکل عجیبش است. آسیب‌دیدن آن به تخریب توانایی داشتن خاطرات درازمدت می‌انجامد. شما به صورت زندانی اکنون در می‌آیید.

تنها زمان است که خواهد گفت کدام‌ها خیال‌های خام ساخته و پرداخته‌ی رویاپردازی لگام‌گسیخته‌ی نویسندگان علمی تخیلی هستند و کدام‌ها نمایانگر مسیرهایی مستحکم برای پژوهش‌های علمی آتی به شمار می‌روند.

آگاهی عبارت است از فرایند آفریدن مدلی از جهان با استفاده از حلقه‌های بازخوردی چندگانه برحسب پارامترهای گوناگون (مثلا برحسب دما، فضا، زمان، و ارتباط با دیگران)، برای رسیدن به هدفی (مثلا یافتن یار، غذا، سرپناه).

برای گواهی بر رازآلودگی ذهن‌مان، تنها کافی است به خودمان در آیینه چشم بدوزیم و بپرسیم، در پشت آن چشمان چه نهفته است؟

نشان داد که وقتی او با الکتریسیته مغز را تحریک می‌کند، نیم‌کره‌ی چپ سمت راست بدن را کنترل می‌کند و برعکس. این کشفی خیره‌کننده بود که نشان می‌داد مغز در اصل سرشتی الکتریکی دارد و آن منطقه‌ی ویژه‌ی مغز بخش دیگر بدن را کنترل می‌کند. (جالب آن‌که استفاده از پراب‌های الکتریکی در مغز نخستین بار در دو هزار سال پیش توسط رومیان به ثبت رسیده بود

بیش‌تر پیش‌رفت‌ها در تمدن، فرایندهایی‌اند که جز خراب‌کردن جوامعی که در آن‌ها رخ می‌دهند کاری ندارند.

برای کسی که باور می‌کند هیچ توضیحی لازم نیست، کسی هم که باور نمی‌کند هیچ توضیحی برایش کافی نیست."

در همین حال دانشمندان سرگرم مطالعه‌ی دارویی‌هایی خاص‌اند که شاید خاطرات دردناک ضربه‌ای روحی را پاک کنند که به آزار ما می‌پردازند. در ۲۰۰۹ دانشمندان هلندی، به سرپرستی دکتر مِرِل کینت، اعلان داشتند که کاربردهایی تازه را برای دارویی قدیمی به نام پروپانولول یافته‌اند که می‌تواند در نقش دارویی " جادویی" برای کاستن از رنج همراه با خاطرات دردناک به کار رود.

آیا آگاهی ما می‌تواند تا ابد زنده بماند؟ و در ورای آن، به گمان چندین دانشمند، شاید روزی در آینده‌ی دور، ذهن از قید جسمانی خودش رها شود و به میان ستارگان پر بکشد.

در کهکشان راه شیری ۱۰۰ میلیارد ستاره هست و نزدیک به همین تعداد نورون در مغز ما. برای رسیدن به نخستین ستاره در بیرون از منظومه‌ی خورشیدی خودمان، باید کمابیش ۴۰ تریلیون کیلومتر بپیمایید تا به جسمی برسید که پیچیدگی‌اش شبیه همان چیزی باشد که روی شانه‌هایتان جا خوش کرده (۱). ذهن و گیتی با این‌که بزرگ‌ترین چالش علمی همه‌ی دوران را پیش رویمان گذاشته‌اند، ولی رابطه‌ای عجیب در بطن خود دارند.

در حقیقت طی بیش‌تر دوره‌های تاریخی نتوانستیم بفهمیم که ذهن چه هست و چگونه کار می‌کند. مصریان باستان، با همه‌ی دستاوردهای درخشان‌شان در هنر و علوم، باور داشتند که مغز اندامی است به‌دردنخور و هنگام مومیایی‌کردن فراعنه آن را دور می‌انداختند. ارسطو اعتقاد داشت که روح در قلب جا دارد، و نه در مغز، که تنها کارش عبارت بود از خنک‌کردن سازگان گردش خون. بقیه، مانند دکارت، فکر می‌کردند که روح از راه غده‌ی کوچک صنوبری مغز وارد بدن می‌شود. ولی در نبود مدرکی محکم، هیچ‌کدام از از این نظریه‌ها نتوانست راه به جایی ببرد. به یک دلیل خوب این " دوران تاریک" برای هزاران سال پابرجا ماند. مغز تنها حدود یک و نیم کیلو وزن دارد، ولی پیچیده‌ترین جسم در منظومه‌ی خورشیدی است.

رمزگشایی از مداربندی عصبی ظریف مغز، که زمانی نومیدانه فراسوی توانایی علم مدرن تصور می‌شد _ مانند پروژه‌ی ژنوم آدم _ چشم‌اندازهای علمی و پزشکی را زیر و رو خواهد کرد. نه تنها دیدگاهی بی‌سابقه به درون ذهن نصیبمان خواهد شد، که همچنین به صنایعی تازه، افزایش فعالیت اقتصادی، و گشودن قلمروهای نو پیش روی عصب‌شناسی نیز می‌انجامد. پس از رمزگشایی پایانی از مسیرهای عصبی مغز، می‌توان به درک خاستگاه‌های دقیق بیماری‌های روانی پرداخت، که شاید درمانی برای این درد باستانی به شمار رود. این رمزگشایی، ساختن رونوشتی از مغز را نیز امکان‌پذیر می‌سازد، که به پرسش‌هایی فلسفی و اخلاقی می‌انجامد. اگر بتوان آگاهی ما را درون کامپیوتری آپلود کرد، دیگر ما که هستیم؟