بریده‌هایی از کتاب ناصرخسرو

آن روز در آن هول و فزع بر سر آن جمع پیش شهدا دست من و دامن زهرا تا داد من از دشمن اولاد پیمبر بدهد به تمام ایزد دادار تعالی

از ناصر خسرو زن و فرزندی نماند؛ زیرا وی تا پایان زندگانی مجرد بود.

در بند مدارا کن و دربند میان را در بند مکن خیره طلب ملکت دارا

چند گردی گرد این بیچارگان؟ بی‌کسان را جوئی از بس بی‌کسی! تا توانستی ربودی چون عقاب چون شدی عاجز گرفتی کر گسی فاسقی بودی به وقت دست رس پارسا گشتی کنون از مفلسی

چون تیغ به دست آری مردم نتوان کشت نزدیک خداوند بدی نیست فرامشت این تیغ نه از بهر ستمگاران کردند انگور نه از بهر نبید است به چرخشت عیسی به رهی دید یکی کشته فتاده حیران شدو بگرفت به دندان سر انگشت گفتا که «کرا کشتی تا کشته شدی زار؟ تا باز که او را بکشد آنکه تو را کشت؟»

اگر سلامت خواهی ز جهل بر در عقل سلام باید کرد و مقام باید کرد اگر خرد نبود، از دو بد نداند کس به ذات خویش که او را کدام باید کرد

نه نیز به یکباره زبون باش چو خرما کز گند فتاده است به چاه اندر سرگین وز بوی چنان سوخته شد عود مطرا با هر کس منشین و مبر از همگان نیز بر راه خرد رو، نه مگس باش نه عنقا چون یار موافق نبود تنها بهتر تنها به صد بار چو با نادان همتا خورشید که تنهاست ازان نیست برو ننگ بهتر ز ثریاست که هفت است ثریا

هرگز نشود ای پسر از دیبا زیبا این بند نبینی که خداوند نهاده‌است بر ما که نبیندش مگر خاطر بینا؟ در بند مدارا کن و دربند میان را

جهانا چه در خورد و بایسته‌ای! وگر چند با کس نپایسته‌ای

تا ذات نهاده در صفائیم همه عین خرد و سفرهٔ ذاتیم همه تا در صفتیم در مماتیم همه چون رفت صفت عین حباتیم همه

نی‌نی که چرخ و دهر ندانند قدر فضل این گفته بود گاه جوانی پدر مرا «دانش به از ضیاع و به از جاه و مال و ملک» این خاطر خطیر چنین گفت مر مرا

سوی آن جهان نردبان این جهان است به سر بر شدن باید این نردبان را

به سان گمان بود روز جوانی قراری نبوده است هرگز گمان را

جهان را به آهن نشایدش بستن به زنجیر حکمت ببند این جهان را

به چشم نهان بین نهان جهان را که چشم عیان بین نبیند نهان را

آن روز بیابند همه خلق مکافات هم ظالم و هم عادل بی‌هیچ محابا آن روز در آن هول و فزع بر سر آن جمع پیش شهدا دست من و دامن زهرا

مخرام و مشو خرم از اقبال زمانه زیرا که نشد وقف تو این کرهٔ غبرا

آن به که نگوئی چو ندانی سخن ایراک ناگفته سخن به بود از گفتهٔ رسوا چون تیر سخن راست کن آنگاه بگویش بیهوده مگو، چوب مپرتاب ز پهنا نیکو به سخن شو نه بدین صورت ازیراک والا به سخن گردد مردم نه به بالا

جانت به سخن پاک شود زانکه خردمند از راه سخن بر شود از چاه به جوزا

از بیشی و کمی جهان تنگ مکن دل با دهر مدارا کن و با خلق مواسا