بریده‌هایی از کتاب ناصرخسرو

آن روز در آن هول و فزع بر سر آن جمع پیش شهدا دست من و دامن زهرا تا داد من از دشمن اولاد پیمبر بدهد به تمام ایزد دادار تعالی

از ناصر خسرو زن و فرزندی نماند؛ زیرا وی تا پایان زندگانی مجرد بود.

چند گردی گرد این بیچارگان؟ بی‌کسان را جوئی از بس بی‌کسی! تا توانستی ربودی چون عقاب چون شدی عاجز گرفتی کر گسی فاسقی بودی به وقت دست رس پارسا گشتی کنون از مفلسی

در بند مدارا کن و دربند میان را در بند مکن خیره طلب ملکت دارا

چون تیغ به دست آری مردم نتوان کشت نزدیک خداوند بدی نیست فرامشت این تیغ نه از بهر ستمگاران کردند انگور نه از بهر نبید است به چرخشت عیسی به رهی دید یکی کشته فتاده حیران شدو بگرفت به دندان سر انگشت گفتا که «کرا کشتی تا کشته شدی زار؟ تا باز که او را بکشد آنکه تو را کشت؟»

جهانا چه در خورد و بایسته‌ای! وگر چند با کس نپایسته‌ای

نه نیز به یکباره زبون باش چو خرما کز گند فتاده است به چاه اندر سرگین وز بوی چنان سوخته شد عود مطرا با هر کس منشین و مبر از همگان نیز بر راه خرد رو، نه مگس باش نه عنقا چون یار موافق نبود تنها بهتر تنها به صد بار چو با نادان همتا خورشید که تنهاست ازان نیست برو ننگ بهتر ز ثریاست که هفت است ثریا

اگر سلامت خواهی ز جهل بر در عقل سلام باید کرد و مقام باید کرد اگر خرد نبود، از دو بد نداند کس به ذات خویش که او را کدام باید کرد

تا ذات نهاده در صفائیم همه عین خرد و سفرهٔ ذاتیم همه تا در صفتیم در مماتیم همه چون رفت صفت عین حباتیم همه

شیرین و سرخ گشت چنان خرما چون برگرفت سختی گرمارا بررس به کارها به شکیبائی زیرا که نصرت است شکیبا را صبر است کیمیای بزرگی‌ها نستود هیچ دانا صفرا را

تن خانهٔ این گوهر والای شریف است تو مادر این خانهٔ این گوهر والا چون کار خود امروز در این خانه بسازم مفرد بروم، خانه سپارم به تو فردا زندان تو آمد پسرا این تن و، زندان زیبا نشود گرچه بپوشیش به دیبا دیبای سخن پوش به جان بر، که تو را جان هرگز نشود ای پسر از دیبا زیبا

پر کینه مباش از همگان دایم چون خار نه نیز به یکباره زبون باش چو خرما

با هر کس منشین و مبر از همگان نیز بر راه خرد رو، نه مگس باش نه عنقا چون یار موافق نبود تنها بهتر تنها به صد بار چو با نادان همتا

نی‌نی که چرخ و دهر ندانند قدر فضل این گفته بود گاه جوانی پدر مرا «دانش به از ضیاع و به از جاه و مال و ملک» این خاطر خطیر چنین گفت مر مرا