بریده‌هایی از کتاب معراج السعاده

و عجب از کسانی که پندارند لذّات منحصر است در لذّات جسمیه، و غایت کمال انسان را در رسیدن به لذّت «اَکل» و «شُرب» و «نکاح» و «جماع» و امثال این‌ها می‌دانند

گنهکارِ اندیشه‌ناک از خدای بسی بهتر از عابدِ خودنمای

فرمود که: «آدمیزاد پیر می‌شود، و دو چیز در او جوان می‌گردد و قوّت می‌گیرد: یکی حرص، و دیگری طولِ اَمَل.»

از حضرت رسول (ص) روایت شده که: «مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ فَقَدْ عَرَفَ رَبَّهُ.» (یعنی:) «هر که نفْس خود را بشناسد، پس پروردگار خود را می‌شناسد.»

لقمان پسر خود را وصیت می‌نمود، گفت: «ای فرزند! کسی را به جامه کهنه، حقیر نشماری، که خدای تو و او یکی است!»

یا اَیتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ آِرْجِعی اِلی رَبِّک راضِیةً مَرْضِیة

(اَلشَّیطانُ یعِدُکمُ آلْفَقْرَ وَیأْمُرُکمْ بِالْفَحْشاءِ) (یعنی:) «شیطان شما را به فقر می‌ترساند و به اعمال فاحشه امر می‌نماید.» و به وعده پروردگار خود مطمئن باش که: (وَ آللهُ یعِدُکمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ وَ فَضْلاً) (یعنی:) «و خدا وعده آمرزش و فضل به شما می‌دهد.»

حضرت صادق (ع) فرمود: «اگر سائل بداند که چقدر وِزْر و وبال دارد، هرآینه احدی از احدی سؤال نمی‌کند؛ و اگر آن که رد می‌کند، بداند که ردّ سائل چقدر بد است، احدی سائلی را محروم و رد نمی‌نماید.»

بدان که، کلید سعادت دو جهانی، شناختنِ نَفْس خویشتن است؛ زیرا آدمی با شناخت خود بر شناختن آفریدگار خود اعانت می‌نماید. چنان‌که حق‌تعالی می‌فرماید: (سَنُریهِمْ آیاتِنا فِی‌آلاْفاقِ وَ فی اَنْفُسِهِمْ حَتّی یتَبَینَ لَهُمْ اَنَّهُ آلْحَقُّ.) (یعنی:) «زود باشد که آثار قدرت کامله خود را در عالَم و در نفْس‌هاشان به ایشان بنماییم، تا بر ایشان معلوم شود که اوست پروردگار حقّ ثابت.»

«حضرت امیرالمؤمنین (ع) و خضر به یکدیگر رسیدند، حضرت از خضر پرسید: بهترین اعمال چیست؟ گفت: بذلِ اغنیا بر فقرا به جهت رضای خدا. حضرت فرمود: از آن بهتر، ناز و تکبّرِ فقیر است بر اغنیا، از راهِ وثوق و اعتماد به خدا. خضر گفت: این کلامی است که باید با نور بر صفحه رخسارِ حور نوشت.»

زنهار! ای جان برادر! که حدیثِ بیماری روح را سهل نگیری و معالجه آن را بازیچه نشماری ومفاسد اخلاق رذیله را اندک ندانی و صحّت روح را به صحّت بدن قیاس نکنی

هر که ساحتِ دلِ خود را از غبار عالَمِ طبیعت پاک کند و علایق و شهوات حیوانیت را اندکی از خود دور نماید و آیینه دل را از زنگ کدورات این عالَم فی‌الجمله جلایی دهد و گاه گاهی دَرِ دل را بر روی اغیار نابکار ببندد و با محبوب حقیقی خلوتی نماید و با حضور قلب متوجّه به عالَم انوار شود و با نیت خالص مشغول به مناجات حضرت پروردگار گردد و گاهی تفکر در عجایب مُلک و ملکوتِ پادشاهِ لایزال نماید و زمانی تأمّل در غرایبِ جمال و «جبروتِ» قادرِ ذوالجلال کند، البته برای او حالتی نورانی و «بهجتی» عقلی حاصل می‌شود، که به سبب آن یقین می‌کند که ذات او از این عالَم جسمانی نیست، بلکه از عالَم دیگراست.

حضرت رسول (ص) روزی فرمودند که: «یک دِرْهم صدقه می‌تواند افضل از صدهزار دِرْهم باشد! شخصی عرض کرد: این، چگونه می‌شود؟ فرمود: شخصی از منافعِ مالِ خود و زیادتی آن، صدهزار دِرْهم تصدّق می‌کند، و مردی دو دِرْهم دارد و به غیر از این هیچ چیزِ دیگر را مالک نیست، و یکی از آن دو دِرْهم را با طیبِ نَفْس در راه خدا می‌دهد؛ صاحب یک دِرْهم افضل است از صاحب صدهزار دِرْهم.»

«از خدا بترس، که گویا تو او را می‌بینی، و اگر تو وی را نمی‌بینی، او تو را می‌بیند. و اگر چنین می‌دانی که او تو را نمی‌بیند، پس کافر هستی؛ و اگر چنین می‌دانی که تو را می‌بیند، و باز معصیت او را می‌کنی، پس وی در نظر تو از همه بینندگان پَست‌تر است»؛ زیرا اگر دیگری بر معصیت تو مطّلع شود، البته از معصیت احتراز می‌کنی.

طبیبی که باشد وِرا زردروی از او داروی سرخ‌رویی مَجوی

چون حضرت نوح (ع) را هنگام رحلت رسید، فرزندان خود را طلبید و گفت: شما را به دو چیز امر می‌کنم و از دو چیز منع می‌نمایم: منع می‌کنم از شرک به خدا و کبر، و امر می‌کنم به گفتنِ لا اِلهَ إِلاَّ آللهُ وَ سُبْحانَ آللهِ وَ بِحَمْدِهِ.

حضرت امیرالمؤمنین (ع) فرمود: «فقر، نسبت به برخی عقوبت است از جانب خداوند، و نسبت به برخی کرامت. و علامتِ آن فقری که کرامت است، آن است که، صاحبِ خود را خوش‌خُلق می‌کند و مطیع پروردگار می‌گرداند، و از حال خود شکایت نمی‌کند، و خدا را بر فقر خود شاکر است. و علامتِ آن که عقوبت است، آن است که، صاحب خود را بدخُلق می‌کند، و معصیتِ پروردگار را می‌نماید و شکایت می‌کند، و به قضای الهی راضی نیست.»

حضرت رسول (ص) فرمود: «سؤال از مردم، از جمله فواحش است.»

حضرت پیغمبر (ص) فرمود: «چون صبح کنی، فکرِ شب را مکن، و چون شام کنی، فکرِ صباحِ خویش را مکن، و ذخیره بردار از دنیای خود برای آخرت، و از زندگانی برای مرگ، و از روز صحّت برای روز بیماری؛ زیرا نمی‌دانی که فردا بر تو چه وارد خواهد شد و نام تو در میان چه طایفه‌ای خواهد بود.» سالِ دیگر را که می‌داند حساب؟ تا کجا شد آن که با ما بود پار؟

و هر عملی که یک مرتبه سر زد، اثری از آن در دل حاصل می‌شود و در مرتبه دوم، آن اثر بیشتر می‌گردد، تا بعد از تکرار عمل، اثر مستحکم و ثابت می‌گردد و در نفْس «ملکه راسخه» می‌شود

برخی از حکما گفته‌اند: «کشتی‌ای که به گرداب افتاده باشد، و موج‌های عظیم، آن را فرو گرفته باشد و بادهای شدید آن را به هر طرف افکند، به خلاص و نجات نزدیک‌تر است از کسی که شعله غضبش به التهاب آمده باشد!»

فرمود که: «بهشت، خانه اهل سخاوت است.» و فرمود: «جوانِ سخی گناهکار، نزد خدا محبوب‌تر است از پیرِ عابدِ بخیل.»

افسوس بر من از کوتاهی‌هایی که در اطاعت فرمان خدا کردم. زمر (سوره ۳۹)، آیه ۵۶.

ابلهی و نادانی به نجات نزدیک‌تر است از زیرکی ناقص و ناتمام.

«دشمن‌ترین شما به سوی ما و دورترین شما از ما در روز آخرت، پُرگویان، نازک‌گویان و متکبّرانند.»

«بدترین مردم نزد خدا ـدر روز قیامت ـ کسانی هستند که مردم از بیم شرّ ایشان آن‌ها را اکرام و احترام کنند.»

از آن حضرت روایت شده که: «چهار چیز است که خدا کرامت نمی‌کند، مگر به کسی که خدا او را دوست داشته باشد: اوّل: صمت و خاموشی، و آن، اوّل عبادت است؛ دوم: توکل بر خدا؛ سوم: تواضع؛ چهارم: زهد در دنیا.»

زیانکاران که جنسِ جان فروشند چنین جنسی عجب ارزان فروشند!

حضرت امیرالمؤمنین (ع) فرمودند که: «همه زهد در میان دو کلمه از قرآن است که خدای تعالی می‌فرماید: (لِکیلا تَأْسَوْا عَلی ما فاتَکمْ وَ لا تَفْرَحُوا بِما آتیکمْ) (یعنی:) تأسّف مخورید بر آنچه در دنیا از شما فوت می‌شود، و شاد مَشوید به آنچه به شما روی می‌آورد.»

بدن او مقیم خطّه خاک و دل او مصاحب سُکان عالم افلاک، بجز مراد خدا را نجوید و سخنی که نه برای اوست نگوید و راهی که نه به سوی اوست نپوید، تا برسد به مجاورت ملاء اعلی و محرم گردد در محفل قرب مولی و بیابد آنچه را که هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشینده و به هیچ خاطری خطور نکرده و ببیند