بریده‌هایی از کتاب غلبه بر پارانویا و افکار بدبینانه

کسی که در غصه خوردن حرفه‌ای است، هر حادثهٔ پیش‌پاافتاده و کم‌اهمیتی را همچون حکم اعدام می‌بیند.

پارانویا باوری است غیرواقعی مبنی بر این که دیگران قصد آزار رساندن به ما را دارند.

شهرها مکان‌هایی هستند که در آنها میلیون‌ها نفر تک و تنها زندگی می‌کنند

همان‌طور که اضطراب نگرانی ما را تشدید می‌کند، همین‌طور هم موجب شدت گرفتن افکار پارانویایی ما می‌شود. نگرانی ما را بر آن می‌دارد تا به ترس‌هایمان بیندیشم، آنها را بزرگ جلوه دهیم و در خودمان پایدارشان کنیم.

« سوءظن و حسادت، علائم مشترک در این بیماران است. مثلاً، اگر دیگران به‌شوخی به او چیزی بگویند، آن را جدی می‌گیرد. اگر به او ادای احترام نشود، از او دعوت نکنند، یا طرف مشورت قرار نگیرد. خود را فراموش‌شده و تحقیرشده تصور می‌کند. و این تصورات مدت‌ها او را عذاب خواهند داد. یا مثلاً، اگر ۲ نفر با هم صحبت کنند، فوراً فکر می‌کند که دربارهٔ او حرف می‌زنند. یا اگر او را طرف صحبت خود قرار دهند، آماده است تا هر کلام آنان را به غلط تعبیر کند و همین‌طور هم آماده است تا بدترین تعبیر و تفسیر را از گفته‌های آنان به دست دهد. او تحمل ندارد کسی مدام به او نگاه کند، یا با او حرف بزند. گمان می‌کند دیگران به او می‌خندند یا به او اشاره دارند ».

- تمایل بیشتر به نگران شدن - اضطراب بیش از حد - احساسات منفی دربارهٔ خود و دیگران

اگر ما نسبت به خودمان نظر مثبتی نداشته باشیم، احتمالاً تصور خواهیم کرد که اطرافیان ما هم نسبت به ما چنین نظری دارند.

هرچه دربارهٔ موضوعی بیشتر بشنویم و هر چه هیجان ناشی از شنیدن آن خبر بیشتر باشد، تأثیر آن بر ما بیشتر خواهد بود.

افکار پارانویایی ما ناشی از حوادثی نیستند که برای ما اتفاق می‌افتند. بلکه نوع احساسی که به خود، دیگران و جهان پیرامون‌مان داریم، باعث می‌شود تا نگاهی پارانویایی به حوادث زندگی و دیگران داشته باشیم.

پس نحوهٔ نگرش ما به جهان پیرامونمان، عمدتاً متأثر است از تعداد دفعاتی است که خبری را دربارهٔ حادثه‌ای می‌شنویم و نه شدت و حدت تأثیر هیجانی که آن خبر در ما می‌گذارد. واقعیات عینی و ملموس، تأثیر کم‌تری در ما می‌گذارند.

پارانویا حاصل تأثیر متقابل و نامحسوس چهار عامل زیر است: - تجارب ناهنجار و وقایع مبهم - عواطف ما - تجارب گذشتهٔ ما - نحوهٔ استدلال ما

شاید این خیلی تعجب‌آور نباشد. اگر ما نسبت به خودمان نظر مثبتی نداشته باشیم، احتمالاً تصور خواهیم کرد که اطرافیان ما هم نسبت به ما چنین نظری دارند. اگر بر این باور باشیم که دیگران ذاتاً شرور و بی‌رحم هستند، پس احتمالاً نگرانی ما این خواهد بود که فرد ضعیفی چون خودِ ما قصد مسخره کردن، ایجاد مزاحمت کردن و شاید هم حمله کردن به ما را داشته باشد. این جهان، جای خصمانه‌ای است، پُر است از آدم‌های شرور و متجاوز و آدمی‌هایی که قربانی آنان می‌شوند. آدم‌هایی مثل خودمان که همیشه نقش قربانی را دارند.

افکار پارانویایی بی‌دلیل و ناگهانی وارد ذهن ما نمی‌شوند، بلکه معمولاً حاصل تلاش ما در پی بردن به چیزی است که آن را تجربه کرده‌ایم.

مقایسهٔ ۵۰۰ بیمار روانی در توکیو، وین و توبینگن در آلمان نشان می‌دهد که پارانویا در این سه شهر بسیار شایع است. اما بیماران ژاپنی بیش از بیماران اروپایی از کسانی ناراحت بودند که به آنها تهمت می‌زنند. پژوهشگران بر این نظرند که دلیل این همه نگرانی بیماران ژاپنی « فرهنگ شرم و حیای » آنهاست که برای برداشت و بینش فردی اهمیت زیادی قائل است. زیرا در این جامعه ترس از سرزنش مردم بسیار نیرومندتر از جوامع اروپایی است.

در حالی که روزانه چندین هزار نفر از گرسنگی می‌میرند و به‌ندرت سخنی از آنها به میان می‌آید، اخبار مربوط به قتل یا یک عمل تروریستی، خبرهای روز هستند

اضطراب، به‌خصوص ارتباط تنگاتنگ و شدیدی با پارانویا دارد. در واقع، اگر بدانید شخص تا چه حد مضطرب است، آن‌گاه می‌توانید دربارهٔ وسعت و شدت افکار بدبینانه‌اش حدس نسبتاً درستی بزنید

د. مورد تمسخر قرار گرفتن همان چیزی است که روان‌شناسان به آن آزار اجتماعی می‌گویند

« سوءظن و حسادت، علائم مشترک در این بیماران است. مثلاً، اگر دیگران به‌شوخی به او چیزی بگویند، آن را جدی می‌گیرد. اگر به او ادای احترام نشود، از او دعوت نکنند، یا طرف مشورت قرار نگیرد. خود را فراموش‌شده و تحقیرشده تصور می‌کند. و این تصورات مدت‌ها او را عذاب خواهند داد. یا مثلاً، اگر ۲ نفر با هم صحبت کنند، فوراً فکر می‌کند که دربارهٔ او حرف می‌زنند. یا اگر او را طرف صحبت خود قرار دهند، آماده است تا هر کلام آنان را به غلط تعبیر کند و همین‌طور هم آماده است تا بدترین تعبیر و تفسیر را از گفته‌های آنان به دست دهد. او تحمل ندارد کسی مدام به او نگاه کند، یا با او حرف بزند. گمان می‌کند دیگران به او می‌خندند یا به او اشاره دارند ».

شناخت ما از علل موجبهٔ پارانویا، خلاف نظریهٔ هذیان به‌عنوان مکانیزم دفاعی است. از نظر ما پارانویا کوششی برای پنهان کردن عواطف منفی نیست، بلکه در حقیقت بازتاب همان عواطف است. هذیان‌های ما به ما اجازه نمی‌دهند فراموش کنیم که احساس خوبی نسبت به خودمان نداریم. برعکس، آنها تجلی یا نتیجهٔ همان احساسات ما هستند. معلوم می‌شود که افکار پارانویایی به‌هیچ‌وجه واکنش دفاعی نیستند.

ممکن است که مبتلایان به PTSD از دیگران ترس و وحشت داشته باشند، اما این احساس ترس وحشت آنان یادآور فاجعه‌ای است که پیش از این برای آنان اتفاق افتاده است. در صورتی که ریشه‌ها و عوامل بیماری پارانویا بسیار پیچیده‌اند

« به نظر می‌رسد اساسی‌ترین تمایز در زندگی روانی، تمایزی باشد بین آنچه معنی‌دار است و همدلی را ممکن می‌سازد (روان‌رنجوری) و آن چیزی که از لحاظ خاص خود نامفهوم است، یعنی دیوانگی در مفهوم تحت‌اللفظی آن، (روان‌پریشی)‌  ».

پارانویا از دو واژهٔ Para (= بیرون از) و Noia (= عقل یا هوش) تشکیل شده است و معادل فارسی آن می‌شود خِرَدپریشی یا آشفتگی دِماغی.

وقتی نگران هستیم، معمولاً بر جنبه‌های منفی موضوع بیشتر تمرکز می‌کنیم و ممکن است وقت زیادی صرف نگران کردن خود دربارهٔ حوادثی کنیم که احتمالاً روی نخواهند داد. ما، در نحوهٔ تفکر « اگر ... آن‌وقت چه؟ ... » بسیار متخصص (و خلاق) می‌شویم. تفکری که همیشه برای هر موقعیتی بدترین پیامد ممکن را متصور می‌شود.

کسی که در غصه خوردن حرفه‌ای است، هر حادثهٔ پیش‌پاافتاده و کم‌اهمیتی را همچون حکم اعدام می‌بیند.

گاهی اوقات درک آنچه در پیرامون ما رخ می‌دهد، برایمان دشوار است و این واقعیت که ما هرگز به‌طور قطع نمی‌توانیم به آنچه دیگری می‌اندیشد پی ببریم، درک موضوع را برایمان آسان‌تر نمی‌کند.

که ما برای شناخت امور و پدیده‌ها، به جای استفاده از منطق خود، از همهٔ راه‌های میان‌بُر، گمانه‌زنی‌ها و قواعد سادهٔ حاضر و آماده استفاده می‌کنیم. این‌گونه روش‌های استدلالی و اکتشافی در کشف حقایق، می‌توانند به ما کمک کنند؛ موجب صرفه‌جویی در وقت ما شوند؛ یا زحمت ما را کم کنند. و روند تصمیم‌گیری ما را سرعت بخشند. اما همیشه هم در داشتن دیدی واقع‌بینانه به جهان پیرامون و حوادث و وقایعی که رخ می‌دهند، کمک چندانی به ما نخواهند کرد. مثلاً، توانایی تخمین زدن یا برآورد کردن ما از چیزی، به‌ویژه شناخت ما از میزان شیوع یا احتمال شایع بودن آن، بستگی به این دارد که چقدر می‌توانیم به‌آسانی آن را به خاطر آوریم، یا به تصور آوریم.

هزاران اشارهٔ ادبی و تاریخی معلوم می‌کند که پارانویا هم مانند فقر، همیشه با ما بوده است

پارانویا از نظر ساواژ نوعی پریشانی یا دیوانگی ناشی از تب شدید، و همچنین زوال عقل بود.

پارانویا باوری است غیرواقعی مبنی بر این که دیگران قصد آزار رساندن به ما را دارند. تا اینجای کار، همه چیز درست است. اما یک جملهٔ تعریفی، به همان اندازه که به پرسش ما پاسخ می‌دهد، خود نیز پرسش‌های زیادی را بر می‌انگیزد. برای این که بدانیم پارانویا واقعاً چه نوع بیماری است، باید دربارهٔ آن به مطالعه و بررسی بیشتری بپردازیم.

سازمان‌ها یا گروه‌های نیرومند به‌طرز چشمگیری در ترس‌های بیماران دههٔ ۱۹۳۰ حضور نداشتند. اما خدا و دیگر شخصیت‌های مذهبی غالباً به‌عنوان عامل ترس مطرح بودند