بریده‌هایی از کتاب ۱۰۰ نکته‌ی تدریس از زبان پنی اِر

آغاز و پایان درس دوره‌های آموزش مدرس معمولاً یک واحد «برنامه‌ریزی درسی» دارند، که عمدتاً مربوط به انتخاب محتوا و چگونگی ترتیب آن است. اما اندیشیدن دربارۀ اینکه چگونه با یک آغاز و پایان تأثیرگذار درس را «چهارچوب‌بندی» کنید نیز اهمیت دارد. ۱) با یک لبخند آغاز کنید. ۲) مرز آغاز درس و پایان آن مشخص باشد. ۳) ابتدا برنامۀ کلی درس را ارائه دهید. ۴) اول نکته‌های جدید را آموزش بدهید سپس مرور کنید. ۵) تکلیف خانه را در انتهای کلاس ندهید. ۶) کلاس را با یک چیز خوب تمام کنید.

تعداد زیادی از معلمان همیشه این دغدغه را دارند که لهجۀ بریتانیایی درس دهند یا آمریکایی. پیشنهاد من این است که تلفظ هر واژه را به آن صورتی آموزش دهید که به‌صورت بین‌المللی قابل پذیرش است، حتی اگر نتیجۀ کلی آن مخلوطی از لهجۀ آمریکایی و بریتیش باشد. اگر گویشور زبان انگلیسی هستید، یا یک گونۀ خاص از این زبان را یاد گرفته‌اید، پس تلفظی که قاعدتاً درس می‌دهید همین گونه است

اصل دوم این است که فعالیت‌های طولانی را به محض آنکه نشانه‌هایی مشاهده کردید مبنی بر اینکه پویایی کلاس دارد از دست می‌رود و بچه‌ها دارند علاقه و صبرشان را از دست می‌دهند متوقف کنید - حتی اگر لازم باشد ادامۀ فعالیتی را به جلسۀ دیگری موکول کنید.

۱۲. کلاس را پرجنب و جوش پیش ببرید. هر چقدر زبان‌آموزان بیشتر مشغول فعالیت‌های یادگیری هدف‌مند باشند، احتمال اینکه با هم مشارکت کنند و کار را بهتر انجام دهند بیشتر است. کسالت زبان‌آموزان علت اصلی مشکلات انضباطی در کلاس است. اصل اول در برخورد با مسائل انضباطی کلاس این است که در وهلۀ اول جلوی چنین پیشامدهایی را بگیریم. حفظ میزان انرژی‌ای که در فعالیت‌های یک کلاس وجود دارد، روش کلیدی جلوگیری از برهم خوردن نظم کلاس است.

اگر زبان‌آموزان از قبل همدیگر را نمی‌شناسند، خوب است کاری کنید که یخ کلاس بشکند. مثلاً از آنها بخواهید در کلاس بگردند دور بزنند و با همدیگر آشنا شوند، اطلاعات شخصیشان را با همدیگر رد و بدل کنند؛ شما هم می‌توانید در این حرکت شرکت کنید. سپس در یک حلقه دور هم بنشینید و هر زبان آموز، هم‌کلاسی‌ای که تازه با او آشنا شده است را معرفی کند، و اطلاعاتی از او بگوید: «اسم او لیناست، او غذاهای ایتالیایی دوست دارد.»

من در جلسۀ اول از زبان‌آموزانم می‌خواهم که خودشان را معرفی کنند، بعد خودم را محک می‌زنم. اگر اسمشان به خاطرم مانده باشد به آنها می‌گویم «اسم شما فلان است»، و وقتی اسمشان یادم نمی‌آید از آنها می‌خواهم دوباره به من نامشان را بگویند. در همان جلسه‌های اول، در زمان‌هایی که زبان‌آموزان مشغول کارهای فردی یا گروهی هستند، در کلاس چشم می‌چرخانم و سعی می‌کنم اسم‌ها را به خاطر بیاورم. این کار همچنین به من کمک می‌کند ویژگی‌های ظاهری یا رفتاری زبان‌آموزانم را در فهرست کلاسی یادداشت کنم که این کار می‌تواند در به‌یادآوری نام‌ها مفید باشد: مدل مو، رنگ چشم یا هر چیز دیگری. من به تجربه دریافته‌ام که این یک برنامۀ تکراری اما کاربردی و مفید است که در چند جلسۀ اول هر دوره، خودم را در به یادآوری نام‌ها جلوی چشم زبان‌آموزان محک بزنم. من زبان‌آموزان را به‌ترتیب به اسم صدا می‌کنم یا از آنها می‌خواهم اسمشان را بگویند. باور کنید ارزشش را دارد که برای این کار وقت بگذارید، زیرا بچه‌ها قدر تلاش شما برای آشنایی با آنها را می‌دانند.

۱۱. نام زبان‌آموزان را یاد بگیرید. دانستن نام زبان‌آموزان نه تنها این پیام را منتقل می‌کند که به تک تک آنها توجه دارید، بلکه شما را قادر می‌سازد هنگامی‌که مشکلی پیش می‌آید پاسخ مشکل را به‌شخصه و مستقیم به خود آنها بگویید. شاید یادگرفتن نام‌ها دشوار باشد، به‌ویژه اگر کلاس بزرگ باشد. بعضی معلم‌ها از زبان‌آموزان می‌خواهند که اسمشان را روی یک کارت بنویسند و آن را به لباسشان بزنند یا روی میزشان بگذارند.، یا اسم بچه‌ها، روی یک نقشه از چیدمان صندلی‌های کلاس که جای بچه‌ها را در کلاس نشان می‌دهد (نقشۀ صندلی‌ها) نمایش داده می‌شود. اما من‌ترجیح می‌دهم این کارها را نکنم، چون اگر بخواهم از این روش‌ها استفاده کنم متکی به کارت‌ها یا نقشه می‌شوم و خودم هیچ تلاشی برای یادگیری نام‌های افراد نمی‌کنم. پس توصیۀ من این است که سعی کنید اسم زبان‌آموزان را با روش‌های مستقیم یادیگری نام افراد یاد بگیرید.

دوره‌های آموزش مدرس معمولاً یک واحد «برنامه‌ریزی درسی» دارند، که عمدتاً مربوط به انتخاب محتوا و چگونگی ترتیب آن است. اما اندیشیدن دربارۀ اینکه چگونه با یک آغاز و پایان تأثیرگذار درس را «چهارچوب‌بندی» کنید نیز اهمیت دارد. ۱) با یک لبخند آغاز کنید. ۲) مرز آغاز درس و پایان آن مشخص باشد. ۳) ابتدا برنامۀ کلی درس را ارائه دهید. ۴) اول نکته‌های جدید را آموزش بدهید سپس مرور کنید. ۵) تکلیف خانه را در انتهای کلاس ندهید. ۶) کلاس را با یک چیز خوب تمام کنید.

بیشتر انگلیسی‌آموزان این زبان را نه به‌منظور تعامل با گویشوران این زبان، بلکه برای تعامل با مردم دیگری که آنها هم انگلیسی زبان اولشان نیست می‌آموزند. بنابراین معیار تلفظ «خوب» این نیست که «چقدر به لهجۀ معیار گویشور بومی نزدیک است؟» بلکه به این معناست «آیا این تلفظ را امروز گویشوران انگلیسی راحت می‌فهمند؟».

۳۳. کارهای گروهی را در نیمه کلاس انجام دهید. فکر خوبی است که کار گروهی را برای زمانی در نیمۀ درس برنامه‌ریزی کنید: نه در ابتدای کلاس مستقیم سراغ آن بروید و نه بگذارید به انتهای کلاس بکشد. کارهای گروهی از جنس فعالیت‌های حرکتی و پرجنب و جوش هستند (از آن نوعی که همراه با تعاملات نشاط‌آور هستند)، در حالی که ابتدا و انتهای درس باید «در ثبات» بیشتری باشد (آرام و در کنترل معلم). (مقالۀ زیر را بخوانید.) ابتدای درس مشخصاً به‌طور کلی برای کارهای معلم‌محور مثل آموزش نکته‌های جدید زبانی یا متن، خوب است (* ۴) ابتدای درس زمانی است که زبان‌آموزان بیشتر از هر زمانی سرحال و شنوای نکته‌های جدید هستند. اما وقتی یک مدت زمانی را صرف تمرکز بر یک کار یا نکتۀ جدید کردند، وقت خوبی است که تغییری در وضعیتشان به وجود آید. قدم پیش بگذارید و به آنها اجازه دهید با همدیگر کار کنند به جای آنکه خود شما مستقیماً آنها را به کاری هدایت کنید.

۳۴. فعالیت‌های دونفره را زیاد انجام دهید. در بسیاری از موارد، کار دو نفره بهتر از کار گروهی نتیجه می‌دهد: تنظیم و کنترل کار دو نفره راحت‌تر است و می‌توان مطمئن بود که مشارکت بیشتری اتفاق می‌افتد. ورود به یک کار گروهی و خروج از آن ممکن است کار وقت‌گیری باشد (* ۳۶) اما گروه‌های دو نفره را به‌مراتب راحت‌تر می‌توان سازماندهی کرد: فقط کافی است از بچه‌ها بخواهید به سمت بغل دستیشان (یا جلو دستی یا عقب‌دستی) برگردند. همچنین من به تجربه دریافته‌ام که به چند دلیل کنترل گروه‌های دو نفره بسیار راحت‌تر از گروه‌های سه نفره یا بیشتر است. شاید به این خاطر که نزدیکی اعضای گروه به همدیگر به معنای سر و صدا کمتر است و در این صورت نیازی به مدیریت نوبت افراد نیست. هرچند مزیت اصلی کار دو نفره، میزان بالای مشارکت افراد است. در هر زمانی دست‌کم نیمی از اعضای کلاس در حال فعالیت هستند: واقعاً امکان این نیست که یکی از اعضا بیکار بماند و عمدۀ کار را به دوش دیگران بیندازد.

اصل سوم آنکه یک تمرین یدک آماده داشته باشید، به این خاطر که اگر یک فعالیت کمتر از آنچه فکرش را می‌کردید طول کشید، (یا یک فعالیت را زودتر از آنکه برایش برنامه‌ریزی کرده بودید مجبور شوید متوقف کنید، مانند شرایطی که توضیح دادیم)، می‌توانید بی درنگ با فعالیت دیگری ادامه دهید بدون آنکه بروز دهید که یک زمان برنامه‌ریزی نشده روی دستتان مانده است. بانک فعالیت‌های سریع که نیازی به آماده شدن ندارد در این شرایط خیلی به کار می‌آید

این هم چند ایده برای این هدف: - بگذارید زبان‌آموزانتان روش «پینگ پونگ» را انجام دهند و یکی از آنها با معلم ایفای نقش کند/ هم گروه شود. آنها تنها در صورتی از شما کمک می‌خواهند که از پاسخشان مطمئن نباشند. - زبان‌آموزان تمرین را دوتایی انجام دهند، شفاهی یا کتبی. - زبان‌آموزان تمرین را تنهایی و به‌صورت کتبی انجام دهند. - زبان‌آموزان هر چقدر از تمرین را که می‌توانند در یک مدت زمان معین مثلا در پنج دقیقه، به‌صورت کتبی انجام دهند، (چه تنهایی و چه دوتایی). همانطور که زبان‌آموزان در حال انجام کارشان هستند، در کلاس بگردید تا به آنها کمک کنید یا بر کارشان نظارت داشته باشید. بعداً اگر احساس کردید نیاز است، می‌توانید پاسخ‌هایشان را با روش پینگ‌پونگ چک کنید

یک پایان «با لبخند» چیزی است که باید جایی در ذهنتان آن را داشته باشید و هر وقت که توانستید انجامش دهید.

۶. کلاس را با یک چیز خوب تمام کنید. درست پیش از اتمام کلاس، به دنبال حرکتی جالب یا نکته‌ای بامزه باشید که باعث شود زبان‌آموزان با لبخند از کلاس بیرون بروند. چند ایده برای این هدف: - یک داستان یا جوک بامزه - تعریف و تمجید از کاری که زبان‌آموزان در یک جلسه موفق شده‌اند به انجام برسانند (اگر موفقیتی در کار باشد!) یا تعریف از رفتار آنها. - وب‌سایتی جدیدی که یک زمانی به آن برخورده‌اید و می‌تواند برای بچه‌ها جالب باشد. - یک نکتۀ جالب دربارۀ زبان انگلیسی - تبریک به مناسبت پیشرفت تحصیلی یکی از زبان‌آموزان - آواز تولدت مبارک برای تولد یکی از بچه‌های کلاس بدون شک، لازم نیست زمان زیادی را برای این جور چیزها صرف کنید، یا اینکه تلاش زیادی به کار ببندید تا برای این کارها آماده شوید یا آنها را برنامه‌ریزی کنید.

لبخند هم اگر بیش از حد استفاده شود اثرش را از دست خواهد داد.

۱. با یک لبخند آغاز کنید مهم است که با زبان‌آموزانتان تماس چشمی برقرار کنید و همانطور که در ابتدای کلاس با آنها سلام و احوالپرسی می‌کنید لبخند بر لب داشته باشید. در سال‌های اول تدریسم، کمی از دانش‌آموزانم می‌ترسیدم و در آغاز کلاس خشک و جدی بودم. خیلی طول کشید تا یاد بگیرم خونسرد باشم و بخندم، اما وقتی این کار را انجام دادم، تفاوتی اساسی در کارم ایجاد کرد. اگر برخی از زبان‌آموزانتان به لبخند شما پاسخ نمی‌دهند، ضد حال نباشید، بیشتر آنها لبخند را پاسخ خواهند داد. و به خاطر داشته باشید: پیامی که حالت جدی و خنثای چهرۀ شما را منتقل می‌کند پیامی خنثی نیست- بلکه چهرۀ شما پیامی منفی را منتقل خواهد کرد (من اینجا هستم، زیرا باید اینجا باشم و نه به این خاطر که میل باطنی‌ام تدریس به شماست!) پیامی‌که به‌راحتی می‌تواند با یک لبخند تغییر کند.

۲۶. توضیحات را کوتاه کنید. بار اولی که یک نکتۀ دستوری را توضیح می‌دهید، آن را کوتاه و ساده کنید؛ آن را بر اساس اصل «نیاز به دانستن» انجام دهید. آنچه زبان‌آموزان نیاز دارند این است که ایدۀ اصلی در خصوص آنکه آن نکتۀ دستوری چطور کار می‌کند را بفهمند، تا آنها را قادر سازد نمونه‌های در بافت آن قاعده را خیلی سریع درک کنند و سعی کنند خودشان آن قاعده را به کار گیرند.

یک کار جالب که زبان‌آموزان را با چنین مسائلی درگیر می‌کند این است که از آنها بخواهیم اسم خودشان را با یک لهجۀ غلیظ انگلیسی بگویند. اگر آنها نمی‌توانند این کار را انجام دهند، خودتان این کار را بکنید و به آنها بگویید از شما تقلید کنند. بعد با همدیگر بحث کنید که میان این تلفظ و تلفظ عادی آن در زبان مادری فرد چه تفاوتی وجود دارد. یک نوع دیگر این بازی آن است که آن را برعکس انجام دهید. یک اسم انگلیسی به بچه‌ها بگویید و از آنها بخواهید این اسم را به زبان مادری خودشان تلفظ کنند و باز هم از طریق بحث کردن، آگاهی افراد از تفاوت‌های تلفظی را بالا ببرید. یا اینکه تلفظ واژه‌های «بین المللی» که استفاده می‌کنید را با گونه‌های تغییر یافتۀ آنها در چند زبان دیگر مقایسه کنید: رادیو، تلفن، فوتبال، جین، پاستا، میکروفون.

هدف از صحبت کردن به زبان انگلیسی در حد گویشور بومی عمدتاً جای خود را به این هدف داده است که فرد بتواند در موقعیت‌های مختلف در سرتاسر دنیا و معمولاً با مردمی که زبان مادریشان انگلیسی نیست ارتباط موفق برقرار کند. بنابراین ما از زبان‌آموزانمان می‌خواهیم که با تلفظی صحبت کنند که عدۀ زیادی بتوانند آن را بفهمند و همچنین آسان فهمیده شود، نه اینکه الزاماً با تلفظی که به یکی از لهجه‌های انگلیسی‌زبانان نزدیک باشد.