بریده‌هایی از کتاب سید موسی صدر ؛ نگاهی به زندگی و زمانه امام موسی صدر

«رباب! دل‌ات را به این چیزها خوش نکن. تو را تحسین کنند یا نکنند، راه خودت را برو. مراقب باش رباب! کار خودت را بکن و توکلت هم بر خدا باشد. این چیزها برایت مثل نسیمی باشد که صورتت را نوازش می‌دهد و از کنارت رد می‌شود.»

می‌گفت: «آدم‌ها را زود دسته‌بندی نکنید. چون فلانی این‌طوری لباس می‌پوشد، پس این‌طوری فکر می‌کند چون این‌طوری فکر می‌کند، پس حتماً فلان‌جور است.»

برنامهٔ همیشگی‌اش این بود؛ هجده ساع کار مفید و مؤثر در شبانه‌روز! هیچ‌وقت هم تعطیلی نداشت. پیش می‌آمد دو شبانه‌روز را بیدار بماند.

اگر روحانیون مسلمان اسلام را هماننده امام صدر عرضه میکردند اثری از مسیحیت و سایر ادیان باقی نمی ماند. جرج جرداق

اصرار داشت کرامت و شرافت انسان‌ها، از هر دین و مذهبی که باشند، باید به بهترین وجه حفظ گردد.

برنامهٔ همیشگی‌اش این بود؛ هجده ساع کار مفید و مؤثر در شبانه‌روز! هیچ‌وقت هم تعطیلی نداشت. پیش می‌آمد دو شبانه‌روز را بیدار بماند. می‌گفت: «نمی‌توانم مشکلات مردم را ببینم و بی‌تفاوت بمانم. مبتلا هستم! چاره‌ای نداریم!»

قذافی آدم نرمالی نبود. مثلاً در مصاحبه با روزنامهٔ الحوادث و قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، در پاسخ به سؤالِ «به نظرت انقلاب ایران به کجا خواهد رسید؟» پاسخ داده بود: «به زودی به زباله‌دان تاریخ خواهد پیوست!»

همان زمان، رفقای غیرطلبه‌اش بیشتر از رفقای طلبه‌اش بودند. چون به درس‌های حوزه و دانشگاه و زبان‌های فرانسه، عربی و انگلیسی تسلط داشت

دعوت صحیح اگر توأم با عمل نباشد و وضع اجتماعی دعوت‌کننده یا هم‌مذهبان او بد باشد، دعوتِ کم‌اثر خواهد بود. آخر چطور ممکن است که مردم ادعای مسلمانی را که اسلام را ضامن سعادت دنیا و آخرت می‌داند باور کنند؛ در حالی‌که فقر و جهل و مرض و کثافت آنها را فراگرفته است.

تلفن زده بود قم؛ به یکی از بازاری‌های قدیمی: - آقا به فریاد برسید! در این لبنان وضع شیعه به جایی رسیده که من باید شبانه‌روز دستمال به دست بگیرم و گریه کنم.

اصرار داشت کرامت و شرافت انسان‌ها، از هر دین و مذهبی که باشند، باید به بهترین وجه حفظ گردد.

هرگز نمی‌پذیرم بمب‌های اسرائیلی خانه و کاشانهٔ مردم لبنان را ویران کرده بود. اهالی روستای «عین عرب» به دشت مرجعیون پناه برده بودند، تا زمین را فرش و آسمان را روانداز خود کنند. تا این مصیبت را شنید، گفت: «هرگز نمی‌پذیرم، حتی یک شب را، در هوای آزاد صبح کنند.» بلافاصله دستور داد قبل از رسیدن شب، چادر، پتو و سایر لوازم تهیه و برای اهالی روستا ارسال شود. سحرگاه آن شب هنگامی که اهالی دشت مرجعیون بیدار شدند، صدها چادر سفید دیدند که در سراسر زمین مسطح و هموار آن منطقه برپا شده بود. امام صدر اگرچه همه را به پایداری و استقامت در برابر دشمن دعوت می‌کرد، اصرار داشت کرامت و شرافت انسان‌ها، از هر دین و مذهبی که باشند، باید به بهترین وجه حفظ گردد.

شیعیان مرتضی علی مگر ممکن است برگردند؟ بله آقا! بنده دیده‌ام شیعه مسیحی شده! دیده‌ام شیعه سنی شده! دیده‌ام شیعه وهابی شده! شما ممکن است دیده باشید، ممکن هم هست ندیده باشید!

همان اول که رسید لبنان، چشم‌انداز حرکت‌اش را شفاف و بدون قلم‌خوردگی بیان کرد: «وظیفهٔ دینی من در لبنان، ارتقای سطح زندگی اجتماعی مردم، به طور عام، و ارتقای سطح فرهنگی دینی مسلمانان به طور خاص است، زیرا معتقدم تا وقتی سطح زندگی و معیشت مردم به شکل کنونی باشد، ارتقای فرهنگ دینی میسر نخواهد بود.»

آخر چطور ممکن است که مردم ادعای مسلمانی را که اسلام را ضامن سعادت دنیا و آخرت می‌داند باور کنند؛ در حالی‌که فقر و جهل و مرض و کثافت آنها را فراگرفته است.

رباب! دل‌ات را به این چیزها خوش نکن. تو را تحسین کنند یا نکنند، راه خودت را برو. مراقب باش رباب! کار خودت را بکن و توکلت هم بر خدا باشد. این چیزها برایت مثل نسیمی باشد که صورتت را نوازش می‌دهد و از کنارت رد می‌شود.»

مسئولین امر ما را بسیار نصیحت می‌کنند. حرف‌های خوب هم که در دنیا بسیار است، این نصیحت‌های گرانمایه و این سخنان بسیار خوب را برای خودتان نگه‌دارید و بیایید با «دست‌هایتان» به ما کمک کنید.

دایی لبخندی زد و گفت: «آقا جواد! این داستان‌ها جذابه، اما بعدها برای این‌که وقتت را با خواندن‌شان تلف کردی، افسوس می‌خوری. این داستان‌ها ساختهٔ تخیلات نویسندگان است. تخیل را پرورش می‌دهد. اما در این سن و سال باید کتاب‌هایی هم بخوانی که تعلق را رشد بدهد.»

در همین حالِ خفقان، سید موسی آمد ایران؛ سال ۱۳۴۴. رفت شیراز و در مسجد حضرت ولی‌عصر (عج) سخنرانی کرد: «دشمنان اسلام از مرزهای کشورهای اسلامی گذشته به قلب کشور ما نفوذ کرده و تبلیغات شوم می‌نمایند. شما ملت چرا نشسته‌اید؟ چرا زن‌ها جلسات دینی ندارند؟ چرا درس نمی‌خوانند؟ ای ملت! روحانیت را تنها نگذارید، بیایید در خانهٔ علما و رهبران دینی جمع شوید و آن‌ها را تنها نگذارید. شخص مسلمان چه به هدف خود برسد، چه نرسد موفق و پیروز است

برنامهٔ همیشگی‌اش این بود؛ هجده ساع کار مفید و مؤثر در شبانه‌روز! هیچ‌وقت هم تعطیلی نداشت. پیش می‌آمد دو شبانه‌روز را بیدار بماند. می‌گفت: «نمی‌توانم مشکلات مردم را ببینم و بی‌تفاوت بمانم.

«سعد حداد» یکی از عمال رژیم صهیونیستی در مصاحبه‌ای تلویزیونی در پاسخ به این سؤال که با گروه‌های فلسطینی و احزاب چپ لبنان چگونه برخورد می‌کنند؟ گفته بود: «از چندین روش استفاده می‌کنیم، که آن‌قدر موفق هستند که دیگر نیازی به جنگ نخواهد بود. یک شیوه تطمیع یا خرید افراد است. شیوهٔ دیگر استفاده از زنان و فاسد کردن روحیهٔ افراد است و شیوهٔ بعدی اهداء اسلحهٔ جدید و ماشین مناسب است که وقتی در اختیار آن‌ها قرار می‌دهیم، دیگر آن‌ها خود به ما مراجعه می‌کنند.» پس از آن از او پرسیدند که اگر چنین است پس چرا جنگ ادامه دارد؟ و او در جواب گفته بود: «ما فقط یک مشکل داریم و آن "جوانانِ موسی صدر" هستند. با این‌ها به هیچ‌وجه نمی‌توان کنار آمد. با این‌که پولی ندارند و فقیرند، با این‌که ماشینی ندارند و پیاده به جبهه می‌آیند، با این‌که کفش مناسبی ندارند و در برف‌های زمستان به مشکل برمی‌خورند. با وجود همهٔ این‌ها اصرار دارند که با ما بجنگند. تا به الآن نتوانسته‌ایم با آن‌ها کنار بیاییم. اگر هم ما با این‌ها کاری نداشته باشیم، آن‌ها با ما کار دارند.»

گفته بود: «اگر در بیروت پسر مرا بکشند، اجازه نخواهم داد در بعلبک یک مسیحی بی‌گناه کشته شود.»

در این دنیای سازمانی، اگر ما باز بخواهیم تک‌روی کنیم، به نظر من نهایت سادگی است. ما اگر امروز عمل دسته‌جمعی نداشته باشیم، کلاهمان پس معرکه است. که هست! برای این‌که همه چیز منظم و تشکیلاتی و سازمانی است. شما دست روی یک‌جا بگذارید که تنها راه بروند، بی‌سازمان راه بروند، بی‌تشکیلات راه بروند، یا تک‌روی کنند! نمی‌توانید پیدا کنید.

«دفاع از وطن تنها از وظایف و مسئولیت‌های دولت نیست، بلکه همه وظیفه دارند از کشور، سرزمین و خانهٔ خود دفاع کنند. اگر حکومت، مسئولیت دفاع از مملکت را انجام نداد، ضرورت دفاع از گردن ملت ساقط نخواهد گردید.»

تمامی اعراب خواهان نابودی «ساف» بودند تا از دست آن‌ها و مسألهٔ فلسطین خلاص شوند! عرفات هم همهٔ این مخالفت‌ها و مشکلات را از چشم امام موی صدر می‌دید. امام را متهم کرد که باعث سقوط «نبعه» شده است. به مناسبت اولین سال تأسیس سازمان امل، یک گردهمایی برگزار شد. در این گردهمایی در حضور تمام رهبران سیاسی لبنان، از جمله خود عرفات، امام صدر گفت: «اعراب به دنبال خنجری هستند تا فلسطینی‌ها را نابود کنند. ما هرگز اجازه نخواهیم داد تا شیعیان چنین خنجری باشند. حتی اگر فلسطینی‌ها با خنجر به من حمله کردند، به جای خنجر، با دست از خود دفاع خواهم کرد. ولی بدان ای ابوعمار! شرف قدس اجازه نخواهد داد که به دست غیرمؤمنین آزاد شود.»

«وظیفهٔ دینی من در لبنان، ارتقای سطح زندگی اجتماعی مردم، به طور عام، و ارتقای سطح فرهنگی دینی مسلمانان به طور خاص است، زیرا معتقدم تا وقتی سطح زندگی و معیشت مردم به شکل کنونی باشد، ارتقای فرهنگ دینی میسر نخواهد بود.»

«رباب! دل‌ات را به این چیزها خوش نکن. تو را تحسین کنند یا نکنند، راه خودت را برو. مراقب باش رباب! کار خودت را بکن و توکلت هم بر خدا باشد. این چیزها برایت مثل نسیمی باشد که صورتت را نوازش می‌دهد و از کنارت رد می‌شود.»

اگر روحانیون مسلمان اسلام را هماننده امام صدر عرضه میکردند اثری از مسیحیت و سایر ادیان باقی نمی ماند. جرج جرداق

سال ۱۳۵۶ شمسی در یکی از سخت‌ترین دوران‌های لبنان، رفت مکه؛ لبنان باز در آستانهٔ یک جنگ داخلی دیگر بود. ولی می‌خواست بعضی از مشکلات شیعیان عربستان سعودی را از طریق «امیر عبدالله» ولیعهد آن کشور حل کند. بعدها داستان آن جلسه را «محسن دلول» کلمه به کلمه تعریف کرد: امام موسی حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در مورد وضعیت لبنان صحبت کرد. بعد ۴۵ دقیقه دربارهٔ انقلاب اسلامی ایران حرف زد! به امیر عبدالله گفت: «در ایران انقلابی در شرف وقوع است! این انقلاب را مرجعی رهبری می‌کند که نامش آیت‌الله خمینی است! این انقلاب، اسلامی است! نه طایفه‌ای است و نه قومی! نه شیعی است و نه ایرانی! انقلابی است اسلامی، که برای مسلمین جهان خیر و برکت به همراه دارد! پیروزی این انقلاب قریب الوقوع است و زمان زیادی نخواهد برد! از هم‌اکنون به شما سفارش می‌کنم؛ با آن رابطه‌ای سازنده و حسنه داشته باشید؛ فریب دسیسه‌های امریکا را نخورید و در دام اختلاف نیافتید!»

شرف قدس اجازه نخواهد داد که به دست غیرمؤمنین آزاد شود.