بریده‌هایی از کتاب تغافل و نقش تربیتی آن

«یکی از با ارزش‌ترین کارهای کریمان، تغافل و چشم‌پوشی از چیزهایی است که از آن آگاهند، و سرپوش گذاشتن بر آن لازم است».

بندگان خاص خداوند رحمان آن کسانند که چون جهالت پیشگان خطابشان کنند –با سخنان زشت و جاهلانه- پاسخی سالم می‌دهند و به سخنی سلام و خالی از هرگونه لغو و گناه پاسخ می‌دهند.

هیچ بردباری هم‌چون تغافل و نادیده گرفتن عیوب دیگران نیست، و هیچ خردی مانند وانمود کردن به نادانی و بی اطّلاعی –در عین آگاه و مطلع بودن- نیست

در برخی روایات حرمت آبروی یک انسان از حرمت جان او بالاتر دانسته شده‌است

باید عفو کنید و لغزش‌های دیگران را نادیده بگیرید. آیا دوست نمی‌دارید که خداوند شما را ببخشد؟ و خداوند آمرزنده و رحیم است

بهترین و شریف‌ترین صفات و اخلاق انسان بزرگوار، تغافل و بی خبر وانمود کردن خویش است از آن‌چه که می‌داند نسبت به خطاها و بدی‌های مردم.

بارالها، اگر بخواهی ما را عفو کنی، این از فضل و بخشش توست، و اگر بخواهی ما را کیفر نمایی، براساس عدالت است.

آن‌کس که از بسیاری امور تغافل نکند، آرامش و آسایش خویش را متزلزل کرده‌است.

ای خداوندی که خود را بخشاینده نامیده‌ای، مرا عفو کن ...

«انّ العاقل نصفه احتمال و نصفه تغافل.» یعنی: خردمند نصفش تحمل و بردباری است و نصف دیگرش تغافل و نادیده گیری.

خداوند اولین مربّی است که با بخشش اولین متربّیان خویش، یعنی آدم و حوّا «عفو» نامیده شد، و از این رو، عفو و گذشت در مقام تربیت، قدمتی همسان با خلقت انسان دارد.

به‌عنوان نمونه حضرت امیر مؤمنان (علیه‌السلام) در بیان اهمّیت تغافل فرموده‌اند: «نصف العاقل احتمال و نصفه تغافل». یعنی: نیمی از ساختار انسان خردمند براساس احتمال و بردباری و تحمّل است و نیمی دیگر به تغافل و چشم‌پوشی بستگی دارد.

هنگامی که پیامبر (ص) رازی را به یکی از همسرانش گفت و او آن راز را نزد همسر دیگر فاش نمود، خداوند پیامبرش را از افشای آن آگاه فرمود، پیامبر بخشی از آن راز افشا شده را به آن زن گوشزد کرد و از گفتن بخشی دیگر برای آن‌که نکوهش کننده بیشتر شرمنده نشود، خودداری نمود.

ویژگی‌های تغافل مثبت، که از صفات نیکو و حمیده محسوب می‌شود و یکی از مکارم اخلاق بشمارمی‌آید، عبارتند از: • انسان چیزهایی را از دیگری بداند که پنهان کردن آن‌ها ضروری و پسندیده باشد. •فرد خود را نسبت به مسأله ای که اظهارش عواقب و نتایج نا مطلوب دارد، به بی اطلاعی و ناآگاهی بزند. •با هدف حفظ آبرو و شئون دیگران با بزرگواری و کرامت از کنار خطا و عیب ایشان عبور کند و آن‌را برای اشخاص دیگر و حتّی خود شخص افشا نکند.

برخی تصور می‌کنند توصیه به تغافل و عیب‌پوشی از خطای دیگران سبب تعطیل شدن اصل مهمّ امر به معروف و نهی از منکر و یا انتقاد سازنده خواهدشد. حال آن‌که باید توجه داشت که امر به معروف و نهی از منکر مربوط به واجبات و محرمات است که آشکارا زیر پا گذاشته می‌شود و بدیهی است که این موضوع از قلمروی تغافل خارج است. انتقاد سازنده نیز معمولاً مربوط به اموری است که در سرنوشت فرد و جامعه اثر قابل ملاحظه‌ای دارد، در حالی که تغافل و عیب‌پوشی مربوط به اموری است که جزئی و کم ارزش محسوب می‌شود و یا مربوط به عیوبی است که مصلحت در آنست که پنهان بماند. بنابراین اصل تغافل و چشم‌پوشی و اصل امر به معروف و نهی از منکر (که تضمین کننده نظارت همگانی در جامعه می‌باشد) هریک قلمروی خاصی دارند که وجود هیچ‌کدام با دیگری تعارض و منافاتی ندارد.

عفو موجب پایین آمدن فشارهای روحی می‌شود. کینه جویی و عفو نکردن موجب عدم تعادل عاطفی و شناختی می‌شود

غیاث‌المستغیثین، آخرین بهار و بارانش، قطب عالم امکان، عجل‌الله تعالی فرجه، قائم آل‌محمد (ص)، حجه ابن الحسن العسگری صلوات‌الله علیه و علی آبائه و ابنائه و اصحابه و اعوانه؛ که تنها اوست قامت آرای یاس پژمرده و ریسمان گشای بازوان علی علیه‌السلام ...

عفو و اغماض در صورتی ارزش‌مند است و مصداق می‌یابد که انسان قدرت انتقام داشته‌باشد. درغیر اینصورت، سکوت انسان نه از مصادیق عفو، بلکه از مصادیق «کظم غیظ» خواهد بود و کظم غیظ در صورتی که انسان از روی ناچاری سکوت کند منجر به حقد و کینه و باعث سوءظن، حسد، غیبت و تهمت می‌شود.

«توای خدای من که فضل بیپایان و بردباری عظیم تو برتر از آن است که مرا با گناهم مقایسه نمایی، از من درگذر، از من درگذر، از من درگذر.»

غفلت خصلت ناپسندی است که از آن به شدت نهی شده‌است. غفلت در واقع یک نوع بی تفاوتی و سستی محسوب می‌شود که نتیجه آن دوری از یاد خداوند است. امیرالمؤمنین (ع) فرموده‌اند: «الغفله أخیر الاعداء». یعنی: غفلت زیان بخش ترین دشمنان است.

در مقابل تغافل مثبت، تغافل منفی وجود دارد که در امور مهم زندگی ایجاد می‌شود و حتی بیش از حالت غفلت، می‌تواند سبب بدبختی و سقوط انسان گردد. چنان‌که انسان باید واقعیت‌های زندگی خویش را بداند و بپذیرد که زندگی او در دنیا ناپایدار و موقّتی است و جهان مادّی تنها گذرگاه و معبری است که می‌بایست انسان در زمان محدودی از آن عبور کند،

به توصیه مولای متقیان علی (ع) به مالک اشتر، نماینده خویش اشاره می‌کنیم که می‌فرمایند: «ای مالک، با بخشش و بزرگواری، لغزش‌ها و نادرستی‌های قابل جبران را ببخش، هم‌چنان که دوست می‌داری خداوند از خطا و لغزش تو درگذرد، زیرا تو در مقام مدیریت که مقام بالاتری می‌باشد، قرار داری

بارالها، اگر بخواهی ما را عفو کنی، این از فضل و بخشش توست، و اگر بخواهی ما را کیفر نمایی، براساس عدالت است.