بریده‌هایی از کتاب موسای میکل آنژ و هفت گفتار دیگر در روانکاوی

هیچ چیز برای انسان مشکل‌تر از چشم‌پوشی از لذتی نیست که یک بار طعم آن را چشیده باشد. در واقع ما قادر نیستیم از چیزی صرفنظر کنیم، تنها کارمان جایگزینی چیزی با چیز دیگر است

موجودیت بدل لزوما با این خودشیفتگی از بین نمی‌رود، چون در مراحل تحول بعدیِ «من»، محتوای تازه‌ای پیدا میکند. به‌تدریج در «من»، لجاجت خاصی پدید می‌آید که می‌تواند در مقابل بقیه «من»، عرض اندام کند که در جهت مشاهده خود و انتقاد از خود پیش می‌رود. انتقاداتی برسانسور روانی که خود را به‌عنوان «وجدان اخلاقی» به‌خودآگاه روانی می‌شناساند. در وضعیت روان درمانیِ هذیانِ مراقبت از خویشتن، این لجاجت که جدا و مهجور از بقیه «من» است برای پزشک قابل تشخیص است. موجودیت این اصرار و لجاجت می‌تواند شبیه هرچیز با بقیه «من» مدارا کند. لذا انسانی واجد قدرت مشاهده خویش، ممکن است به‌جلوه قدیم بدل (همزاد)، محتوای تازه‌ای ببخشد و چیزهای زیادی را به‌آن نسبت دهد، به‌ویژه تمام چیزهایی را که به‌عنوان بخشی از خودشیفتگی قدیم پشت سر گذاشته شده است.

«فروید کار داروین را تکمیل کرده است. این فروید بود که روح ضرورتا ساده و، به‌لحاظ زیباشناسی و عاطفی، تهی، و انسان صرفا رفتارگرای زیست‌شناسانه را به‌موجودی احساسی دارای ماهیت شور جنسی تبدیل کرد.

«زندگی برای همه یک مشکل است.»

وقتی اقدامی به‌خودی خود لذتبخش است، جایی برای خویشتن داری باقی نمی‌ماند،

«آن چه بسیار نفرت‌انگیز است، خوشبختی در دسترس است

یک تجربه به‌شدت اثرگذار در حال حاضر، خاطره تجربه‌ای قبلی را در نویسنده زنده می‌کند که غالبا مربوط به‌دوران کودکی است و تمایل به‌ارضای آن در اثر ادبی ظاهر می‌شود. خودِ اثر ادبی هم امکان می‌دهد عوامل وضعیت جدید و عوامل ماندگار دوران گذشته را شناسایی کنیم.

هرکس به‌حد کفایت علاقه‌ای درونی به‌چیزی نداشته باشد، درک آن چیز برایش مشکل است.

گذشت آن زمان که می‌توانستم با جسارت به‌هرکاری دست بزنم. من دیگر آن قدرت عمل را از دست داده‌ام، می‌شنوی، می‌فهمی

چنان که از پژوهش‌های روان تحلیلی برمی‌آید، زنان از همان دوران کودکی خود را زیان دیده می‌انگارند، چون قطعه‌ای به‌عنوان آلت مردانگی ندارند و به‌همین دلیل کنار گذاشته شده‌اند بدون آن که تقصیری متوجه‌شان باشد و عصبانیت دختران نسبت به‌مادران خویش از این جا ریشه می‌گیرد که مادرانشان آن‌ها را به‌جای مرد، زن به‌دنیا آورده‌اند.

چرا طبیعت ما را از موهبت حلقه طلایی بالدور یا نیروی زیگفرید یا پیشانیِ بلند یک نابغه و ابهت یک اشرافزاده محروم کرده است؟ چرا ما در خانه محقر یک کاسبکار و نه در کاخ سلطنتی به‌دنیا آمده‌ایم؟ ما هم می‌شد همان‌قدر شانس داشتیم، خوش قیافه و انگشت‌نما باشیم که دیگر کسانی که اکنون حسرتشان را می‌خوریم.

«من دیگر از این زندگی پوچ و بیهوده به‌تنگ آمده‌ام.

در جوار الزامات زندگی [Lebensnot] عشق آموزگار بزرگی است و انسانِ به‌تکامل نرسیده از طریق عشق به‌نزدیکان وادار می‌شود فرامین الزامی را رعایت کند و خود را مصون از مجازات‌هایی قرار دهد که تاوان سرپیچی‌اش است.

جوانی در مسیر خویش می‌تواند سرگرم رؤیایی زودگذر در مورد موقعیتش در مقصد شود. محتوای این رؤیا به‌عنوان مثال، این خواهد بود که پذیرفته می‌شود؛ ارباب جدیدش از او خوشش می‌آید؛ بی‌تردید پایش به‌خانه ارباب باز می‌شود؛ با دختر زیبای ارباب ازدواج می‌کند و بعد خودش مدیر مؤسسه می‌شود، ابتدا به‌صورت شریک و بعد به‌عنوان جانشین. به‌این ترتیب می‌بینیم جوان رؤیازده، چیزی را جایگزین کرده که در دوران خوشبختی کودکی خویش دارای آن‌ها بوده است: پشتیبانی خانواده، والدین دوست داشتنی و اولین اشیاء مورد علاقه. می‌بینید که چگونه خیالپردازی در مورد موقعیت پیش آمده برای طرح تصویری از آینده از الگوی گذشته الهام می‌گیرد.

انسان‌های مرفه و خوشبخت هرگز دستخوش خیالپردازی نمی‌شوند و این ویژگی خاص مردمان ناراضی از زندگی است و هرنوع خیالپردازی در جهت ارضای یک تمایل و ترمیم کننده آن تمایل ارضا نشده است. امیال محرّک براساس جنسیت، ویژگی و شرایط زندگی شخص خیالپرداز، با هم تفاوت دارند؛ ولی می‌توان امیال یاد شده را به‌طور کلّی به‌دو دسته اصلی تقسیم کرد که عبارتند از امیال جاه‌طلبانه در جهت بالا بردن شخصیت و امیال جنسی.

هرکس که با زندگی روانی انسان آشنایی داشته باشد، به‌خوبی می‌داند که کم و بیش هیچ چیز برای انسان مشکل‌تر از چشم‌پوشی از لذتی نیست که یک بار طعم آن را چشیده باشد. در واقع ما قادر نیستیم از چیزی صرفنظر کنیم، تنها کارمان جایگزینی چیزی با چیز دیگر است: کاری که به‌نظرمان چشم‌پوشی می‌آید در واقع شکل دادن به‌یک جایگزین است.

«مشکلِ روانکاوی، خود روانکاوانند!»