بریده‌هایی از کتاب اسطوره‌شناسی پهلوانان ایرانی

قرار دادن زادروز مهر در تاریکترین شبِ دی ماه، هرچند به ظاهر غریب می‌نماید، اما معنای عمیقِ زایشِ امر امیدبخش در شرایط تنش‌آمیز، و ظهور ناجی در نافِ آشوب را در خود نهفته است. مهر در تاریک‌ترین شب به دنیا می‌آید، و با آمدن او به تدریج عنصر روشنایی بر عنصر تاریکی چیره می‌شود. زمینه برای ورود بهار به صحنه‌ی طبیعت آماده می‌شود، و روندِ غلبه‌ی خورشید بر خاک، و رویش گیاهان آغاز می‌گردد. این همان است که در اسطوره‌ی شاه -پهلوان هم داریم. چرا که همواره شاه -پهلوان در شرایطی ظلمانی و آشوبگونه زاده می‌شود، و برآمدن و بالیدنش با چیرگی تدریجی بر نیروهای ظلمانی همراه است. در عین حال، مهر ناچار است برای چیره شدن بر دشمن خویش، دست به انجام عمل قربانی بزند. عملی بسیار دیرینه و بسیار ریشه‌دار، که شاید از اصل تعویق لذت و ضرورتِ فدا کردن چیزی برای دستیابی به چیزی دیگر مایه گرفته باشد.

پس زمان سلطنت جمشید، آغازِ دورانی نو دانسته شده و بر همین روال جشن نوروز را نیز دستاورد عصر وی می‌شمارند. جالب آنکه در بسیاری از آثار تاریخی، تاسیس نوروز به دست جمشید با بنیان نهاده شدنِ تخت جمشید پیوند دارد.

جمشید نماینده‌ی گذار اساطیری قبایل کوچگرد به یکجانشینی کشاورزانه نیز هست،