بریده‌هایی از کتاب بررسی احوال فرزندان امام موسی کاظم

حضرت موسی بن جعفر (ع) است که به دلیل حلم و بردباری‌اش در مقابل دشمنان و فرونشاندن غیظ و خشم خویش در مقابل آنان، لقب «کاظم» را به آن حضرت داده‌اند

امام رضا (ع) به دلیل پذیرش اجباری و مشروط ولایت‌عهدی، از مدینه به مرو، مقرّ خلافت مأمون رفت؛ از این رو بستری فراهم شد تا برخی فرزندان امام کاظم (ع) برای دیدار با وی به ایران مهاجرت کنند، حضور این امام‌زادگان در نقاط مختلف ایران، پیامدهای سیاسی و مذهبی بسیاری را در پی داشت و باعث شد تا مذهب تشیع در مناطقی که تا آن زمان، تشیع در آن نفوذ چندانی نداشت، گسترش یابد و امروزه این امام‌زادگان در نقاط مختلف ایران و عراق مورد توجه خاص قرار دارند؛ از این رو شناخت آنها و زندگی سیاسی و اجتماعی آنان در پی‌گیری تاریخ تشیع، مهم ارزیابی می‌شود.

زمانی که منصور از درگذشت امام صادق (ع) آگاه شد، به فرماندار مدینه نوشت که اگر جعفربن محمد، شخصی را جانشین قرار داده، سریعاً او را گردن بزن. محمد بن سلیمان فرماندار مدینه، در نامه‌ای به منصور گزارش داد که جعفربن محمد ۵ نفر را وصی خود قرار داده است: خلیفه، منصور دوانیقی، محمد بن سلیمان، فرماندار مدینه، عبدالله بن جعفر بن محمد (برادر بزرگ امام)، موسی بن جعفر (ع)، حمیده، همسر آن حضرت. منصور این وضعیت را که دید، چاره‌ای جز سکوت نداشت.

نسب آنها ناشناخته ماند و بعد از مرگشان قبور آنها بعد از سال‌ها برای محبین آنان شناخته شد؛ ولی به مرور زمان و در اثر عوامل طبیعی یا جنگ و نزاع‌ها بسیاری از آثار مکتوب که محل دفن علویان و امام‌زادگان را مشخص نموده بودند، از بین رفت و چنان شد که امروزه برای یک امام‌زاده، در شهرهای مختلف، بقعه و بارگاه‌های متعددی ساخته شده است.

امام کاظم (ع) سی و پنج سال امامت نمود که ده سال آن، در روزگار خلافت منصور سپری شد. منصور در تمام دوران خلافتش از تعقیب و تهدید علویان و آزار و حبس و قتل مخالفان خود ابایی نداشت. او افراد بی‌گناه بسیاری را به قتل رساند. منصور در سال ۱۳۷ هجری ابومسلم خراسانی را کشت و جنبش‌هایی که به خون‌خواهی او به‌پا خاسته بودند، به شدت سرکوب کرد.

با مرگ منصور در سال ۱۵۸ هجری، پسرش مهدی جانشین وی شد. یازده سال از دوران امامت امام کاظم (ع) هم‌زمان با خلافت مهدی عباسی گذشت. مهدی عباسی در ابتدای خلافت خود عفو عمومی اعلان نمود و زندانیان سیاسی را از بنی‌هاشم و غیربنی‌هاشم آزاد کرد. وی تمام اموال، مردم، از منقول و غیرمنقول را که پدرش منصور مصادره کرده بود، به صاحبان آنها بازگرداند و مقدار زیادی از خزانه بیت‌المال را در میان مردم تقسیم کرد.