بریده‌هایی از کتاب نسل مضطرب

ویلیام جیمز، روان‌شناس بزرگ امریکایی، توجه را به‌این‌صورت توصیف کرده است: «تمرکز ذهن به شکلی واضح بر چیزهایی که به‌ظاهر چند شیء یا روند فکری امکان‌پذیر به‌صورت هم‌زمان‌اند... . توجه به‌طور ضمنی به معنای صرف‌نظر از برخی چیزها برای پرداختن به چیزهای دیگر به‌نحوی مؤثر است.» [۴۳] توجه انتخاب ماست برای ماندن بر سر یک کار، یک خط فکری یا یک مسیر ذهنی، درست همان‌وقت که راه‌های خروجی جذابی سر راهمان قرار می‌گیرد.

نوجوانان سیزده تا نوزده‌ساله‌ای که زمان بیشتری را صرف رسانه‌های اجتماعی می‌کنند، بیشتر به افسردگی و اضطراب و سایر اختلالات مبتلا می‌شوند؛ اما نوجوانانی که اوقات بیشتری را با گروه‌های جوانان سپری می‌کنند، مثل بازی در ورزش‌های تیمی یا مشارکت در اجتماعات دینی، از سلامتی روان بهتری برخوردارند. [۲۰]

باقی عمرت را با نگرانی دربارهٔ دیگران هدر نده؛ مگر اینکه بر خیر جمعی اثر بگذارد. این کار تو را از کارهای مفید باز خواهد داشت. بیش از حد به چنین‌وچنان‌کردنشان، دلیل کارهایشان، آنچه می‌گویند، آنچه می‌اندیشند، آنچه قصد آن را دارند و هر کار دیگری، مشغول خواهی شد. این‌ها تو را سردرگم می‌کند و مانع تمرکز بر ذهنت خودت می‌شود.

زندگی گوشی‌محور مجموعه‌ای بی‌پایان از اعلان‌ها و هشدارها و حواس‌پرتی است که آگاهی را تکه‌تکه می‌کند و ما را آموزش می‌دهد که هرلحظه از خودآگاهی‌مان را با چیزی از درون گوشی پر کنیم.

ده‌ساله بودم که اولین بار فیلم مستهجن تماشا کردم. تصادفاً به وبگاه فیلم‌های مستهجن برخورد کردم و ازروی کنجکاوی به آن برگشتم. این وبگاه سن را راستی‌آزمایی نمی‌کند، به هیچ گذرواژه‌ای نیاز ندارد و حتی از کسی نمی‌پرسد که بیشتر از هجده سال دارد یا نه. پیداکردن این وبگاه آسان است و دوری از آن ناممکن و به نوعی مناسک گذار برای بچه‌های هم‌سن‌وسال من تبدیل شده است که مکرراً سراغش می‌روند. مادرم کجا بود؟ در اتاق کناری و خاطرجمع از اینکه من روزی نُه مدل میوه و سبزی‌جات با رنگ‌های مختلف می‌خورم. حواسش به من بود.

چهار آسیب بنیادین کودکی گوشی‌محور جدید را توضیح می‌دهم که به پسرها و دخترهای همهٔ سنین صدمه می‌زند: محرومیت اجتماعی، محرومیت از خواب، پراکندگی توجه و اعتیاد.

نسل زد اولین نسل تاریخ شد که دوران بلوغ را با دستگاهی قابل‌حمل در جیب سپری می‌کرد. این دستگاه آن‌ها را از آدم‌های دوروبرشان دور و به دنیای جایگزینی وارد کرد که هیجان‌انگیز، اعتیادآور، بی‌ثبات و همان‌طور که نشان خواهم داد، برای کودکان و نوجوانان نامناسب بود. موفقیت اجتماعی در این دنیا مستلزم آن بود که بخش بزرگی از خودآگاهی‌شان را دائماً صرف مدیریت هویت برخطشان کنند.

گفته‌های اپیکتتوس در قرن اول پس‌از میلاد را بخوانید که از گرایش انسان به اینکه به دیگران اجازه می‌دهد مهار هیجاناتش را به دست بگیرد، شکوه می‌کند: اگر بدنتان تسلیم هرکسی می‌شد، بی‌شک معترض می‌شدید. چرا از این شرمنده نمی‌شوید که ذهنتان در برابر هرکسی که تصادفاً از شما انتقاد کند آسیب‌پذیر کرده‌اید تا ناخودآگاه گیج و آشفته شود؟

اما کودکان انسان صبر می‌کنند. آن‌ها در دو سال ابتدایی، سریع رشد می‌کنند؛ در هفت تا ده سال بعد، سرعت رشدشان کند می‌شود و سپس در دوران بلوغ، جهش رشدی سریعی را پشت‌سر می‌گذارند که چند سال بعد متوقف می‌شود. به‌طور حیرت‌انگیزی مغز کودک در حدود پنج‌سالگی، به ۹۰ درصد از اندازهٔ کاملش رسیده است.

طراحی اعتیادآور این بسترها زمان موجود برای بازی رودررو در دنیای واقعی را کاهش می‌دهد. این کاهش چنان جدی است که می‌شود گوشی‌های هوشمند و تبلت‌های توی دست کودکان را «مسدودکنندگان تجربه» خواند.

«هزینهٔ هرچیز میزان زندگی‌ای است که برای مبادله‌کردن با آن، بلافاصله یا در بلندمدت، لازم است»؛

مغز انسان تا پنج‌سالگی به ۹۰ درصد از اندازه‌اش در بزرگ‌سالی می‌رسد و تا آن لحظه، تعداد نورون‌ها و سیناپس‌های مغز از تعداد نورون‌ها و سیناپس‌های مغز در شکل بزرگ‌سالی‌اش بسیار بیشتر است. ازاین‌رو رشد مغز پس‌از پنج‌سالگی به رشد کلی مربوط نیست؛ بلکه به هرس گزینشی نورون‌ها و سیناپس‌ها و نگه‌داشتن مواردی مربوط می‌شود که به‌کرات استفاده شده‌اند.

ادعای اصلی من در این کتاب این است که دو روند مراقبت افراطی در دنیای واقعی و نبود مراقبت در دنیای مجازی دو عامل اصلی است که نسل متولد شده پس‌از سال ۱۹۹۵ را به نسل مضطرب تبدیل کرده است.

دریافته‌ام نسل زد قوت‌های زیادی دارد که در ایجاد تغییرات مثبت کمکشان می‌کند. نخستین قوت این است که وضعیت را انکار نمی‌کنند. می‌خواهند قوی‌تر و سالم‌تر باشند و اکثراً پذیرای روش‌های جدید معاشرت هستند. قوت دوم این است که می‌خواهند تغییر ساختاری ایجاد کنند تا دنیایی عادلانه‌تر و دل‌سوزتر بسازند و در سازمان‌دهی برای انجام این کار مهارت دارند (بله، با استفاده از رسانه‌های اجتماعی).

در همان حال که زندگی اجتماعی دختران به بستر رسانه‌های اجتماعی کشیده می‌شد، پسران دنیای مجازی را عمیق‌تر می‌کاویدند. آن‌ها به انواع فعالیت‌های دیجیتال مشغول بودند، به‌ویژه بازی‌های ویدئویی برخط چندنفره و جذاب، یوتیوب، ردیت و هرزه‌نگاری‌های خشن که همگی هروقت و هرجا و به‌رایگان، روی گوشی‌های هوشمند در دسترسشان قرار داشت.

من به دورهٔ ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ «بازآرایی بزرگ کودکی» می‌گویم. قالب الگوهای اجتماعی، الگوهای شخصیتی، هیجانات، فعالیت‌های جسمی و حتی الگوهای خواب فقط طی دوره‌ای پنج‌ساله، برای نوجوانان از نو ریخته شد. زندگی روزانه و خودآگاهی و روابط اجتماعی سیزده‌ساله‌های صاحب آیفون در سال ۲۰۱۳ که در سال ۲۰۰۰ متولد شده بودند، عمیقاً با سیزده‌ساله‌هایی که در سال ۲۰۰۷ گوشی‌های تاشو داشتند و در سال ۱۹۹۴ متولد شده بودند، متفاوت بود.

در جهان غرب، به نظر می‌رسد به‌محض اینکه نوجوانان شروع کردند به بردن گوشی‌های هوشمند به مدرسه و استفادهٔ مرتب از رسانه‌های اجتماعی، حتی هنگام زنگ تفریح بین کلاس‌ها، ارتباط‌گرفتن با دانش‌آموزان دیگر برایشان دشوارتر شد. آن‌ها «تا ابد در جای دیگری» بودند.

عالی‌ترین سیستم پادشکننده سیستم ایمنی است که لازم است هرچه زودتر در معرض کثیفی و انگل و باکتری قرار بگیرد تا خودش را در کودکی راه‌اندازی کند. والدینی که می‌کوشند کودکانشان را در حبابی از بهداشت کامل بزرگ کنند، با مسدودکردن رشد سیستم ایمنی پادشکنندهٔ فرزندانشان، به آن‌ها آسیب می‌رسانند.

اگر بزرگ‌سالان کمی آزادی به کودکان بدهند، کودکان سراغ آن خطرات می‌روند و شش خطر را پیدا کردند: بلندی (مثل بالارفتن از درخت یا وسایل زمین بازی)؛ سرعت زیاد (مثل تاب‌خوردن یا سرخوردن سریع از روی سرسره‌ها)؛ ابزارهای خطرناک (مثل چکش و مته)؛ عناصر خطرناک (مثل امتحان‌کردن آتش)؛ دعواهای غیرجدی (مثل کشتی‌گرفتن)؛ ناپدیدشدن (مثل پنهان‌شدن، دورشدن، گم‌شدن یا جداشدن احتمالی).

دختران معمولاً میزان بیشتری از اختلالات درون‌نمود مانند افسردگی و اضطراب را نشان می‌دهند و هیجانات و رنج‌هایشان را درونی می‌کنند. در مقابل، پسران بیشتر به‌سمت اختلالات برون‌نمود می‌روند، هیجاناتشان را به بیرون برمی‌گردانند و در رفتارهای پرخطر یا ضداجتماعی دخیل می‌شوند که اغلب به دیگران نیز آسیب می‌رساند؛ مانند رانندگی در حالت مستی، خشونت و سوءمصرف مواد.

دسترسی بی‌پایان به همه‌چیز، همه‌جا، همیشه و رایگان برای هیچ انسانی مفید نیست.

«الگوی U شکل معکوسی در رابطهٔ بین استرس و بهزیستی وجود دارد. کمی استرس برای رشد مفید است؛ اما استرس زیاد، حاد یا مزمن، زیان‌بار است.»

اغلب متخصصان توصیه می‌کنند که در ۱۸ تا ۲۴ ماه اول زندگی، نوزاد اصلاً در معرض تصویر نمایشگر قرار نگیرد یا میزان آن خیلی کم باشد، به‌جز هنگام تماس‌های تصویری با اعضای خانواده، و از سن پنج تا شش‌سالگی نیز این میزان محدود باشد.

نسل زد اولین نسل تاریخ شد که دوران بلوغ را با دستگاهی قابل‌حمل در جیب سپری می‌کرد. این دستگاه آن‌ها را از آدم‌های دوروبرشان دور و به دنیای جایگزینی وارد کرد که هیجان‌انگیز، اعتیادآور، بی‌ثبات و همان‌طور که نشان خواهم داد، برای کودکان و نوجوانان نامناسب بود.

دو روند مراقبت افراطی در دنیای واقعی و نبود مراقبت در دنیای مجازی دو عامل اصلی است که نسل متولد شده پس‌از سال ۱۹۹۵ را به نسل مضطرب تبدیل کرده است.

نوجوانانی که در رسانه‌های اجتماعی حساب کاربری داشتند، حدود دو ساعت از روز را صرف رسانه‌های اجتماعی می‌کردند و کل نوجوانان به‌طور میانگین، تقریباً هفت ساعت از روزهای فراغتشان را، جدا از ساعات حضور در مدرسه یا انجام تکالیف، صرف رسانه‌های تصویری می‌کردند؛ ازجمله بازی‌های ویدئویی یا تماشای ویدئو در نتفلیکس، یوتیوب یا وبگاه‌های هرزه‌نگاری.

نخستین نسل امریکایی‌هایی که بلوغشان را با گوشی‌های هوشمند و یکسره در اینترنت پشت‌سر گذاشتند، مضطرب‌تر و افسرده‌تر شدند و به خودشان آسیب بیشتری رساندند و بیشتر دست به خودکشی زدند. اکنون ما این نسل را در تمایز با نسل هزاره که در آغاز بازآرایی بزرگ در سال ۲۰۱۰ بخش اعظم دورهٔ بلوغ را پشت‌سر گذاشته بودند، نسل زد می‌خوانیم.

اما دورهٔ کودکی فقط برای امکان‌پذیرکردن یادگیری طولانی نشد. گذشته از این، انسان را به سه میل قوی برای انجام‌دادن کارهایی که یادگیری را محتمل و آسان می‌کنند، مجهز کرد: میل به بازی آزادانه، هماهنگی و یادگیری اجتماعی.

در بازی، پستانداران جوان مهارت‌های لازم را برای موفقیت در بزرگ‌سالی می‌آموزند و این آموزش به شیوه‌ای روی می‌دهد که مطلوب نورون‌هاست: از راه فعالیت مکرر و با اطلاعاتِ حاصل از تجربه‌کردن موفقیت و شکست در محیطی کم‌خطر. بچه‌گربه‌ها ناشیانه به تکه‌ای کاموا چنگ می‌زنند که مدارهای اختصاصی در قشر بینایی‌شان را تحریک می‌کند. این قشر بینایی فرگشت یافته است تا آن‌ها را به هرچیزی که شبیه دم موش است، علاقه‌مند کند. به‌تدریج پس‌از دفعات بسیاری که با بازیگوشی چنگ می‌زنند، به شکارچیان ماهر موش تبدیل خواهند شد. کودک نوپای انسان دور هرچیزی که می‌تواند، می‌دود یا از آن بالا می‌رود تا وقتی که برای حرکت در محیط طبیعی پیچیده مهارت پیدا می‌کند.

ما مخلوقات فیزیکی تجسم‌یافته‌ای هستیم که فرگشت یافته‌ایم تا از دست‌ها و حالات چهره و حرکات سر به‌منزلهٔ کانال‌های ارتباطی استفاده کنیم و در لحظه، به حرکات مشابه طرف مقابلمان واکنش نشان دهیم. نسل زد دارد یاد می‌گیرد که به‌جای این حرکات، شکلک‌ها را انتخاب کند.