بریده‌هایی از کتاب در اعماق اجتماع

خوب اگه دلی به دست نمی‌آری اقلاً دل هیچ‌کس را هم نشکن!

می‌خواستم به این نتیجه برسم که هرچی ظاهرت را رنگ بزنی باز هم رنگ و روش می‌ره... همه‌چیز نابود می‌شه. بله این‌طوره.

بوب نوو، تو وجدان داری؟ بوب نوو: چی؟ وجدان؟ په‌پل: آره. بوب نوو: فایده‌اش چیه! من که پول‌دار نیستم. په‌پل: منم همین را می‌گم: شرافت، وجدان، این‌ها چیزهایی است که پول‌دارها بهش احتیاج دارند. اما کلش برای اینکه ما وجدان نداریم به ما فحش می‌ده. بوب نوو: آیا می‌خواد وجدان از ما قرض کنه؟ په‌پل: نه خودش زیادی هم داره.

همۀ ما بشر هستیم. آدم بیهوده خودش را با لباس‌های رنگارنگ درمی‌آره یا خودش را چنین و چنان وانمود می‌کنه. همه بشر به دنیا می‌آن و بشر از دنیا می‌رن... و من هرچه بیشتر نگاه می‌کنم می‌بینم که مردم رفته رفته عاقل‌تر و جالب‌تر می‌شن، و با اون که هر روز زندگی‌شان بدتره، اما همیشه با لجاجت به‌دنبال سرنوشت بهتری می‌دون. بارون: آی پیرمرد، تو کی هستی؟ از کجا بیرون آمدی؟ لوکا: من؟ بارون: ولگرد هستی؟ لوکا: ای! همۀ ما روی زمین ولگرد هستیم. حتی من شنیدم که کرۀ زمین ما هم در آسمان ولگردی می‌کنه.

هیچ خوب نیست آدم اون چیزی را که دوست داره فراموش کنه. تموم روح آدم در اون چیزی است که آدم دوست داره.

په‌پل: اینجا هیچ‌کس بدتر از تو نیست، دست پیشی از سایرین نداری، ما اینجا همه مثل هم هستیم. ارزش همۀ ما یکی‌یه... تو بی‌خود این‌طور حرف می‌زنی... کلش: بدتر! اینجا همه بدون شرافت و ایمان زندگی می‌کنن. په‌پل: (خونسرد) با شرافت و ایمان چه‌کار می‌تونن بکنن... شرافت و ایمان برای مردم کفش نمی‌شه، این‌طور نیست؟... شرافت، ایمان، این چیزها به درد کسانی می‌خوره که قدرت و زور دارن.

په‌پل: اینجا هیچ‌کس بدتر از تو نیست، دست پیشی از سایرین نداری، ما اینجا همه مثل هم هستیم. ارزش همۀ ما یکی‌یه... تو بی‌خود این‌طور حرف می‌زنی... کلش: بدتر! اینجا همه بدون شرافت و ایمان زندگی می‌کنن. په‌پل: (خونسرد) با شرافت و ایمان چه‌کار می‌تونن بکنن... شرافت و ایمان برای مردم کفش نمی‌شه، این‌طور نیست؟... شرافت، ایمان، این چیزها به درد کسانی می‌خوره که قدرت و زور دارن.

شاید آن‌ها از فراری‌های زندان و محکوم به اعمال شاقه بودند؟ لوکا: درسته، فراری بودن. دو مرد دهقانی مهربون و دلپاک. خوب حالا اگه من به اون‌ها رحم نکرده بودم شاید منو می‌کشتن و باز دچار محکمه و حبس و سیبری می‌شدن. اون‌وقت چه نفعی برای من داشت. زندان نمی‌تونه به بشر کردار نیک یاد بده، سیری هم همین‌طور، این کار فقط از دست بشر ساخته است. بله. فقط بشر می‌تونه نیکی کردن را به تو یاد بده

دروغ چند جوره: دروغ تسلی‌بخش... دروغ آشتی‌دهنده. دروغی که شکنندۀ دست کارگر را تبرئه و عفو می‌کنه. دروغی که گرسنگان را متهم و مقصر می‌کنه. من دروغ‌ها را خوب تشخیص می‌دم. دروغ برای دو دسته از مردم خیلی مفیده. یکی کسانی که دارای روح ضعیف هستن، یکی کسانی که شکمشون از خون دیگران ورم کرده و بالا اومده. دروغ نگه‌دار بعضی و پوشانندۀ خطاهای بعضی دیگره.

اون کسی که خودش ارباب خودشه، کسی که انگل هیچ‌کس نیست، کسی که نون دیگران را نمی‌دزده، هیچ احتیاجی به دروغ نداره. دروغ کیش و آیین بردگان و اربابان... و حقیقت خدای بشر آزاد است.

می‌گفت بدی به بشر روا ندار! خوب حالا می‌خوام بدونم اگر کسی یک بار به من بدی کرد و این بدی تموم زندگی منو نابود کرد من چه‌کار باید بکنم عفوش کنم یا همه‌چیز را تحمل کنم؟

تو وقتی عرق می‌خوری همیشه خوش قلب و باهوش هستی! ساتین: وقتی من مست هستم همه‌چیز به نظرم خوش می‌آد... بله... اون دعا می‌خونه؟ بذار بخونه. بشر می‌تونه به میل خودش چیزی را پرستش کنه، یا نکنه، این مربوط به خودشه. بشر آزاد است: ایمان، کفر، عشق، هوش، همۀ این‌ها به پای خودش نوشته می‌شه. به همین جهت بشر آزاده... بشر، اینه اصل حقیقت!