بریده‌هایی از کتاب تمدن و ناکامی‌هایش

دین باعث می‌شود اخلاق پایه‌ها‌ی سست و متزلزلی پیدا کند.

 حقیقت این است که مردمان در گروه‌ها‌، جوامع و اجتماعات گوناگون می‌کوشند اندیشه‌ای را به عنوان خدا ‌پرورش دهند و این اندیشه را حاکم بر حیات جمعی خود کنند.

هیچ گاه به اندازه‌ی زمانی که عاشق هستیم در برابر رنج‌ها‌ بی‌دفاع نیستیم

هیچ گاه به اندازه‌ی زمانی که عاشق هستیم در برابر رنج‌ها‌ بی‌دفاع نیستیم.

آزادی فردی از دستاوردهای تمدن نیست. آزادی فردی پیش از وجود هر تمدنی وجود داشته و از هر زمان دیگری هم بیشتر بوده هرچند که در آن زمان چندان ارزشی نداشته زیرا که فرد در جایگاه دفاع از آن نبوده است. با توسعه‌ی تمدن این مساله تحت محدودیت قرار می‌گیرد و اقتضای عدالت این است که هیچ کس نباید معاف از این محدودیت باشد.

به طور کل رنج‌ها‌ از سه جهت ما را تهدید می‌کنند. نخست، از سوی بدنمان که در نهایت فنا و نابودی برای آن مقرر شده است و از درد و اضطراب که از علائم هشداردهنده‌ی سیستم بدنمان است راه گریزی نیست. دوم، از سوی جهان بیرونی که نیروهای تخریب گر، غیرقابل نفوذ و چیره شونده را در برابر ما رها کرده است. و در آخر، رنج ناشی از روابطمان با دیگران. براستی رنجی که از مورد آخر بر ما اعمال می‌شود بیش از دیگر موارد دردناک و آزاردهنده است و گرچه ما به آن به عنوان منشائی قابل حذف و نسبتاً غیرضروری می‌نگریم که احتمالاً نسبت به رنج‌ها‌ی نشأت گرفته از محل‌ها‌ی دیگر که آسیب رسان و اجتناب ناپذیرند کمتر مجبور به تحمل آن هستیم و بیشتر به تصمیم خودمان مربوط می‌شود.

انکار این مساله که مردم عموماً معیارهای نادرستی را در زندگی به کار می‌گیرند و متعاقبا تمام عمر خود را صرف دستیابی به قدرت، موفقیت و ثروت می‌کنند و علی‌الخصوص وجود این موارد را در دیگران می‌ستایند، امری ناممکن است. آن هم درست در حالیکه آنچه را حقیقتاً جزو ارزش‌ها‌ی مسلم زندگی است نادیده می‌انگارند.

((آدمی‌هر چه پارساتر باشد، وجدانش سختگیرتر است، بنابراین افرادی که به بالاترین میزان پرهیزکاری دست یافته‌اند در نهایت همان کسانی هستند که بیش از همه خود را گناهکار می‌دانند.))

انزوای خودخواسته بیشترین حمایت مشهود را از ما در برابر رنجی که در روابطمان با دیگران می‌بریم دارد. سعادتی که از این طریق حاصل می‌شود سعادتی نشأت گرفته از آرامش و سکوت است.

 حقیقت این است که مردمان در گروه‌ها‌، جوامع و اجتماعات گوناگون می‌کوشند اندیشه‌ای را به عنوان خدا ‌پرورش دهند و این اندیشه را حاکم بر حیات جمعی خود کنند. این روح جمعی یا این توهم اجتماعی باعث می‌‌شود که بشر در زندگی خود احساس امنیت کند و امیال و خواسته‌ها‌ی درونی خود را فرافکنی نماید. پس اساس ‌دین، نوعی توهم برای گریز از نیروهای قهار و غلبه کننده بر انسان است. ‌

درد (و یا عدم حضور لذت)

دین باعث می‌شود اخلاق پایه‌ها‌ی سست و متزلزلی پیدا کند. از نظر فروید، اگر اخلاق را بر بنیاد دین و دینداری ‌قرار دهیم، به جهت این که دین همواره امری است مواجه شونده با شکاکیت و نیز امری است که در طی تاریخ ‌تکامل بشری کمرنگ و بی رنگ می‌شود، اخلاق را هم کمرنگ و بی رنگ و متزلزل کرده ایم. ‌

آخرین اما نه کم اهمیت‌ترین خصوصیت تمدن بررسی چگونگی تنظیم روابط میان نوع بشر است. یعنی روابط اجتماعی که بر افراد در نقش همسایه، کارمند، موضوع جنسی، عضوی از خانواده و یا شهروند یک دولت تأثیرگذار است.

یک فرد به شدت شهوانی، اولویت را به روابطی احساسی‌اش با دیگران نسبت می‌دهد. یک فرد خودشیفته وجود خودش را کافی می‌داند و مهمترین و برجسته‌ترین خشنودی‌ها‌ را در روند روانی و درونی خویش جست‌وجو می‌کند و بالاخره اینکه یک فرد کاری ارتباطش را با جهان بیرون قطع‌ نمی‌کند زیرا که به کمک افراد قدرتش را می‌آزماید.

ارضاء نامحدود تمام نیازها وسوسه انگیزترین روش زندگی است. اما در این صورت باید لذت را مقدم بر احتیاط شمرد و مدتی بعد هم تاوان آن را پرداخت.

به طور کل رنج‌ها‌ از سه جهت ما را تهدید می‌کنند. نخست، از سوی بدنمان که در نهایت فنا و نابودی برای آن مقرر شده است و از درد و اضطراب که از علائم هشداردهنده‌ی سیستم بدنمان است راه گریزی نیست. دوم، از سوی جهان بیرونی که نیروهای تخریب گر، غیرقابل نفوذ و چیره شونده را در برابر ما رها کرده است. و در آخر، رنج ناشی از روابطمان با دیگران.

به نظر می‌رسد تمدن را با هیچ مشخصه‌ای بهتر از ارج نهادن و تهذیب فعالیت‌ها‌ی عالی روانی، دستاوردهای فکری، علمی‌و هنری و نقش هدایتگر فکر در اندیشه‌ی زندگی، ‌ نمی‌توان توصیف کرد.

افراد از آنجائیکه قادر به تحمل ناکامی‌ها‌یی که از سوی جامعه به منظور خدمت به آمال‌ها‌ی فرهنگی بر آنها تحمیل شده است نیستند، دچار اختلال روانی می‌شوند.

هر نیرویی را که مردان صرف اهداف فرهنگی می‌کنند غالباً از نیرویی است که از جنس مخالف می‌گیرند.

نظر فروید تفکر انتقادی و تحلیلی خرد جمعی بشر که منجر به تمدن‌سازی و حرکت جوامع به سوی پیشرفت و ‌تمدن آفرینی می‌شود، با ابزار دین عقیم خواهد شد و این مایه قدرت و توانایی بشر از کار خواهد افتاد و جای آن را ‌اندیشه‌ها‌ی دینی خواهد گرفت که به زعم او با پیشرفت و تمدن‌سازی تناسبی ندارد. ‌