بریده‌هایی از کتاب تاریخ اجتماعی زنان در عصر قاجار

به دلیل نظام چندزنی ، حفظ محبت شوهر با سرمایهٔ جوانی و زیبایی زن، دشوار و ناپایدار بود و زنان به حمایت مالی و عاطفی فرزندان پسر خود وابسته بودند. انگاره‌های فرهنگی، فداکاری زن در مقام مادر را با سرسپردگی فرزند پسر پاداش می‌داد. قابل انتظار بود که پیرزن بیوه یا خسته از هووهای جوان‌تر به خانهٔ پسر بزرگش برود و با خانوادهٔ او زندگی کند. ادبیات فولکلور پر از داستان‌های نزاع مادرشوهر و عروس بر سر کنترل مرد است. هر گاه فرزند پسر وظیفهٔ اخلاقی و اجتماعی خود را فراموش می‌کرد و مادر خود را می‌آزرد، با باج‌گیری عاطفی و تهدید «آه مادر» روبرو می‌شد.

باشد. بهترین شکل ازدواج، ازدواج دخترعمو و پسرعمو بود؛ یعنی فرزندان دو برادر که ارث مساوی داشتند، با هم ازدواج کنند تا اموال و میراث خانواده، از این محدوده خارج نشود. حتی وقتی پسرعمویی در گزینه‌های ازدواج وجود نداشت، بقیۀ خویشاوندان ارجحیت داشتند.

در دورهٔ فتحعلی شاه ، شیوهٔ تصویر کردن شاه، مثل طراحی پوشاک و جلوهٔ ظاهری او با سلیقهٔ زنان شبستان شکل گرفته است. عناصری تجمل‌آمیز و زنانه مانند مرواریددوزی بر جامه و داشتن مچ‌بند و ساق‌بند مرصع که در پرتره‌های بازمانده از فتحعلی شاه به جا مانده، نشان از طراحی هنری زنان شبستان دارد. همچنین کمربند مردانهٔ پیشین که در نقاشی‌ها بر کمر نادر شاه و آقامحمدخان دیده می‌شد که به شالی پارچه‌ای شبیه بود، در تابلوهای نقاشی فتحعلی شاه با کمربندی باریک و مرصع جایگزین می‌شود که در میانه‌اش گل جواهرنشان درشتی دارد و دقیقاً مشابهش بر کمر زنان شبستان هم دیده می‌شود.