بریده‌هایی از کتاب ده باور بی اساس علم مدرن

در غرب اروپا و آمریکای شمالی، افراد زیادی با استثمار طبیعت ثروتمند می‌شوند تا بتوانند خانه‌ای در روستا بخرند و «از همه‌چیز دور شوند».

تمام ماتریالیست‌ها، اعم از کسانی که این ایمان به ترقی انسان را دارند و آن‌هایی که چنین ایمانی ندارند، چنین می‌پندارند که علم سرانجام صحت باورهایشان را اثبات خواهد کرد. اما این نیز مقوله‌ای است ایمانی.

از ابتدای قرن بیست‌ویکم، آشکار شده که انواع شناخته‌شدهٔ ماده و انرژی تنها حدود ۴ درصد از جهان را تشکیل می‌دهند. مابقی آن از «مادهٔ تاریک» و «انرژی تاریک» تشکیل شده است. ماهیت ۹۶ درصد از واقعیت فیزیکی عملاً مبهم است (بنگرید به فصل ۲).

اکثر کیهان‌شناسان برجسته، برای اجتناب از باور به یک خدای خالق در هیئتی جدید، این باور را ترجیح می‌دهند که دنیای ما یکی از بی‌شمار (و شاید بی‌نهایت) جهان‌های موازی است که، چنانچه نظریهٔ ام هم نشان می‌دهد، هریک دارای قوانین و ثابت‌های متفاوتی هستند. ما صرفاً در یکی از آن جهان‌ها به وجود آمده‌ایم، جهانی که شرایط مناسب برای وجودمان در آن وجود داشته است. اما نظریهٔ چندجهانی اوج تخطی از اصل «تیغ اُکام» است. تیغ اُکام اصلی فلسفی است مبنی بر اینکه «موجودات را نباید بیشتر از ضرورت تکثر بخشید». به بیان دیگر، باید مفروضاتمان تا حد ممکن کم باشد.

در سرتاسر دنیا، دانشمندان می‌دانند که رهنامه‌های ماتریالیسم درواقع قواعد بازی در ساعات کاری هستند. کمتر دانشمند حرفه‌ای آن‌ها را -دست‌کم قبل از بازنشستگی یا دریافت جایزهٔ نوبل- علناً به چالش می‌کشد. و اکثر افراد تحصیل‌کرده هم در دفاع از شأن علم حاضرند، صرف‌نظر از نظرات شخصی‌شان، در انظار با کیش مرسوم علم همراه شوند.

جامعه‌شناسانِ علم بینش‌های او را چندین گام جلوتر برده‌اند. آن‌ها جنبهٔ عملی و بالفعل علم را مورد مطالعه قرار داده و بررسی می‌کنند که دانشمندان چگونه شبکه‌های حمایت می‌سازند، از منابع و نتایج برای افزایش قدرت و نفوذ خود استفاده می‌کنند و برای دریافت بودجه، شأن اجتماعی و شهرت با یکدیگر رقابت می‌کنند.

تقدیم مترجم پیش‌نویس ترجمهٔ کتاب حاضر در شرایط کم‌وبیش قرون‌وسطایی انجام شد، با کاغذ، قلم و نوری اندک. این اثر را تقدیم می‌کنم اول به پدر بزرگوارم که زحمت تایپ متن بر دوش او افتاد و دوم به تمام کسانی که، حین پست‌های نگهبانی‌ام در دوران خدمت سربازی، با کنارگذاشتن تفنگ و قلم‌به‌دست‌گرفتن، جانشان را به خطر انداختم.

این اثر را تقدیم می‌کنم اول به پدر بزرگوارم که زحمت تایپ متن بر دوش او افتاد و دوم به تمام کسانی که، حین پست‌های نگهبانی‌ام در دوران خدمت سربازی، با کنارگذاشتن تفنگ و قلم‌به‌دست‌گرفتن، جانشان را به خطر انداختم.

شکست‌های پی‌درپی در یافتن ردهای حافظه به‌خوبی با انگارهٔ حافظه به‌عنوان یک پدیدهٔ رزونانسی هم‌خوانی دارد، پدیده‌ای که، در آن، الگوهای فعالیتی مشابهی در گذشته بر فعالیت‌های کنونی ذهن و مغز تأثیر می‌گذارند. حافظهٔ فردی و جمعی هر دو مبتنی بر رزونانس هستند، اما خودرزونانسی از گذشتهٔ خودِ فرد دقیق‌تر و، درنتیجه، مؤثرتر است.

آنچه بیش از هر چیز باعث جذابیت فلسفهٔ اتمیسم یا ماتریالیسم در یونان و روم پیشامسیحیمی‌شد، شکاکیت آن دربارهٔ بارگاه خدایان و الهگان بود

اکثر ما -حداقل در تعطیلات آخر هفته- حس می‌کنیم واقعاً زنده‌ایم و در دنیایی ذی‌روح هستیم. اما پایبندی به جهان‌بینی مکانیستی باعث می‌شود، در ساعات کاری، تفکر مکانیستی حکم‌فرما شود.

تفکر علمی حتی در ماتریالیستی‌ترین حالاتش هیچ‌گاه از الهگان به دور نبوده است.

اومانیسم سکولار به خداناباوری رنگ‌ولعاب مقبولیت می‌دهد، زیرا دور آن را، نه با مسلمات اثبات‌پذیر، بلکه با ایمان دلگرم‌کننده به پیشرفت و ترقی پُر می‌کند.

اومانیسم سکولار از بسیاری جهات نوعی ارتداد مسیحی است که در آن انسان جای خدا را گرفته است.

خداناباوری منسجم، عاری از هرگونه ایمان اومانیستی، تصویری تیره را ترسیم می‌کند که جایی برای امید در آن نیست، تصویری که نمونهٔ صریح آن را در اندیشهٔ برتراند راسل دیدیم. اما اومانیسم سکولار در فرهنگ یهودی‌مسیحی ظهور کرد و باور به اهمیت زندگی انسان و نیز ایمان به رستگاری در آینده را از مسیحیت به ارث برد. اومانیسم سکولار از بسیاری جهات نوعی ارتداد مسیحی است که در آن انسان جای خدا را گرفته است. اومانیسم سکولار به خداناباوری رنگ‌ولعاب مقبولیت می‌دهد، زیرا دور آن را، نه با مسلمات اثبات‌پذیر، بلکه با ایمان دلگرم‌کننده به پیشرفت و ترقی پُر می‌کند. انسان‌ها، به‌جای رستگاری به‌دست خدا، خودشان رستگاری نوع انسان را از طریق علم، خرد و اصلاحات اجتماعی به ارمغان می‌آورند.

نظریهٔ مکانیستی بر استعارهٔ ماشین استوار است. اما این جز یک استعاره نیست.

پرسش از باورهای جاافتاده نه‌تنها علم‌ستیزی نیست بلکه نقشی محوری در علم دارد. در قلب خلاقانهٔ علم، روحیهٔ تحقیق آزاداندیشانه است. علم در حالت ایدئال یک فرایند است، نه یک موضع یا نظام باوری. علم نوآورانه زمانی صورت می‌پذیرد که دانشمندان بتوانند آزادانه سؤالات جدید بپرسند و نظریات جدید عرضه کنند.

در سرتاسر دنیا، دانشمندان می‌دانند که رهنامه‌های ماتریالیسم درواقع قواعد بازی در ساعات کاری هستند. کمتر دانشمند حرفه‌ای آن‌ها را -دست‌کم قبل از بازنشستگی یا دریافت جایزهٔ نوبل- علناً به چالش می‌کشد. و اکثر افراد تحصیل‌کرده هم در دفاع از شأن علم حاضرند، صرف‌نظر از نظرات شخصی‌شان، در انظار با کیش مرسوم علم همراه شوند.

زیست‌شناسان، روان‌شناسان و دانشمندان علوم اجتماعی در حسادت به فیزیک شهرهٔ خاص و عام هستند و فیزیک را بسیار عینی‌تر و دقیق‌تر از رشته‌های نسبتاً درهم‌ریختهٔ خودشان و آن‌همه ابهاماتش می‌دانند. مترولوژی، که شاخه‌ای از فیزیک مرتبط با ثابت‌های بنیادین است، از دید یک فرد بیرونی مُلک قطعیت به نظر می‌رسد. اما خود مترولوژیست‌ها چنین ادعایی ندارند؛ دغدغهٔ آن‌ها تغییرات مقادیر اندازه‌گیری‌شده، بحث بر سر قابل‌اعتمادبودن روش‌های مختلف و نزاع میان آزمایشگاه‌های مختلف است.