بریده‌هایی از کتاب طوطی فلوبر

عقل بی‌شک دیرزمانی در برِ عزلت‌نشینان دوام نمی‌آورد

«هرکدام از ما در قلبمان یک تالار شاه‌نشین داریم. من درِ تالار خودم را تخته کردم.»

میانسالی از همین‌جا آغاز می‌شود: «پیش از آن‌که شروع به گندیدن کنی، انگار اصلا به دنیا نیامده‌ای.»

«من در فعالیت‌های جسمی و ذهنی‌ام شبیه شتر جمازه‌ام که خیلی سخت به راه می‌افتد و وقتی به راه افتاد، نمی‌شود متوقفش کرد. استمرار همان چیزی است که من بدان نیاز دارم، چه در استراحت و چه در حرکت.»

وقتی زندگی‌نامهٔ دوستت را می‌نویسی، باید طوری آن را بنویسی که انگار داری انتقامش را می‌گیری. ــ فلوبر، نامه به ارنست فیدو، ۱۸۷۲

چرا نوشته باعث می‌شود دنبال نویسنده بیفتیم؟ چرا نمی‌توانیم او را به حال خودش بگذاریم؟ چرا کتاب‌ها برایمان کافی نیستند؟ فلوبر می‌خواست آن‌ها برای خواننده کفایت کنند. زیاد نیستند نویسندگانی که بیش از فلوبر به عینیت متن و بی‌اهمیتی شخصیت نویسنده اعتقاد داشته‌اند. با این‌همه، باز هم ما خیره‌سرانه به تعقیب خود ادامه می‌دهیم: تصویرش، چهره‌اش، امضایش؛ مجسمهٔ ۹۳ درصد مسی و عکسی که نادار از او گرفته؛ تکه‌پاره‌های لباس‌هایش و دسته‌مویش. چه چیزی ما را به بقایای او حریص می‌کند؟ آیا به قدر کافی به کلمات باور نداریم؟ فکر می‌کنیم بازمانده‌های یک زندگی حقایقی ثانوی را آشکار می‌کنند؟

آدم فقط می‌تواند «یک» کار را به‌خوبی انجام دهد

«زندگی! زندگی! عطش شهوانی!» همین چند روز پیش این اظهارشگفتی فلوبری را خواندم. با خواندن این جمله، احساس کردم مجسمه‌ای سنگی هستم با رانی وصله‌دار.

وقتی ذهن دچار پیری زودرس می‌شود، بدن هر کاری از دستش بربیاید می‌کند تا خود را با آن وفق دهد.

این تعبیر غم‌انگیز در مادام بوواری را به یاد بیاورید: «زبان آدمی چون تشت ترک‌خورده‌ای است که ما از آن نواهایی برمی‌آوریم تا دل ستارگان را نرم کنیم، اما تنها خرس‌ها به ساز ما می‌رقصند.»

آیا هیچ مرگی هست که بتوان آن را بهنگام خواند؟

مرگ فلوبر که بهنگام نبود؛ همین‌طور ژرژ ساند که زنده نماند تا ساده‌دل را بخواند. «این رمان را به نیت او نوشتم، فقط برای آن‌که خوشحالش کنم. اواسط کار بودم که او مرد. این سرنوشت محتوم تمام رؤیاهایمان است.» بهتر نیست هیچ رؤیایی نداشته باشیم، چیزی ننویسیم و رنج نومیدی و پریشانی کاری ناتمام را به دوش نکشیم؟

«خوشبختی مثل سفلیس است. اگر زودتر از موعد به آن مبتلا شوی، بنیادت را به باد می‌دهد.»