بریده‌هایی از کتاب چرا آدم‌های خوب کارهای بد می‌کنند: چگونه از دشمنی با خود دست بکشید

اگر چه شاید با ناباوری به دیگران بنگریم که مرتکب جرم‌های برخاسته از شهوت، نادانی یا زیاده‌خواهی می‌شوند و فریاد بکشیم: «امکان ندارد بتوانم چنین کاری بکنم!»، پژوهش‌ها نشان داده‌اند که در شرایط درست یا اشتباه، امکان دارد بیش‌ترِ ما تحت تأثیر قرار بگیریم، از مسیر بیرون برویم و متقاعد شویم دست به رفتارهایی بزنیم که هرگز باور نمی‌کردیم در توانمان است.

راز بزرگ این است: خودهای بسیاری در وجود ما هستند، زیرا درون یکایک ما هر ویژگی ممکن نهفته است. چیزی نیست که بتوانیم ببینیم و قضاوت کنیم و نباشیم. همهٔ ما نور و تاریکی، معصوم و گناهکار و دوست‌داشتنی و نفرت‌انگیز هستیم.

خودویرانگری، روش ما برای بیرونی کردن خجالت درونی‌ست؛ یعنی ناآگاهانه کاری انجام می‌دهیم که ما را خجالت‌زده کند تا بتوانیم آن رویدادی را که اول از همه موجب شرمندگی ما شد، درمان کنیم.

انسانی که در درون آرام باشد، همه چیز دارد. انسانی که با جنگ درونی تکه‌تکه می‌شود، هیچ چیز ندارد.

ما با یادگیری ترفندهای تازه یا راهکارهای بیش‌تر برای پنهان کردن نقص‌هایمان به آرامش نمی‌رسیم، بلکه با در آغوش گرفتن ناامنی‌های بیش‌تر، خجالت‌های بیش‌تر، ترس‌ها و آسیب‌پذیری‌های بیش‌تر خود به آرامش می‌رسیم. هنگامی که به درمان گسست میان نور و تاریکی وجودمان، یعنی دکتر جکیل و آقای هاید خود می‌پردازیم، به منابعی دست می‌یابیم که بهتر انتخاب کنیم، دارای افکار نیروبخش‌تری شویم و به گونه‌ای رفتار نماییم که احساس خلاقیت و سربلندی داشته باشیم.

چرا کل خودتان را قبول ندارید؟ پاسخ ساده است: زیرا در خردسالی تربیت شدید که خودتان نباشید. شما شرطی شدید که باور کنید اگر با کل وجودتان، یعنی وجود حقیقی‌تان ظاهر شوید و همهٔ بخش‌های خودتان - هم تاریک و هم روشن، هم خوب و هم بد - را نشان دهید، مورد تحقیر و بی‌اعتنایی قرار می‌گیرید و به شما برچسب زده می‌شود. از این رو حتی پیش از آن که بتوانید جمله‌ای بنویسید، این روند دردناک و غم‌انگیز جدا شدن از کل وجودتان را آغاز کردید، زیرا می‌خواستید دوست داشته شوید، پذیرفته شوید و تعلق داشته باشید.

این وجود حقیقی‌مان نیست که ما را به مسیرهای تاریکی که شرافت و عزت نفس ما را از بین می‌برند، می‌کشاند. این وجود پیشرفته‌تر ما نیست که موقعیت‌هایمان را ویران می‌کند و ما را به رنج و حقارت می‌کشاند، بلکه در واقع وجود زخمی ماست؛ بخشی که مالامال از خجالت و ناامنی‌های پنهان است. منیت زخمی، جنبه‌ای از بشر بودن ما بوده و چنین طراحی شده است تا در برابر گرایش‌های بسیار تاریکمان آسیب‌پذیر باشد و این قدرت را دارد که تلاش‌های ما را بی‌ثمر و رؤیاهایمان را محو کند.

ضروری‌ست که صداقت بنیادین را به جنبه‌هایی که انکار می‌کنیم، مهربانی و همدلی راستین را به بخش‌هایی از وجودمان که از آن‌ها خجالت می‌کشیم و شجاعت اصیل را به زمینه‌هایی در زندگی‌مان که می‌ترسیم به آسیب‌پذیری خود اعتراف کنیم، بیاوریم.

خود دروغین ما توسط هوس‌های نابجا، نیازهای برآورده‌نشده و احساس‌های عمیق بی‌ارزشی ما هدایت می‌گردد. خود دروغین ما حاضر است به هر بهایی برنده شود و در پی رضایت‌های بیرونی می‌رود تا خلأی عاطفی نهفته در زیر چهره‌هایی را که از خودمان به جهان نشان می‌دهیم، پر کند.

وقتی به این درک می‌رسیم که هم خوب و هم بد، هم تاریک و هم روشن، هم قوی و هم ضعیف، هم باهوش و هم اغلب بسیار احمق هستیم، روند والای التیام گسست درونی را که همواره در دورانی از زندگی برای بیش‌تر ما رخ می‌دهد، آغاز می‌کنیم.

می‌توان سایه‌های ما را به عنوان مجموعه‌ای از خودهای ناقص در نظر گرفت که درست زیر سطح هشیاری‌مان وجود دارند و وقتی به آن‌ها بی‌اعتنایی می‌کنیم، نیروهای قدرتمندی می‌شوند که می‌توانند به عنوان وجودهای مستقل زندگی کنند. ممکن است آن‌ها در هر زمانی در زندگی‌مان بیرون بپرند و همان دستاوردهایی را که برای به دست آوردنشان بسیار زحمت کشیده‌ایم، از ما بربایند.

روان ما به گونه‌ای طبیعی در جست و جوی رهایی از فشار درونی حاصل از سرکوب جنبه‌های طردشدهٔ ماست. برای همین است که خبرهای بد، رفتارهای بد و به ویژه داستان‌های رسانه‌ها که از سقوط آدم‌های برجسته بهره‌برداری می‌کنند، برای ما جذاب می‌شود.

یکایک ما مستعد فروتنی و خودبزرگ‌بینی، سخاوت و خساست و آرامش و خشونت هستیم. می‌توانید هر جفت از این متضادها را در دو سوی یک الّاکلنگ تجسم کنید. هنگامی که یکایک مرزها را بپذیریم و در آغوش بکشیم، الّاکلنگ متعادل است. اما وقتی یک مرز را سرکوب کنیم و تلاش داشته باشیم تا فقط جنبهٔ روشن نقاب اجتماعی خود را به جهان نشان دهیم، زمانی که دست و پا می‌زنیم تا به جای آشتی کردن با تمایلات تاریکمان آن‌ها را مهار کنیم، به گونه‌ای خطرناک از تعادل خارج می‌شویم.

انسانی که در درون آرام باشد، همه چیز دارد. انسانی که با جنگ درونی تکه‌تکه می‌شود، هیچ چیز ندارد.

درد و رنج، بزرگ‌ترین محرک ما برای تغییر به شمار می‌آید. درد و رنج، دیلم معنوی ماست که به زور در را به روی واقعیت‌های جدید باز می‌کند. اگر همه چیز بی‌نقص باشد، آیا به وجود ژرف‌تر خود می‌نگریم، در آن سکنی می‌گزینیم، با آن می‌آمیزیم، در آن به جست و جو می‌پردازیم و در زندگی‌مان تغییر ایجاد می‌کنیم؟ به احتمال زیاد در پناه آسایش جهان‌های امن خود فقط به زندگی روزمره ادامه می‌دهیم.

برای بیش‌تر ما باید فاجعه‌ای پیش بیاید تا ترَک برداریم و گشوده شویم، از ذهن خود بیرون بیاییم و به قلبمان وارد شویم. به درد و رنج قلب شکسته و رؤیاهای فروریخته نیاز است تا به بیرون از واقعیت‌های محدودی که برای خود ایجاد کرده‌ایم، پیش رانده شویم.

هر بار که روی خود را برمی‌گردانیم، با متجاوزان، با آدم‌های بد، همدست شده‌ایم.

اگر کارهای کسانی را که به مردم بی‌گناه آسیب می‌رسانند، انکار و توجیه کنیم یا نادیده بگیریم، ما نیز مرتکب جرم شده‌ایم.

درد و رنج، بزرگ‌ترین محرک ما برای تغییر به شمار می‌آید.

خودویرانگری، مانند چکشی‌ست که مدام با آن بر سر خودمان می‌کوبیم، اما همین ضربه‌ها سرانجام ما را بیدار و وادار می‌کند که هشیار شویم.