بریده‌هایی از کتاب جنگ های ارزی

کشوری که پولش را ارزان‌تر می‌کند، ممکن است در نهایت کالاهایش از نظر خارجی‌ها ارزان‌تر به نظر بیایند، اما ممکن است که در این میان به خودش نیز صدمه بزند؛ زیرا مقدار بیشتری از پول ارزان خود را باید هزینه کند تا ورودی‌های مورد نیاز برای ساخت کالا را فراهم آورد

فرض کنید یک خودروی بنز آلمانی به مبلغ ۳۰ هزار یورو که پول رایج آلمان و دیگر کشورهای منطقه یورو است، قیمت‌گذاری شده باشد. حالا فرض کنید نرخ تبدیل یورو به دلار، ۱/۴ است؛ یعنی یک یورو، ۱/۴ برابر دلار ارزش دارد. به این ترتیب، قیمت خودروی آلمانی برابر با ۴۲ هزار دلار (۴۲۰۰۰=۱/۴×۳۰۰۰۰) می‌شود. حالا فرض کنید که ارزش یورو در برابر دلار به ۱/۱ کاهش پیدا کند. حالا همان خودروی بنز ۳۰ هزار یورویی معادل ۳۳ هزار دلار آمریکا (۳۳۰۰۰=۱/۱×۳۰۰۰۰) قیمت خواهد داشت. این کاهش در قیمت دلاری خودروی اروپایی از ۴۲ هزار دلار به ۳۳ هزار دلار، به معنای این است که این خودرو برای خریداران آمریکایی، خیلی بیشتر از قبل جذاب خواهد بود و علی‌القاعده در آمریکا فروش بیشتری خواهد داشت.

بحران جدید احتمالا از بازار ارز آغاز خواهد شد و به سرعت به بازار سهام، اوراق قرضه و بازار کالا سرایت خواهد کرد. وقتی دلار سقوط کند، بازارهای قیمت‌گذاری‌شده به دلار نیز سقوط خواهند کرد و سراسیمگی و وحشت به سرعت به تمام دنیا سرایت خواهد کرد.

کشورها با کاهش ارزش پول‌هایشان به فقیر کردن همسایه و اعمال تعرفه بر واردات مبادرت کردند و موجب فروپاشی تجارت جهانی شدند.

بانک مرکزی آلمان نشان داده بود در اقتصادی مدرن، پول کاغذی که به طلا متصل نیست، می‌تواند برای اهدافی کاملا سیاسی، ارزش خود را از دست بدهد و آن اهداف سیاسی نیز ممکن است به خوبی برآورده شوند. دیگر ملت‌های صنعتی بزرگ نیز این آموزه آلمان را از دست نداده و آن را فراگرفتند.

کشور درگیر در جنگ ارزی، همیشه با قانون نتایج ناخواسته مواجه است.

گسترده‌تر شدن رکود حتی ممکن است به کاهش فروش شرکت‌های اروپایی در آن کشورها نیز بینجامد، نه به دلیل مسائل مربوط به نرخ تبدیل ارز بلکه به دلیل اینکه حقوق‌بگیران خارجی، دیگر استطاعت خرید محصولات اروپایی را حتی در قیمت پایین‌تر هم ندارند.

مرحله به مرحله بعد از کاهش ارزش پول‌ها و ورشکستگی به دنبال آن، گویی اقتصادهای عمده دنیا برای غرق شدن رقابت می‌کردند و این کار آنها سبب اختلال شدید در تجارت، از دست دادن تولید و نابودی ثروت شد. طبیعت ناپایدار و خودنابودگر سیستم پولی بین‌المللی در این دوره، جنگ ارزی اول را به داستانی عبرت‌آموز برای اقتصاد امروز دنیا تبدیل می‌کند که همانند آن زمان، دنیا با چالش بدهی‌های عظیم غیرقابل پرداخت مواجه است.

قبض دولت آلمان راهی برای استقراض و تامین پول مورد نیاز دولت این کشور برای پوشش کسری بودجه و پرداخت‌هایش بود. این کار، یکی از مخرب‌ترین و فراگیر‌ترین کاهش‌های ارزش پولی است که تا به حال یک اقتصاد پیشرفته بزرگ به خود دیده است. اعتقاد نادرستی وجود دارد که آلمان عمدا پول خود را نابود کرد تا از زیر بار پرداخت خسارات سنگین جنگ جهانی اول به انگلیس و فرانسه طبق معاهده ورسای، رهایی یابد

کشور درگیر در جنگ ارزی، همیشه با قانون نتایج ناخواسته مواجه است.

کینز می‌گوید: « هیچ ابزاری به اندازه به هرزگی کشیدن پول، زیرکانه‌تر و مطمئن‌تر برای واژگون کردن بنیان‌های موجود یک جامعه نیست.»

کتاب حاضر، از جنگ ارزی حال حاضر دنیا با توجه به اتفاقات مشابه تاریخی، سیاست‌های اقتصادی و مسائل امنیت ملی، روایتی بی‌تکلف و ساده ارائه می‌کند.

کاهش ارزش پول به عنوان راهی برای افزایش صادرات، موضوع چندان ساده‌ای نیست. این کار ممکن است بر خلاف نتایج اولیه خوبی که دارد، خیلی زود به افزایش هزینه‌های تولید، کاهش ارزش‌ پول متقابل دیگر کشورها، تعرفه‌گذاری، اعمال محدودیت‌های تجاری و در نهایت رکود جهانی منجر شود.

مسیر منتهی به بحران بدهی‌های خارجی اروپا تا حدودی محصول رابطه حسنه جدید بین بانک‌ها، قرض‌دهندگان و دیوان‌سالارهای اتحادیه اروپا بود. بانک‌ها اوراق قرضه خارجی اروپا را خریدند و با این تصور که به هیچ کشوری اجازه ورشکستگی داده نخواهد شد، سودهای آن را بدون ریسک ثبت ‌کردند. کشورهای قرض‌گیرنده نیز با خوشحالی اوراق قرضه منتشر کردند تا مخارج غیرقابل تحمل خود را تامین مالی کنند که به میزان زیادی به نفع اتحادیه‌های مردمی نیز بود.

اگر کشوری نرخ ارز خود را در برابر دلار ثابت کرده باشد و آمریکا مبادرت به چاپ دلارهای بیشتری کند، آنگاه آن کشور نیز مجبور به چاپ پول می‌شود تا بتواند از آن نرخ ثابت در برابر دلار حمایت کند که این به معنای ایجاد تورم داخلی است.

امروز شرکت‌هایی که به نظر خصوصی می‌رسند اما در واقع منابع دولتی بی‌نهایتی را پشت سر خود دارند، مانند شرکت شیمیایی و نفتی چین یا سینوپک، قادرند برای خرید منابع طبیعی قیمت بدهند، رقبا را بخرند و در تجهیزات سرمایه‌گذاری کنند بی‌آنکه نگران تاثیرات مالی بد کوتاه‌مدت این اقدامات پرهزینه خود باشند. این شرکت‌ها قادرند سهم بیشتری از بازار را با ارائه قیمت‌های پایین‌تر از هزینه‌هایشان به‌دست آورند

این اشتباه است که گفته شود طلای کافی برای حمایت از تجارت جهانی وجود ندارد، چون میزان حجم طلا خود به تنهایی مهم نیست. به جای حجم طلا، قیمت طلا اهمیت دارد

کشورهای شرکت‌کننده توافق کردند ذخایر بانک‌های مرکزی را می‌توان علاوه بر طلا با ارزهای دیگر کشورها نیز نگهداری کرد. مفهوم «مبادله» در «استاندارد مبادله طلا» به طور ساده به این معنا بود که «موجودی ارزهای خارجی» بانک‌های مرکزی می‌توانست همانند طلا، برای ذخیره ارزش توسط این بانک‌ها استفاده شود. در حقیقت، این توافق مسئولیت استاندارد طلا را به دوش کشورهایی مانند آمریکا انداخت که بیشترین ذخایر طلا را داشتند

به نظر می‌رسید بنیان تئوری‌های رایج اقتصادی به‌شدت لرزیده‌اند و کشورهایی که روزی داعیه‌دار آزادی تجارت و عدم دخالت دولت در اقتصاد بودند، از ترس گسترش ورشکستگی شرکت‌ها و لشکر بیکاران، خود به بزرگ‌ترین کمک‌کنندگان مالی به شرکت‌های خصوصی و ملی‌کننده بسیاری از آنها تبدیل شده‌اند.

فریدمن در ضمن حدس زد اثرات تورمی افزایش نقدینگی ممکن است با تاخیر همراه باشد و بنابراین در کوتاه‌مدت، چاپ پول ممکن است تولید ناخالص داخلی حقیقی را افزایش دهد اما پس از آن، تورم ظاهر شده و دستاوردهای اولیه را زایل خواهد کرد.

در کشمکش بین تورم و تورم منفی، «دلار» همان نقش طناب را دارد. این دلار است که تمامی فشارهایی را که نیروهای متضاد بر آن وارد می‌کنند، متحمل می‌شود و بعد این فشارها را به تمام دنیا می‌فرستد. ارزش دلار نیز معیاری است برای اینکه گفته شود چه کسی مسابقه طناب‌کشی را برده است. با این ترتیب، این مسابقه طناب‌کشی نه یک مسابقه که در حقیقت جنگ ارزی تمام عیاری است. جنگی که حمله به ارزش تمامی سهام‌ها، اوراق قرضه و کالاها در سراسر جهان به حساب می‌آید.

ابزارهای ادعایی فدرال رزرو، یعنی نرخ بهره‌های بالاتر و شرایط پولی سفت و سخت‌تر، ممکن است به رکود اقتصادی منتهی شوند، یعنی همان چیزی که فدرال رزرو از ابتدا قصد اجتناب از آن را داشته است. اقتصاد آمریکا بر لبه یک چاقوی تیز بین رکود و ابرتورم قرار دارد. میلیون‌ها سرمایه‌گذار، صاحبان کسب و کار و شاغلان نمی‌دانند فدرال رزرو تا چه زمانی می‌تواند روی لبه این چاقو، تعادل خود را حفظ کند.

اثرات چاپ دلار، جهانی است. با برنامه تسهیل کمی، فدرال رزرو عملا علیه تمام دنیا اعلان جنگ ارزی کرده است. بسیاری از اثرات ترسناک سیاست‌های فدرال رزرو در داخل آمریکا، در کشورهای دیگر نیز در حال ظهور هستند. چاپ دلار در آمریکا به معنای تورم بالاتر در چین، مواد غذایی گران‌تر در مصر و حباب بازار سهام در برزیل است. چاپ دلار به معنای کاهش ارزش بدهی‌های آمریکا به طلبکاران خارجی است و اینکه آنها به دلار ارزان‌تر بدهی خود را پس خواهند گرفت. کاهش ارزش دلار به معنای افزایش بیکاری در اقتصادهای در حال توسعه است، زیرا که صادرات آنها برای مصرف‌کننده آمریکایی گران‌تر درمی‌آید و بازار آنها در آمریکا کوچک‌تر می‌شود.

جنگ‌های ارزی به دلیل رشد اقتصادی ناکافی، در یک کشور آغاز می‌شوند. کشوری که پیش از همه قدم در این مسیر می‌گذارد، معمولا به نرخ بالای بیکاری، رشد اقتصادی پایین یا در حال نزول، صنعت بانکی ضعیف و ویرانی بخش مالی عمومی دچار شده است. در این شرایط، سخت است که صرفا با اتکا به ابزارهای داخلی یک کشور، رشد اقتصادی ایجاد شود و بنابراین تشویق صادرات از طریق کاهش ارزش پول ملی به عنوان آخرین منجی موتور رشد اقتصادی مطرح می‌شود.

سرمایه‌گذاری با مصرف پیوند محکمی دارد. سرمایه‌گذار اگر انتظار نداشته باشد مصرف‌کنندگان، تولیدات او را بلافاصله یا در آینده‌ای نزدیک خریداری خواهند کرد، برای افزایش ظرفیت کسب‌وکار خود، سرمایه‌گذاری نخواهد کرد. از این رو، وقتی مصرف کم می‌شود، سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارها نیز رو به کاهش خواهند گذاشت.

استاندارد طلای کلاسیک از سال ۱۸۷۰ تا ۱۹۱۴، جایگاهی خاص در تاریخ «طلا به عنوان پول» دارد. این دوره، دوره‌ای تقریبا بدون تورم بود. در این دوره، در حقیقت نه تنها تورم وجود نداشت، بلکه تورم منفی به شکل خوبی در اقتصادهای پیشرفته در نتیجه نوآوری‌های تکنولوژیک به‌وجود آمد که بدون رشد بیکاری، سبب افزایش بهره‌وری و سطح استاندارد زندگی شد.

در پژوهشی که توسط فدرال رزرو سنت لوییز منتشر شد، ارزیابی خیلی مثبت گالاروتی منعکس شده است که نتیجه می‌گیرد «عملکرد اقتصادی ایالات متحده و انگلیس تحت سیستم پولی استاندارد طلای کلاسیک در مقایسه با دوره بعد از آن که «پول مبتنی بر اعتبار مدیریت‌شده» بوده است، فوق‌العاده می‌باشد». با توجه به اینکه رشد اقتصادی غیرتورمی با افزایش بهره‌وری و ثروت در دنیای صنعتی و تولیدکننده کالاها همراه شده بود، دوره بین سال‌های ۱۸۷۰ تا ۱۹۱۴ عصری طلایی در اقتصاد به حساب می‌آید.

اما در حقیقت، خسارات جنگ به «مارک‌های طلایی» گره خورده بودند که به معنای تعیین این خسارات به میزان ثابتی طلا یا معادل آن از پولی غیرآلمانی بود. در ضمن پروتکل‌های بعدی پرداخت خسارات نیز بر اساس درصدی از صادرات آلمان، فارغ از ارزش پولی آنها، وضع شده بودند. بندهای مربوط به خساراتی که به طلا و صادرات آلمان منوط شده بودند، با تورم از بین نمی‌رفتند.

از کنفرانس جنوآ «استاندارد مبادله طلا» شکل گرفت که با سیستم استاندارد طلای کلاسیک در موارد بسیاری تفاوت داشت. کشورهای شرکت‌کننده توافق کردند ذخایر بانک‌های مرکزی را می‌توان علاوه بر طلا با ارزهای دیگر کشورها نیز نگهداری کرد. مفهوم «مبادله» در «استاندارد مبادله طلا» به طور ساده به این معنا بود که «موجودی ارزهای خارجی» بانک‌های مرکزی می‌توانست همانند طلا، برای ذخیره ارزش توسط این بانک‌ها استفاده شود. در حقیقت، این توافق مسئولیت استاندارد طلا را به دوش کشورهایی مانند آمریکا انداخت که بیشترین ذخایر طلا را داشتند.

ایالات متحده متعهد شد ارزش طلا را در قیمت ۲۰/۶۷ دلار در هر اونس نگه دارد و کشورهای دیگر نیز در مقابل می‌توانستند دلار را به نمایندگی از طلا نگهداری کنند. تحت این استاندارد جدید، مبادلات بین‌المللی هنوز بر اساس طلا انجام می‌شد، اما کشورها می‌توانستند مقدار زیادی ارز خارجی را قبل از تبدیل آنها به طلا، پیش خود نگه دارند.