بریده‌هایی از کتاب آتش بدون دود (جلد ششم از مجموعه هفت جلدی)

شما می‌دانید: مسلمان واقعی، از یک سو باید عاشق شهادت باشد و از سوی دیگر، سخت حافظ زندگی و سلامت خویش.

فرق مبارز مؤمن با ظالم بی‌ایمان در این است که زندگی و مرگ، هردو، موهبتی‌ست برای مبارز مؤمن؛ امّا زندگی و مرگ، هر دو، عذابی‌ست برای ظالمِ بی‌ایمان… من، روی خاک آسوده‌ام، زیر خاک نیز آسوده خواهم‌بود…

ابراهیمی! خلق عشق مسأله‌یی نیست؛ حفظ عشق مسأله است. عاشق‌شدن مهم نیست؛ عاشق‌ماندن مهم است. عاشق‌شدن حرفهٔ بچّه‌هاست؛ عاشق‌ماندن هنر مردان و دلاوران. سست‌عهدی‌های عشّاق باعث شده که بسیاری از داستان‌های عاشقانهٔ مبتذل در جایی تمام شود که عاشق به معشوق می‌رسد؛ حال آن‌که مهم، از این لحظه به بعد است. مهم، پنجاه سال بعد است: دوام عشق… دوام زیبایی و شکوه‌ِ عشق…

گریه، چه نعمتی‌ست واقعاً! گمان می‌برم که اگر خداوند، صدهزار گونه خنده می‌آفرید امّا رسم اشک‌ریختن را نمی‌آموخت، قلب، حتّی تاب ده روز تپیدن را هم نمی‌آورد. گریه، چه نعمتی‌ست واقعاً __برای آن‌کس که قلبی دارد.

من نمی‌فهمم که چرا همه‌ی‌مردان، از عشق، به‌عنوان یک خاطره یاد می‌کنند؟ چرا همه‌شان همه‌شان همه‌شان می‌گویند: «وقتی جوان بودم، عاشق این یا آن زن شدم؟» و حتّی می‌گویند «عاشق همین زنی که می‌بینی»؛ امّا حرف از دوام عشق نمی‌زنند. مگر عشق، پشهٔ خلق‌السّاعه است؟ وصل، چرا باید مرگ عشق را در رکاب داشته‌باشد؟ اصلاً آن‌زمان که عاشق شدی، عاشق رسیدن شدی یا عاشق یک انسان؟ اگر عاشق رسیدن شدی، و آدمی که می‌بایست به او بِرِسی برایت هیچ اهمّیت نداشت، خب، این که عشق نیست، این اوج شهوت است؛ این تن‌خواهی صرف است؛ این جنون تخلیه است… دیگر چرا کلمهٔ عشق را آلوده می‌کنی؟

جهان، هنوز جهانی‌ست که بسیاری از انسان‌ها، با احترامی وافر به حیوانیت خویش، خوب‌ترین آرمان‌ها را با لذّت‌های تن تاخت می‌زنند و شرم هم نمی‌کنند

«خواب باید مُزد کارکردن، جان‌کندن، جنگیدن و مزد خدمت به دردمندان باشد، نه پناهگاه تن‌پروران و کاهلان و بیکارگان.»

ممکن است راهی که می‌رود، درست نباشد؛ امّا مهم این است که راه می‌رود __در عصری که بسیاری همچو او، نشسته‌اند.

ما، در هیچ حال، قلب‌هایمان خالی از غم نخواهدشد؛ چراکه غم، ودیعه‌یی‌ست طبیعی که ما را پاک نگه می‌دارد. بدکاران، غصّه‌دار می‌شوند؛ امّا غمزده نمی‌شوند. انسان‌های بی‌اندوه، به معنای متعالی کلمه، هرگز «انسان» نبوده‌اند و نخواهندبود. از این صافی انسان‌ساز نترس مارال‌بانو!

دوام عشق… دوام زیبایی و شکوه‌ِ عشق… عشق، مثل یک کاسهٔ سفالی‌ست که سفالگری آن را ساخته‌باشد. این کاسه را زمان اعتبار می‌بخشد. هرچه از عمر این سفال بگذرد بر ارزشش افزوده می‌شود. اگر صدساله شود با احترام به آن نگاه می‌کنند و اگر دوهزارساله شود، حتّی شکستهٔ بندخورده‌اش را هم با تحسین و حیرت نگاه می‌کنند.

آن جامعه‌گرای بزرگ، یقیناً اشتباه می‌کرد که می‌گفت: «خانواده از قدرت انقلابیِ فرد می‌کاهد». آخِر چرا بکاهد؟ عشق به محبوب، مثل عشق به فرزند، مثل عشق به خانواده، مثل عشق به وطن، مثل عشق به انسان، مثل عشق به آرمان، به اندیشه، به عشق، به طبیعت، به خدا، مثل هر عشق بی‌آلایش دیگر، یک نیروست؛ یک نیروی عظیم علیه ظلم و شقاوت.

قلب، خاک خوبی دارد. تو می‌توانی، در زمان واحدی، هزاران‌هزار درخت در آن بنشانی و همهٔ آن‌ها را هم بپایی، عزیز بداری، و به‌درستی برویانی. در قلب، همان‌طور که دوست‌داشتن، جای نفرت را تنگ نمی‌کند، دوست‌داشتن، جای دوست‌داشتن را هم تنگ نمی‌کند.

«هر کس، به اندازه‌یی که از او توقّع دارند، قوی‌ست؛ یعنی می‌تواند باشد.»

«خاطره‌ساز باشیم، نه خاطره‌باز»

ذرّه‌ام و کمتر از ذرّه‌ام، خاکم و کمتر از خاکم، قطره‌ام و کمتر از قطره‌ام، هیچم و کمتر از هیچم؛ و با این‌همه، حقیر نیستم، ذلیل نیستم، ضعیف نیستم، علیل نیستم، درمانده و فرومانده و از همه‌جا رانده نیستم. با همهٔ کوچکی بزرگم و با همهٔ قطرگی، دریایم. با وجود هیچ‌بودن همه‌چیزم و با وجود ذرّه‌بودن، موجم؛ و انسان چنین است، و حقّ است که انسان چنین باشد.

گریه، چه نعمتی‌ست واقعاً! گمان می‌برم که اگر خداوند، صدهزار گونه خنده می‌آفرید امّا رسم اشک‌ریختن را نمی‌آموخت، قلب، حتّی تاب ده روز تپیدن را هم نمی‌آورد. گریه، چه نعمتی‌ست واقعاً __برای آن‌کس که قلبی دارد.

چراکه اعتقاد سیه‌بختان و درماندگان به خدا، اعتقاد خالص استواری نیست؛ همان‌طور که اعتقاد اغنیا به خدا.

«خاطره‌ساز باشیم، نه خاطره‌باز». مرتباً برنگردیم، و «ازآن روزها و آن شب‌ها» سخن نگوییم. این کار، یعنی بازگشت به لحظه‌های جذّاب گذشته، به ما قناعت در ایجاد لحظه‌های جذّاب را می‌آموزد و بسنده‌کردن به موجودی را. این، کوتاهی‌ست، جرم است، خیانت است.

گریه، چه نعمتی‌ست واقعاً! گمان می‌برم که اگر خداوند، صدهزار گونه خنده می‌آفرید امّا رسم اشک‌ریختن را نمی‌آموخت، قلب، حتّی تاب ده روز تپیدن را هم نمی‌آورد. گریه، چه نعمتی‌ست واقعاً __برای آن‌کس که قلبی دارد.

با همهٔ کوچکی بزرگم و با همهٔ قطرگی، دریایم. با وجود هیچ‌بودن همه‌چیزم و با وجود ذرّه‌بودن، موجم؛ و انسان چنین است، و حقّ است که انسان چنین باشد.