بریده‌هایی از کتاب نظریه های ترجمه در عصر حاضر

ادبیات عوام پسند بر ادبیات اصیل تأثیر می‌گذارد.

توری به این فرضیه قائل است که هیچ ترجمه‌ای را نمی‌توان کامل در فرهنگِ مقصد پذیرفت زیرا حاوی عناصر ساختاری و زبانی بیگانه است، و هیچ ترجمه‌ای نیز کاملا با اصل یکسان نیست چرا که در بافتِ فرهنگی دیگری شکل گرفته است.

در فصل اول گفتم پل انگل مدعی است که آینده جهان ممکن است وابسته به ترجمه دقیق یک کلمه باشد؛ این ادعا در هیچ‌جا بهتر از موقعیت حساس دیپلماتیک و سیاسی خاورمیانه چهره نمی‌نماید.

اون ـزهار سه نوع شرایط اجتماعی ترسیم می‌کند که پدیدآورنده موقعیتی هستند که در آنها ترجمه پایگاهی اصلی به خود می‌گیرد: هنگامی که ادبیاتی «جوان» یا در فرایند تثبیت‌شدن است؛ هنگامی که ادبیات «کم‌اهمیت» یا «ضعیف» و یا در هردو حالت است؛ و هنگامی که ادبیات در «بحران» یا در چرخش از مسیری به مسیر دیگر است (اون ـزهار، a ۲۴:۱۹۷۸).

هیچ ترجمه‌ای با «پذیرش ِ» کاملِ فرهنگِ مقصد روبه‌رو نخواهد شد زیرا همواره اطلاعات و شکلهای جدیدی به آن عرضه می‌کند که در نظام گیرنده ناآشنا هستند، و هیچ ترجمه‌ای نیز در برابر متن اصلی از «کفایت» کامل برخوردار نیست زیرا هنجارهای فرهنگی سبب می‌شود که ساختارهای زبان مبدأ در جریان ترجمه دچار چرخش شوند. تاریخ نقد ترجمه همواره با این گرایش همراه بوده که به‌دنبال یافتن اشتباهات مترجم باشد زیرا متن ترجمه‌شده در عمل نمی‌تواند به معیارهای آرمانی هر دو قطبِ انتزاعی دست یابد: از نظر زبانی همواره می‌توان اشتباهاتی جست و راه‌حلهای بهتری برای آنها پیشنهاد کرد؛ از دیدگاه ادبی نیز پیوسته می‌توان عناصر نقشی را از لحاظ پویایی و نوآوری نسبت به همتاهای آن در متن اصلی نارسا دانست.

ترجمه استعاره‌ها را در سه مقوله قرار داده‌اند: (۱) ترجمه استعاره به "همان" استعاره؛ (۲) ترجمه استعاره به استعاره "متفاوت"؛ و (۳) ترجمه استعاره به غیراستعاره (توری،: ۱۹۹۵ ۳ ـ ۸۲). توری این طبقه‌بندی را ناقص می‌داند و معتقد است کسانی آن را مطرح می‌کنند که تحلیلشان مبدأمحور است. او اضافه می‌کند که حتی اگر مبنای تحلیل را بر متن مبدأ قرار دهیم، گروه چهارمی را هم به این طبقه‌بندی می‌توان اضافه کرد: (۴) حذف کلی استعاره. با درنظرگرفتن فرهنگ مقصد، حتی دو مقوله دیگر را هم می‌توان به مقولات بالا اضافه کرد: (۵) ترجمه غیراستعاره به استعاره؛ و (۶) اضافه کردن استعاره جدید جایی که قبلا استعاره‌ای نبوده است.

سؤالاتی که ساخت‌گشایان مطرح می‌کنند عبارت‌اند از: اگر جهت فکر را از لحاظ نظری عوض کنیم و فرض کنیم که متن اصلی به متن ترجمه وابسته است چه خواهد شد؟ چه خواهد شد اگر بگوییم که متن اصلی نمی‌تواند بدون ترجمه وجود داشته باشد و بقای آن نه به کیفیتی خاص در خود آن، بلکه به کیفیتهایی در ترجمه آن بستگی دارد؟ چه خواهد شد اگر تصور کنیم که تعریف معنای متن نه از طریق متن اصلی، بلکه از طریق ترجمه آن تعیین می‌شود؟ چه می‌شود اگر بپذیریم که «اصل» هیچ معنای مشخصی، که از لحاظ زیبایی‌شناسی و علمی بتوان آن را تعیین کرد، ندارد و هربار که آن را ترجمه کنیم معنای تازه‌ای به‌خود می‌گیرد؟ قبل از اصل چه چیزی درکار است؟ اندیشه؟ صورت؟ شیء؟ هیچ چیز؟ آیا می‌توان به شرایط مربوط به پیش از هستی‌یافتن اصل اندیشید؟

نیرانجانا می‌گوید تصویرهای ساخته‌شده از طریق ترجمه، بخصوص کلیشه‌های منفی مربوط به فرهنگ هندی ـمردمان تنبل، کم‌هوش، منفعل ــ آگاهانه یا ناآگاهانه، درونی ذهن هندیها شده است. نیرانجانا مستدلانه نشان می‌دهد که این موضوع نه تنها بر فرهنگ مبدأ (فرهنگ هندی) بی‌تأثیر نبوده است بلکه تأثیرات عمیقی بر خصوصیات روانی مردمان هند داشته است.

کار اسپیواک مرتبآ این پرسش را برمی‌انگیزد که پژوهشهایی که درباره به اصطلاح «جهان سوم» انجام می‌شود منافع چه کسانی را نمایندگی می‌کند. مثلا، اسپیواک در مقاله «آیا زیردست می‌تواند سخن بگوید؟» (۱۹۸۸)، می‌پرسد آیا اساسآ این امکان برای زیردست وجود دارد که از جانب خویش سخن بگوید درحالی‌که مدتها تحت شرایط استعماری زیسته و زندگی‌اش به‌قلم نسلهایی از روشنفکران، در مقام گزارشگرِ فرضآ صادق، بیان شده است. این موضوع در هیچ‌جا بهتر از ترجمه نمایان نیست: تصویر دهقان هندی (همچنین افراد قبایل افریقایی، بومی امریکایی، و غیره) آن‌گونه که در ترجمه نمایان شده در خود فرهنگ هندی نیز تکثیر شده و در شکل‌گیری هویت کشور تأثیر کرده است.