بریده‌هایی از کتاب کتاب کار استدلال

ما معمولاً بر اساس علائق و تنفر، بیم و امیدها، سود و زیان‌ها، القا و تلقین‌ها و خطاها و فریب‌های ذهن حکم می‌دهیم و بعد به سراغ دلایلی می‌رویم که حکم ما را تأیید می‌کنند. برای‌مثال، من به سیگار علاقه دارم؛ درنتیجه در مقابل استدلال‌های مخالف مقاومت می‌کنم یا حتی استدلال‌هایی موافق سیگار مطرح می‌کنم. مثلاً می‌گویم اگر سیگار را قطع کنم، چاق می‌شوم و چاقی بد است؛ بنابراین سیگار مفید است! در این شرایط، استدلال‌هایی که نشان می‌دهند سیگار مضر است مرا قانع نمی‌کنند که سیگار را ترک کنم.

برای اینکه شما را متقاعد کنم تیرانداز ماهری هستم، کافی نیست نشان بدهم که تیر را وسط خال زده‌ام. شما باید (البته مؤدبانه) از من بپرسید: «درست است، اما چندبار تیرتان خطا رفته؟» زدن خال تنها با یک بار تیراندازی یک چیز است و زدن خال در میان هزار بار تیراندازی چیزی دیگر؛

تفکر نقاد اندیشیدن دربارهٔ خود تفکر را به ما می‌آموزد. یاد می‌گیریم این ماشین ذهن چطور کار می‌کند، و می‌آموزیم که چطور با در اختیار گرفتن تفکرمان، فرمان اعمال خود، فرمان احساسات خود، فرمان نفس خود را در دست گیریم و مسئولیت زندگی‌مان را بپذیریم. مجموعهٔ تفکر نقاد طرحی است برای بهبود کیفیت روابط، یادگیری، و زندگی. برای اخلاقی زیستن. برای آزادی.

توجه کنید که محتمل‌ترین تبیین بسیار به‌ندرت از جنس توطئه‌اندیشی یا مداخلات فراطبیعی است. البته ممکن است مثلث برمودا واقعاً جن‌زده باشد و کشتی‌ها و هواپیماها به این دلیل ناپدید شوند. اما احتمال این تبیین بسیار ضعیف‌تر از تبیینی ساده‌تر و مبتنی بر وقایع طبیعی: اینکه مثلث برمودا یکی از پرترافیک‌ترین مناطق در کشتی‌رانی و پروازهای هوایی است و آب‌وهوای حارّه‌ای دارد که گاه غیرقابل‌پیش‌بینی و خشن است. این را هم در نظر داشته باشید که برخی افراد دوست دارند داستان‌های جن و پری عجیب و غریبی بسازند و چنین تبیین‌هایی که مدام دلهره‌آورتر و پیچیده‌تر هم می‌شوند، قاعدتاً قابل‌اعتمادترین تبیین‌ها نخواهند بود. داستان‌های عجیب و غریبی را که به درد فیلم‌های تخیلی می‌خورند بعید است بتوان مقدمه‌هایی قابل‌اعتنا برای استدلال‌های علمی دانست.

ازآنجاکه معمولاً چندین تبیین برای یک همبستگی مطرح‌اند، چالش اصلی پیش روی یک استدلال خوب مبتنی‌بر همبستگی، یافتن محتمل‌ترین تبیین است.

ثالثاً، ممکن است علت نهفتهٔ دیگری در میان باشد که هر دو سوی همبستگی را تبیین کند؛ یعنی ممکن است ر ۱ با ر ۲ همبسته باشد، اما به‌جای اینکه ر ۱ علت ر ۲ باشد یا ر ۲ علت ر ۱ باشد، چیز دیگری مثلاً ر ۳ علت هر دو آن‌ها شده باشد. برای‌مثال، این واقعیت که دانشجویانی که در ردیف‌های جلو کلاس می‌نشینند نمرات بهتری می‌گیرند، به‌خودی‌خود نشانگر این نیست که یا نشستن در ردیف‌های جلو علت نمرات خوب آن‌هاست یا اینکه نمرات خوب آن‌ها باعث می‌شود در ردیف‌های جلو کلاس بنشینند، بلکه ممکن است تعهد برخی دانشجویان برای آنکه تکالیف تحصیلی خود را به‌خوبی انجام دهند، هم علت نمرات خوبشان باشد و هم علت نشستن آن‌ها در ردیف‌های جلو کلاس.

همچنین همبستگی میان افزایش خشونت در تلویزیون و افزایش خشونت در جامعه ممکن است به‌جای آنکه حاکی از این باشد که تلویزیون درحال نابود کردن اخلاق است، در واقع حاکی از این باشد که اخلاق بد ما درحال نابود کردن تلویزیون است؛ یعنی افزایش وقوع خشونت در جهانِ واقعی است که موجب می‌شود خشونت بیشتری در تلویزیون نشان داده شود.

اولاً، برخی همبستگی‌ها ممکن است صرفاً تصادفی باشند. بعید است که انبساط کیهان موجب افزایش قیمت گوجه‌فرنگی یا کتاب‌های درسی شود. هم کیهان و هم قیمت‌ها درحال تورم‌اند، اما رابطه‌ای علّی میان آن‌ها وجود ندارد

استدلال‌هایی که از همبستگی به علت می‌رسند اغلب متقاعدکننده‌اند. بااین‌حال یک مشکل ثابت درمورد چنین ادعاهایی وجود دارد. مشکل این است که هر همبستگی را می‌توان به طرق مختلفی تبیین کرد. اغلب با توجه کردن به خود همبستگی نمی‌توانیم دریابیم که بهترین راه برای توضیح علل نهفته در پس همبستگی چیست.

قاعدهٔ ۸: از مثال‌هایی استفاده کنید که نمایندهٔ جمعیت باشند حتی تعداد زیادی مثال هم ممکن است در حکم نمایندهٔ مجموعه‌ای که تعمیم دربارهٔ آن مطرح شده نباشند

طبیعت بشر ذاتاً خوب نیست. طبیعت بشر عبارت است از خصوصیاتی انسانی که خودبه‌خود عمل می‌کنند و نمی‌توان آن‌ها را یاد گرفت. بنابراین، اگر چیزی را بتوان یاد داد آن چیز بخشی از طبیعت بشر نیست. درعین‌حال، خوب بودن خودبه‌خودی نیست؛ افراد باید یاد بگیرند که چگونه خوب باشند.

اتفاق جالب‌توجهی در رم افتاد. آدام نوردوِل که یکی از رؤسای قبیله سرخ‌پوست چیپه‌وا است، هنگامی که پس‌از سفر هوایی‌اش از کالیفرنیا با لباس محلی وارد ایتالیا شد، اعلام کرد که به نام مردم سرخ‌پوست و «به‌واسطهٔ حق کشف» کشور ایتالیا را ملک مردمش اعلام می‌کند، همان‌طور که کریستف کلمب چنین کاری را در آمریکا انجام داد. نوردول گفت: «من این روز را روز کشف ایتالیا می‌نامم. کلمب چه حقی داشت که آمریکا را کشف کند، درحالی‌که مردمانی از هزاران سال پیش در آن سکونت داشتند؟ اکنون که به ایتالیا آمده‌ام، همان حق را دارم و کشف کشور شما را اعلام می‌کنم.»

داشتن دیدگاهی استوار اشتباه نیست، اشتباه این است که چیزی در دفاع از دیدگاه‌مان در دست نداشته باشیم.

برخی افراد به امور غیرعادی و برخی ناسازگاری‌ها در وقایع مهم مانند ترور جان اف. کندی یا حادثهٔ ۱۱ سپتامبر متوسل می‌شوند تا از نظریه‌های مبتنی بر توطئه دفاع کنند. اما چنین تبیین‌هایی بیش‌ازآنکه به توضیح امور کمک کنند، امور بسیاری را تبیین‌نشده رها می‌کنند. مثلاً مشخص نمی‌شود که چرا یک توطئهٔ قابل‌درک باید چنین شکل پیچیده‌ای به خود بگیرد. فرض را بر این نگذارید که هر رویداد غیرعادی حتماً باید تبیین شرورانه‌ای داشته باشد. توضیح دادن موضوعات سرراست هم درمواردی مشکل است تا چه رسد به موضوعات پیچیده و پر از جزئیاتی که گاه ممکن است هیچ‌کس نتواند تبیین کاملی درموردشان به دست دهند.

درنهایت، ممکن است عللی چندگانه یا پیچیده در کار باشند که در یک زمان واحد در جهاتی مختلف عمل کنند. برای‌مثال، افزایش خشونت در تلویزیون یقیناً بازتابی از افزایش خشونت در جامعه است، اما درعین‌حال می‌تواند این خشونت را تشدید نیز بکند. کاملاً محتمل است که علل دیگری نیز در کار باشند، مانند سست شدن نظام‌های ارزشی سنتی و نبود سرگرمی‌های سازنده در جامعه.

ثانیاً، حتی اگر واقعاً رابطه‌ای در میان باشد، همبستگی به‌خودی‌خود جهت رابطه را مشخص نمی‌کند. اگر ر ۱ با ر ۲ همبسته باشد، هم ممکن است ر ۱ علت ر ۲ باشد و هم برعکس: ممکن است ر ۲ علت ر ۱ باشد. برای‌مثال، درست است که افرادی که نگرش «می‌توانم، پس انجام می‌دهم» دارند به طور میانگین ثروتمندترند، اما اصلاً روشن نیست که این نگرش موجب ثروت می‌شود. کاملاً ممکن است که قضیه برعکس باشد، یعنی ثروتمندی علت این نگرش باشد. هنگامی که از قبل موفق و ثروتمند بوده‌اید، بیشتر آمادگی دارید فکر کنید که در آینده هم موفق خواهید بود. بنابراین ممکن است ثروت و نگرش مذکور همبسته باشد، اما اگر ثروتمند نیستید و می‌خواهید بشوید، صرف کار کردن روی نگرشتان احتمالاً کمک زیادی به شما نخواهد کرد.