بریده‌هایی از کتاب بازی موقعیت

مثلاً کسی که در المپیک مدال می‌آورد تمرکزش بر تشویق تماشاگران نبوده. با نفرت از رقبایش هم به پیروزی نرسیده. دلیل قهرمانی‌اش این بوده که تمرکزش را به برنامهٔ تمرینی روزانه‌اش معطوف کرده. چنین فردی به برنامهٔ تمرینی خود افتخار می‌کند و همین باعث ترشح کوتاه‌مدت سروتونین می‌شود.

حیوانات قدرت دیگران را بر اساس ظاهرشان قضاوت می‌کنند. مغز پستانداریِ ما همیشه ظاهر دیگران را قضاوت می‌کند و بنابراین تصور می‌کنیم آن‌ها هم ما را قضاوت می‌کنند.

اگر، به‌جای پایین کشیدن این افراد، تمرکز را به بالا کشیدن خودمان معطوف کنیم، در بلندمدت از سروتونین بیشتری بهره‌مند می‌شویم.

موقعیت سالم از عمل سرچشمه می‌گیرد. رؤیاپردازی دربارهٔ موقعیت کافی نیست. این هم کافی نیست که فقط از موقعیت ناسالم اجتناب کنیم. باید تعریف کنیم که می‌خواهیم چه‌چیزی خلق کنیم و بعد در آن جهت گام برداریم. سپس باید به‌جای انتظار مقبولیت از سوی دیگران، کار خودمان را غنیمت بشماریم. این مهارت را باید با تمرین و ممارست به دست آورد.

نخستی‌شناسان دریافته‌اند که میمون‌های وحشی زمان زیادی را به مشاهدهٔ آلفای گروهشان می‌گذرانند. ما مغزی به ارث برده‌ایم که برای برآورده کردن نیازهایش، هم‌گروهی‌های موقعیت‌دار را رصد می‌کند.

وقتی یکی از بچه‌محبوب‌های کلاسمان در بزرگسالی به جایی نمی‌رسد، خوشحال می‌شویم. بالاخره از او سبقت گرفتیم! البته آگاهانه به این نکته اقرار نمی‌کنیم.

بر اثر تجربه‌های خوب یا بد در گذشته مسیرهای عصبی خاصی در مغز ما شکل گرفته‌اند. مغز برای صرف انرژی کمتر، به همان مسیرهای آشنا اتکا می‌کند؛ یعنی تجربهٔ حس‌های خوب (سروتونین) را مجدداً تکرار می‌کند و از تجربهٔ حس‌های بد (کورتیزول) می‌گریزد. ما برای احساس رضایتمندی در زندگی ابتدا باید اهمیت عادت‌ها و قدرتشان را بپذیریم. سپس با شیوه‌های جدید مسیرهای عصبی جدیدی برای تحریک حس خوب و رهایی از حس بد بسازیم و در ادامه این رفتارها را آن‌قدر تکرار کنیم که این مسیرها تثبیت شوند.

اگر مقبولیت دلخواهمان را نزد دیگران نیابیم، احتمالاً احساس ناتوانی می‌کنیم. ما هیچ تسلطی بر مغز دیگران نداریم، پس تا وقتی تمرکزمان در آن راستا باشد، احساس ناتوانی با ماست. برای لذت بردن از قدرت خودمان، باید بر کارهایی تمرکز کنیم که بر آن‌ها تسلط داریم، مثل انجام کاری که به آن افتخار کنیم.

سروتونین برای تحریک اقدامات در راستای ادامهٔ حیات تکامل یافته، نه اینکه همیشه بی‌دلیل در جریان باشد.

سروتونین به‌شکل موج‌های کوتاه ترشح می‌شود، پس همیشه باید برای ترشح سروتونین بیشتر، تلاش بیشتری کرد. مغز به پاداش‌هایی که نصیبمان می‌شود عادت می‌کند، پس به لحظه‌های «جدید و بهبودیافته‌ای» از قدرت نیاز داریم تا سروتونین دوباره تحریک شود.

نیاز نیست گام‌های عظیمی برداریم تا به قطره‌ای از این مادهٔ شیمیایی شادی‌آور برسیم. گام‌های ساده هم جوابگوست، مادامی که بعد از آن گام دیگری باشد.

می‌توانیم یاد بگیریم که موقعیت سالم را جایگزین موقعیت ناسالم کنیم. می‌توانیم برای تلاش دیگران احترام قائل شویم و بدین‌ترتیب مغزمان را تربیت کنیم که از دیگران هم بابت تلاش‌هایمان انتظار احترام داشته باشد. این باعث می‌شود کسب موقعیت سالم در بلندمدت راحت‌تر باشد.

در مسیر دستیابی به موقعیت، موانع، شکست‌ها و سرخوردگی‌هایی وجود دارد و رمز موفقیت تحمل احساسات بد و فرار نکردن از آن‌هاست. درک این دو نکته باعث خوشحالی بلندمدت در زندگی می‌شود. بنابراین چالش اصلی این است بتوانیم در مغزمان مسیرهای عصبی جدیدی ایجاد کنیم، مسیرهایی که از طریق آن بپذیریم ماهیت جهان پر از درد و رنج است و باید با آن‌ها مواجه شد، اما برخلاف باور نیاکان و مغز پستانداری‌مان، درد، رنج، شکست و احساس بد مساوی با خطر واقعی و احتمال از دست دادن جانمان نیست.

دنیا را نمی‌توانیم کنترل کنیم، اما بر مغزمان، بیش از تصورمان تسلط داریم.

آنچه ما انسان‌ها را از حیوانات دیگر متمایز می‌کند قشر مغزی بزرگمان است که زبان و هوشیاری نسبت به آینده را در اختیارمان می‌گذارد. مغز حیوانی نمی‌تواند زبان را پردازش کند یا به آینده بیندیشد. به همین دلیل است که مغز حیوانی درونمان نمی‌تواند درست بگوید چرا احساس خوب یا بدی داریم؛ و باز به همین دلیل است که به تبعات بعدی کارهایی که امروز حس خوبی در ما به وجود می‌آورند اهمیت نمی‌دهد.

وقتی تلاش برای چیرگی اجتماعی به در بسته می‌خورد، کورتیزول باعث می‌شود این حالت را تهدیدی برای ادامهٔ حیات بدانیم.

مغزی که در راستای بقا تکامل یافته چرا باید به مهارت‌هایی افتخار کند که برای بقا بد هستند؟ چون تأیید اجتماعی مزیتی است برای ادامهٔ حیات. اگر داشتن مهارت ناسالمی در گذشته باعث تأیید از سوی دیگران شده باشد، مغزمان انتظار دارد با تکرار همان مهارت ناسالم دوباره احساس خوشایند را تجربه کنیم.

داشتن «خانوادهٔ خوب» بدون هیچ زحمتی موقعیتی اجتماعی در اختیارمان می‌گذارد. امروزه معمولاً این ذهنیت را به سخره می‌گیرند، اما اگر با خودمان صادق باشیم، وقتی می‌شنویم کسی با فرد مشهوری نسبت خانوادگی دارد گوش‌هایمان تیز می‌شود.

وقتی حیوانات شکاری در کمین باشند، پستانداران با هم پیوند می‌یابند؛ وقتی هم که به حمایت اجتماعی دست پیدا کنیم، مغز با اُکسی‌توسین به ما پاداش می‌دهد. سروتونین زمانی اضافه می‌شود که اتحاد شما قوی‌تر از اتحاد آن‌ها باشد.

شاید وقتی به یاد فردی قلدر می‌افتید، خشگمین شوید و جانانه از فرد توسری‌خور حمایت کنید. اما وقتی توسری‌خور غالب می‌شود، او هم مثل پیشینیانش رفتار می‌کند. پس به‌جای تن دادن به مفاهیم سادهٔ خوب‌ها و بدها، بهتر است به این فکر کنیم که برتری‌جویی اجتماعی چه نتایج مفیدی در بر دارد.

فکرِ به دست آوردن آبرو پس از خودکشی چنان پاداش بزرگی است که بر فکر مرگ غلبه می‌کند. منطقاً با عقل جور درنمی‌آید، اما وقتی فکر خودکشی احساس فرودستی را از بین ببرد، از منظر مغز پستانداری باعث تقویت بقاست.

اگر قرار است دانش‌آموزان مهارت‌های ارزشمندی کسب کنند، باید یاد بگیرند پس از هر بار شکست، دست از تلاش برندارند. اگر یاد گرفته باشند هر مشکلی را بی‌عدالتی به شمار بیاورند، قادر به چنین کاری نخواهند بود. وقتی کسی لذت یادگیری را تجربه کند، مشتاق می‌شود بیشتر بیاموزد.

قشر مغزی بزرگمان برای پیش‌بینی طراحی شده. در بهار محصولات کشاورزی می‌کاریم، چون رفع گرسنگی در پاییز را پیش‌بینی می‌کنیم. برای بچه‌هایمان ازخودگذشتگی می‌کنیم، چون بقای نسلمان را پیش‌بینی می‌کنیم. کورتیزول امروز را تحمل می‌کنیم، چون سروتونین فردا را پیش‌بینی می‌کنیم.

گریه تنها مهارت مادرزادی ماست.

اگر در موقعیتی دیدگاهمان با دیدگاه گروه یکی نباشد، ممکن است از گروه اخراج شویم و آن‌وقت مغز پستانداری‌مان این موضوع را تهدیدی حیاتی به شمار می‌آورد. پس روی واقعیت‌هایی تمرکز می‌کنیم که با دیدگاه گروه همخوانی دارند و واقعیت‌های نقض را نادیده می‌گیریم.

ترس از فناپذیری زمانی فروکش می‌کند که چیزی ایجاد کنیم که بعد از مرگمان باقی می‌ماند. در بخش اعظم تاریخ بشر، آن چیز همان فرزند بوده.

معلمی که به دانش‌آموزش کمک می‌کند، لذت می‌برد از این حس که اندوختهٔ دانشش زنده می‌ماند. انسان‌ها هرم می‌ساختند، سمفونی می‌نوشتند و تکنولوژی می‌ساختند، چون خلق چیزی ماندگار باعث فروکش کردن احساس خطر می‌شود. موقعیت می‌تواند میراثمان را تقویت کند، پس به خلاصی از کورتیزول هم کمک می‌کند.

اقداماتی انجام دهید که به آن‌ها افتخار می‌کنید؛ آن‌وقت سروتونین جاری می‌شود.

حس پوچی از دستاوردهایتان حاصل می‌شود، نه از فقدان دستاورد.

با سه گام ساده می‌توان این کار را انجام داد: میل پستاندارانه به اعتبار اجتماعی را بپذیریم. گام‌های کوچکی که مایهٔ افتخارمان باشند طراحی کنیم و برداریم. گام‌های جدید را تکرار کنیم تا مسیر عصبی جدیدی ساخته شود.