بریده‌هایی از کتاب تمساح

سرِ انسان، هرچه تهی‌تر باشد، میلِ کمتری به پرشدن نشان می‌دهد

مثلاً سرِ انسان، هرچه تهی‌تر باشد، میلِ کمتری به پرشدن نشان می‌دهد

آدم‌های سرکش استقلال را دوست دارند، آدم‌های خردمند نظم را، اما نظمی در کار نیست...»

سرِ انسان، هرچه تهی‌تر باشد، میلِ کمتری به پرشدن نشان می‌دهد و این یگانه استثنا از قاعدهٔ کلیِ طبیعت است.

آسوده‌خاطر باش و از خوشی‌های زندگی روی نگردان.

آدم‌های بیش از حد فرهیخته به هر سوراخی سرک می‌کشند و اغلب هم به سوراخ‌هایی که هیچ ربطی به آن‌ها ندارد...

داستایفسکی موضوع «روسیه و غرب» را که دل‌مشغولیِ آن دوره از حیات و فعالیت ادبی‌اش بود، در قالبی نمادین با خواننده در میان می‌گذارد. او به یاری نماد تمساح می‌کوشد تصویری کلی از جامعهٔ روسیه در سال‌های ۱۸۸۰ ارائه دهد: جامعه‌ای که وجدان را به فراموشی سپرده است و فقط به بلعیدن گرایش دارد و بس.

جسارتاً باید بگویم فقط در حالت لمیده- می‌شود سرنوشت انسان‌ها را دگرگون کرد. تمام نظریه‌ها و جنبش‌های بزرگِ مندرج در روزنامه‌ها و مجله‌هایمان را، ازقرارمعلوم، همین لمنده‌ها پدید آورده‌اند. بی‌دلیل نیست که به آن‌ها می‌گویند نظریه‌های پشت‌میزنشینان.

من قصد دارم یک نظام اجتماعی کامل ابداع کنم، و باورت نمی‌شود که این کار چقدر ساده است! کافی است در جایی پرت، در گوشه‌ای با خودت خلوت کنی یا حتی سر از شکم تمساح دربیاوری و چشم‌هایت را ببندی تا بلافاصله یک بهشت واقعی برای نسل بشر بیافرینی

«چه دغدغه‌های حقیری داری، ای انسان غفلت‌کار و بی‌بنیاد.»

«چه دغدغه‌های حقیری داری، ای انسان غفلت‌کار و بی‌بنیاد.»

من ثابت خواهم کرد که حتی در حالتِ لمیده -و جسارتاً باید بگویم فقط در حالت لمیده- می‌شود سرنوشت انسان‌ها را دگرگون کرد. تمام نظریه‌ها و جنبش‌های بزرگِ مندرج در روزنامه‌ها و مجله‌هایمان را، ازقرارمعلوم، همین لمنده‌ها پدید آورده‌اند. بی‌دلیل نیست که به آن‌ها می‌گویند نظریه‌های پشت‌میزنشینان.

من ثابت خواهم کرد که حتی در حالتِ لمیده -و جسارتاً باید بگویم فقط در حالت لمیده- می‌شود سرنوشت انسان‌ها را دگرگون کرد. تمام نظریه‌ها و جنبش‌های بزرگِ مندرج در روزنامه‌ها و مجله‌هایمان را، ازقرارمعلوم، همین لمنده‌ها پدید آورده‌اند. بی‌دلیل نیست که به آن‌ها می‌گویند نظریه‌های پشت‌میزنشینان.

طبیعت با فضای تهی ناسازگار است. از همین رو شکم تمساح هم باید تهی باشد تا در تضاد با آن پیوسته ببلعد و شکمش را با هرچه دمِ دستش است پر کند. علاقهٔ تمساح‌ها به بلعیدنِ بنی‌بشر را فقط این‌طور می‌شود توضیح داد. درعین‌حال، ساختار انسان این‌گونه نیست: مثلاً سرِ انسان، هرچه تهی‌تر باشد، میلِ کمتری به پرشدن نشان می‌دهد و این یگانه استثنا از قاعدهٔ کلیِ طبیعت است.

ظاهراً تا رهایی از خرافه‌پرستی هنوز راه درازی در پیش داریم. عمارت‌هایمان جدید است و سنت‌هایمان کهنه - هرچند عمارت‌هایمان نیز جدید نیستند، دست‌کم پله‌هایشان.