بریده‌هایی از کتاب اخلاق در قرآن (جلد اول)

(یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ وَ لا تَمُوتُنَّ إِلاَّ وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ) (آل عمران: ۱۰۲) ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از خدا چنان پروا کنید که شایسته است و نمیرید، مگر اینکه مسلمان باشید.

به نظر می‌رسد یکی از اهداف رویکرد حداکثری قرآن کریم به بهره‌برداری از اسما و صفات الاهی، توجه دادن مخاطب به این زمینه گسترده تفکر است.

تقدیم عدالت بر عبادت مخلصانه، به دست می‌آید که قسط و عدالت زمینه‌ساز عبادت خالص برای خداست.

به نظر می‌رسد یکی از اهداف رویکرد حداکثری قرآن کریم به بهره‌برداری از اسما و صفات الاهی، توجه دادن مخاطب به این زمینه گسترده تفکر است.

خلاصه ۱. تفکر از عوامل اساسی پیدایش و گسترش ایمان است. قرآن کریم برای اینکه انسان را به تفکر وادارد، آیات خود را تبیین می‌کند، تفصیل می‌دهد، قصه می‌گوید و مثال می‌زند.

کارهای خدا در مقام تکوین، متقن، زیبا و کامل است

۵. یکی از عوامل پیدایش ایمان دعوت است. چون ایمان مطابق فطرت انسان است، دعوت به ایمان برای انسان آشنا و مؤثر است.

۷. بین تقوا و ایمان رابطه تعاملی وجود دارد: تقوا ایمان را اصلاح، تثبیت و تکمیل می‌کند. بروز برخی ثمرات ایمان در دنیا و آخرت، منوط به رعایت تقواست.

۱. ایمان از طریق تغییر دلبستگی‌ها و دغدغه‌ها، شخصیت انسان را متحول می‌سازد؛ به همین دلیل جنس ترس و امید مؤمن با ترس و امید دیگران متفاوت می‌شود و به تناسب بزرگی شخصیت، محبوب‌های انسان مؤمن بزرگ می‌شود و در نهایت وارد حوزه ولایت خدا می‌شود و سرپرستی خود را یکسره به او می‌سپارد.

مال، یکی از محکم‌ترین و ریشه‌دارترین رشته‌های تعلق انسان به دنیاست؛ به همین دلیل اثر طبیعی ورود ایمان به دل و تعلق خاطر به خداوند متعال، سست شدن این وابستگی است. قرآن کریم با همین ملاحظه پرداخت زکات را دوشادوش اقامه نماز مطرح کرده است.

ایمان از طریق تغییر دلبستگی‌ها و دغدغه‌ها، شخصیت انسان را متحول می‌سازد؛ به همین دلیل جنس ترس و امید مؤمن با ترس و امید دیگران متفاوت می‌شود و به تناسب بزرگی شخصیت، محبوب‌های انسان مؤمن بزرگ می‌شود و در نهایت وارد حوزه ولایت خدا می‌شود و سرپرستی خود را یکسره به او می‌سپارد.

از آیات و روایات استفاده می‌شود که تقوا دارای درجات است. قرآن کریم می‌فرماید: (...إِنَّ أَکرَمَکمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکمْ...)؛ (حجرات: ۱۳) «گرامی‌ترین شما نزد پروردگار، متقی‌ترین شماست». واژه «اتقی» صفت تفضیلی است که علاوه بر دلالت اصلی خود، یعنی افزونی وصف در موضوع، به طور ضمنی بر قابلیت اشتداد ماده خود نیز دلالت می‌کند. در غیر این صورت، صیغه تفضیلی از این ماده بی‌معنا خواهد بود؛ به همین دلیل است که کسی از ماده‌ای مثل شجر و حجر، صیغه تفضیلی نمی‌سازد.

ایمان از طریق تغییر دلبستگی‌ها و دغدغه‌ها، شخصیت انسان را متحول می‌سازد؛ به همین دلیل جنس ترس و امید مؤمن با ترس و امید دیگران متفاوت می‌شود و به تناسب بزرگی شخصیت، محبوب‌های انسان مؤمن بزرگ می‌شود و در نهایت وارد حوزه ولایت خدا می‌شود و سرپرستی خود را یکسره به او می‌سپارد.

یکی از محکم‌ترین و ریشه‌دارترین رشته‌های تعلق انسان به دنیاست؛ به همین دلیل اثر طبیعی ورود ایمان به دل و تعلق خاطر به خداوند متعال، سست شدن این وابستگی است

حتی در محدوده جسم و جان خودش پیوسته برخلاف اراده‌اش اتفاقاتی می‌افتد که گاهی برای مقابله با آنها راهی نمی‌یابد و حتی کارهایی را که انجام می‌دهد نمی‌تواند به خود منتسب کند.

به نظر می‌رسد یکی از اهداف رویکرد حداکثری قرآن کریم به بهره‌برداری از اسما و صفات الاهی، توجه دادن مخاطب به این زمینه گسترده تفکر است.

وقتی حاصل می‌شود که انسان به مرتبه سابق انس بگیرد و نفسش به اخلاق ایمانی مناسب با آن مرتبه آراسته شود

این قبیل اوامر و تشویق و ترغیب‌هایی که در آیات قرآن به ایمان تعلق گرفته، در صورتی حکیمانه تلقی می‌شود که ایمان، تحت اختیار انسان باشد. نتیجه اینکه «ایمان، یک عمل اختیاری مربوط به قلب است و خود می‌تواند در دایره اخلاق قرار گیرد؛ زیرا هر کار اختیاری، اعم از اینکه جوارحی باشد یا جوانحی، در دایره اخلاق قرار دارد»

او بر هر چیزی نگهبان است. لازمه اعتقاد به انحصار خالقیت و نگهبانی در ذات اقدس الاهی این است که غیر خدا در عزت انسان تأثیری ندارد و لازمه اعتقاد به نگهبانی انحصاری خداوند متعال این است که اگر خدا نخواهد، هیچ کس نمی‌تواند زیانی به انسان برساند. پس همه قدرت‌ها، در مقایسه با اراده الاهی، بی‌اثر می‌شوند.