بریده‌هایی از کتاب مثل یک دانشمند موشکی فکر کن!

کودکان، به‌صورت شهودی، از حقیقتی در این عالم خبر دارند که بیشتر بزرگ‌سالان از آن خبر ندارند. آن‌ها می‌دانند تمام جهان یک بازی بزرگ و شگفت‌انگیز است.

پیشرفت با کشف پاسخ‌های هوشمندانه شروع نمی‌شود، بلکه با طرح سؤال‌های هوشمندانه شروع می‌شود.

یکی از نویسندگان به نام رابرتسون دیویس در این مورد می‌گوید: «چشم‌های ما فقط آن چیزی را می‌بیند که ذهن‌مان می‌خواهد.»

بعضی از دانشجویان می‌گفتند با این پول مواد و لوازمی تهیه کردند تا با آن ماشین بشویند و پول دربیاورند، بعضی دیگر جایگاهی نصب کردند و لیموناد فروختند یا عده‌ای بلیت بخت‌آزمایی خریدند. این‌ها همان روش‌های همیشگی و معمولی است که در قدم اول به ذهن همه می‌رسد و ما را عقب نگه می‌دارد. کسانی که توانستند درآمد بیشتری کسب کنند، اصلاً از پنج دلار خود استفاده نکردند، چون متوجه شدند پنج دلار اساساً نکتهٔ انحرافی است و به هیچ دردی نمی‌خورد. لذا اصلاً آن را در نظر نگرفتند و صورت‌مسئلهٔ خود را به این ترتیب تغییر دادند: «چطور می‌توان بدون هیچ پولی کسب درآمد کرد؟»

با روش دکارت، به‌جای این‌که دیگران بینش و اصول ما را تعیین کنند تا با استفاده از آن پیشرفت کنیم، روش کار دیگران را کاملاً رها می‌کنیم. فرض‌های موجود را رها و سعی می‌کنیم روش خودمان را پیدا کنیم، مثل کسی که در جنگل بکری راه جدیدی ایجاد می‌کند و هر چه به وجود می‌آورد محصول فکر خود اوست.

آلن کی می‌گوید: «بهترین راه برای پیش‌بینی آینده این است که آن را اختراع کنیم.»

کارویل و پل بگالا، داستان جالبی در مورد شکار موش و گوزن تعریف می‌کنند: «شیر می‌تواند در صحرا موش شکار کند، آن را بکشد و بخورد. اما انرژی‌ای که باید برای این کار صرف کند، از کالری حاصل از خوردن موش بیشتر است. آهو از موش بزرگ‌تر است و گرفتن آن به سرعت و قدرت بیش‌تری نیاز دارد، اما صید آن می‌تواند تا چندین روز غذای شیر را تأمین کند.»[۱۲] ناگفته پیداست این داستان درس بزرگی برای همهٔ ماست. بسیاری از ما، به‌جای شکار آهو، در پی شکار موش هستیم، چون فکر می‌کنیم هدف مطمئنی است، اما کسی که در پی شکار آهوست، توانایی تفکر به شیوهٔ دانشمندان موشکی فاتح ماه را دارد. موش همه‌جا پیدا می‌شود و گرفتنش آسان است، ولی آهو کمیاب‌تر و شکار آن سخت است

تینا سیلیگ، یکی از مدیران گروه سرمایه‌گذاری دانشکدهٔ فناوری دانشگاه استنفورد، برنامه‌ای به نام چالش پنج‌دلاری برای دانشجویانش به راه انداخت تا مفهوم راهکار و راهبرد را به آن‌ها آموزش بدهد. [۳۵] او دانشجویان را به چند تیم تقسیم کرد، به هر تیم پنج دلار بودجه داد، از آن‌ها خواست ظرف دو ساعت از هر راهی که می‌توانند پول بیشتری به دست بیاورند و بعد طی سه دقیقه برای اعضای کلاس توضیح بدهند چه کار کردند و چه نتیجه‌ای به دست آوردند.

«بهترین راه برای پیش‌بینی آینده این است که آن را اختراع کنیم.»

شما اگر در این کلاس بودید، چه کار می‌کردید؟

کلمهٔ اسپوتنیک، در زبان روسی، به معنای «همسفر» است

چهار سده پیش، فرانسیس بیکن در توضیح این وضعیت می‌گوید: «اشتباه عجیب و همیشگی نظام درک انسان این است که اگر چیزی موافق نظر خود ببیند تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد و علاقه‌ای ندارد نشانه‌ای مبنی بر اشتباه‌بودن نظرش ببیند.»

بلکه با سلاح شک و تردید راه خود را می‌جویند. هدف آن‌ها کسب نتایج کوتاه‌مدت نیست، بلکه به پیشرفت‌های طولانی‌مدت فکر می‌کنند. آن‌ها می‌دانند هیچ قانونی وحی مُنزل نیست، هیچ پیش‌فرضی غیرقابل تغییر نیست و همیشه می‌توان راه جدیدی برای حل مشکلات پیدا کرد.

همیشه در زندگی روزانه‌مان با مشکلات پیچیده‌ای روبه‌رو می‌شویم که هیچ‌چیز در مورد آن‌ها نمی‌دانیم. کسانی که بتوانند بدون داشتن راهنمای مشخصی، ظرف مدت کوتاهی، با این مشکلات مقابله کنند، از دیگران بسیار جلو می‌افتند.

آرتور شوپنهاورِ فیلسوف می‌گوید: «فرد بااستعداد همیشه تیر خود را به هدفی می‌زند که هیچ‌کس دیگری نمی‌تواند بزند، ولی نابغه کسی است که تیرش را به هدفی می‌زند که کسی جز خود او هدفی نمی‌بیند که بخواهد بزند یا نزند.»

مورخی به نام دانیل جی. بورستین در این زمینه می‌نویسد: «بزرگ‌ترین مانع کشف حقیقت در طول تاریخ نادانی نبوده بلکه توهم دانایی بوده است.»[۱۹]

«وقتی حرکت خوبی دیدید، شتاب‌زده آن را انجام ندهید. شاید راه‌حل بهتری هم باشد. سعی کنید آن را پیدا کنید.»

«هرچه در دوران صلح بیشتر عرق بریزیم، در جنگ کمتر ممکن است خون‌مان بریزد.»

«می‌توانید قدم به جلو بگذارید، همه‌چیز را ببینید و بعد اگر مشکلی بود و خواستید، می‌توانید برگردید و به سمت درِ مقابل بروید.»[۳۱] شرط آن این است که درها را پشت سر خود قفل نکنید.

موریس گرین، که پنج بار قهرمان دوومیدانی جهان شده است، هیچ‌وقت به خود اجازه نداد این اشتباه را بکند و همیشه تمرین می‌کرد تا اشتباهات خود را بیابد و رفع کند. او می‌گوید: «حتی اگر قهرمان شمارهٔ یک جهان هستید، تصور کنید شمارهٔ دو هستید. [۳۱] چون در این وضعیت کمتر ممکن است اسیر خودپسندی بشوید.»

فکرکردن مانند دانشمند موشکی یعنی سعی کنیم از دیدی متفاوت به جهان نگاه کنیم. دانشمندان موشکی هر چیز غیرقابل‌تصوری را ممکن می‌دانند و مسائل حل‌نشدنی را حل می‌کنند. آن‌ها شکست‌ها را به موفقیت و محدودیت‌ها را به مزیت تبدیل می‌کنند. هر شکستی را معمایی می‌دانند که باید آن را حل کرد، نه بن‌بستی که نمی‌توان از آن عبور کرد. آن‌ها بر اساس اعتقاد کورکورانه حرکت نمی‌کنند، بلکه با سلاح شک و تردید راه خود را می‌جویند. هدف آن‌ها کسب نتایج کوتاه‌مدت نیست، بلکه به پیشرفت‌های طولانی‌مدت فکر می‌کنند. آن‌ها می‌دانند هیچ قانونی وحی مُنزل نیست، هیچ پیش‌فرضی غیرقابل تغییر نیست و همیشه می‌توان راه جدیدی برای حل مشکلات پیدا کرد.

عموم مردم باید بتوانند آگاهانه ادعاهای قطعی را زیر سؤال ببرند، وگرنه دموکراسی از بین می‌رود و عوام‌فریبی رشد می‌کند.

به قول کارل ساگان: «علم نوعی شیوهٔ فکرکردن است، نه مجموعهٔ اطلاعاتی که باید به خاطر بسپریم.»

برتراند راسل می‌گوید: «مشکل دنیای مدرن این است که احمق‌ها مطمئن هستند، ولی افراد باهوش تردید دارند.»

«ما وقت و انرژی‌مان را بسیار بیشتر از آن‌که صرف فهمیدنِ جهان کنیم، صرف تغییردادن آن می‌کنیم.»

«وقتی منفعت مالی کسی در گروی نفهمیدن مسئله‌ای است، نمی‌توان او را مجبور کرد مسئله را بفهمد.»

پیشرفت با کشف پاسخ‌های هوشمندانه شروع نمی‌شود، بلکه با طرح سؤال‌های هوشمندانه شروع می‌شود.

یکی از عوامل اصلی پیشرفت توجه به چیزهایی است که جزئی از قاعده و قانون نیستند.

چمبرلین می‌گوید: «کودک از خوبی‌ها انتظاری جز خوبی و از بدی انتظاری جز بدی ندارد. آموزه‌هایی که از دوران کودکی در ذهن ما قرار داده‌اند، هیچ‌وقت اجازه نمی‌دهند در چیز بدی دنبال چیز خوبی بگردیم یا برعکس انتظار داشته باشیم از یک چیز خوب چیز بدی به وجود بیاید.»

آسیموف: «ما معتقدیم هر چیزی که کاملاً و دقیقاً درست نباشد، کاملاً و دقیقاً غلط باشد.»