بریده‌هایی از کتاب قطار فلسفه

«زندگی زمانی در شادترین حالت است که ما کمترین آگاهی را از آن داریم.»

با پیر شدن، چیزی عجیب و شگرف در ما رخ می‌دهد. دیگر به نظر دیگران اهمیت نمی‌دهیم. به عبارت دقیق‌تر، متوجه می‌شویم دیگران اصلاً به ما فکر نمی‌کردند.

وقتی یک زن هستی، زندگی حتی در بهترین دوران هم سخت است.

شخصی که طالب زیبایی باشد حتی در یک سطل زباله هم آن را پیدا می‌کند، درحالی‌که «کسی که دنبال ایراد است، حتی در بهشت هم ایرادی پیدا می‌کند.»

: «چیزی که مردم را ناراحت می‌کند خودِ یک اتفاق نیست بلکه قضاوتشان دربارهٔ آن است.»

کارل سیگن کیهان‌شناس معتقد است «هر پرسش فریادی است برای فهمیدن جهان.»

ما چیزی که فکر می‌کنیم می‌خواهیم را نمی‌خواهیم. فکر می‌کنیم اطلاعات و دانش می‌خواهیم. این‌طور نیست، ما خرد می‌خواهیم. این فرق دارد. اطلاعات مجموعه‌ای از حقایق است، دانش همان مجموعه است با نظم بیشتر. خرد حقایق را باز می‌کند، معنایشان را پیدا می‌کند و به شکلی قابل توجه، نحوهٔ استفاده از آن‌ها در بهترین حالت ممکن را نشان می‌دهد. به قول مایلز کینگتن، نوازندهٔ بریتانیایی: «دانش یعنی اینکه بدانیم گوجه یک میوه است. خرد یعنی آن را در سالاد میوه قرار ندهیم.» دانش می‌داند، خرد می‌بیند.

. ما شاید از مرگ بترسیم، ولی گزینه مقابل آن، یعنی جاودانگی، حتی از مرگ هم بدتر است. آگاهی از وقوع مرگ به ما امکان می‌دهد که زندگی کاملی داشته باشیم.

نگاه کن. بنگر. جهان را با چشمان یک کودک و ذهن یک فرزانه ببین.

همین امروز می‌توانی خوب باشی. ولی برای این کار، فردا را انتخاب می‌کنی

درمان مرگ، زندگی بیشتر نیست، همان‌طور که درمان ناامیدی، امیدواری نیست. هر دو حالت یک دارو نیاز دارند: پذیرش.

«گاهی وقت‌ها باید کاملاً آزاد قدم بزنی، بدون فضولی و کنجکاوی، بدون این‌که خود را مجبور به دیدن کنی.»

دنیا واقعاً رنج‌آور است، یک اشتباه عظیم است ولی مسکن‌هایی هم وجود دارند. باریکه‌های شادی‌آوری هم می‌شود پیدا کرد. و هیچ باریکه‌ای شادی‌آورتر از هنر نیست.

زیبایی را دیدن بهتر از فهمیدن آن است.

یک پرسش خوب نه تنها موجب دستیابی به یک پاسخ هوشمندانه نمی‌شود، بلکه اصلاً پاسخی پیش رویتان نخواهد بود.

افرادی که از دنیا دوری می‌کنند همیشه مشکوک هستند. ما آدم گوشه‌گیر را آن‌قدر دست می‌اندازیم که انگار می‌ترسیم خطری برای خودمان باشد.

اگر بخواهم با خودم صادق باشم، چیزی که بیش از همه دنبالش هستم نه شهرت و نه ثروت بلکه آرامش ذهنی است، «لذت ناب هستی».

شکوفهٔ گیلاس دوست‌داشتنی است اما عمر کوتاهش یک غم اضافه برای تحمل کردن نیست بلکه خودش عامل همین دوست داشتن است. دانلد ریچی، محقق حوزهٔ ژاپن، می‌گوید: «زیبایی ریشه در زوال دارد.»

شخصی که طالب زیبایی باشد حتی در یک سطل زباله هم آن را پیدا می‌کند، درحالی‌که «کسی که دنبال ایراد است، حتی در بهشت هم ایرادی پیدا می‌کند.»

مارکوس معتقد بود بهترین راه برای مقابله با آدم‌های پردردسر این است که قدرت را از آن‌ها بگیریم. مجوز حضور آن‌ها در زندگی خود را باطل کنید. مردم نمی‌توانند به شما آسیبی بزنند، چون «چیزی که در ذهن یک نفر است دیگر نمی‌تواند آسیبی به تو وارد کند.» چرا باید به نظر دیگران اهمیت بدهم وقتی این تفکرات کاملاً در ذهن آن‌ها می‌گذرد نه من؟

برای شوپنهاور، سروصدا چیزی فراتر از یک مزاحمت بود. شاخصی برای سنجش شخصیت افراد بود. او معتقد بود میزان تحمل یک نفر در برابر سروصدا، نسبت معکوسی با هوشش دارد. «بنابراین وقتی می‌بینم که سگ‌ها برای چند ساعت در حیاط یک خانه واق‌واق می‌کنند و کسی کاری با آن‌ها ندارد، می‌دانم دربارهٔ ساکنان آن خانه چه نظری باید داشته باشم.»

اپیکور دوستی را یکی از بهترین لذت‌های دنیا می‌دانست. می‌گفت: «از میان تمام چیزهایی که در یک زندگی فرخنده نقش دارند، هیچ‌چیز مفیدتر از دوستی نیست.»

نادیده‌گرفتن لذت، یکی بهترین لذت‌های زندگی است

پرسش دربارهٔ ذات بشر، یکی از پردردسرترین پرسش‌ها در تاریخ فلسفه است. بعضی از فیلسوف‌ها مثل توماس هابز، باور داشتند که انسان ذاتاً خودخواه است؛ این جامعه است که خوی وحشی‌گری‌اش را تعدیل می‌کند. متفکرانی مثل روسو معتقد بودند انسان خوب به دنیا می‌آید؛ جامعه خرابش می‌کند. ولی افراد دیگری مثل سیمون دو بووارِ هستی‌گرا را داریم که شک داشتند اصلاً چیزی به اسم ذات انسان وجود دارد

«هر آن‌چه می‌بینی، همان می‌شوی.»

از نظر سقراط، بدترین نوع نادانی، آن موردی بود که خود را در قالب دانش به رخ می‌کشید. یک نادانی گسترده و صادق بهتر از یک دانش محدود و مورد تردید است.

آیا باید از روی تخت بلند شوم؟ از نظر من، این پرسش تنها مشکل فلسفی واقعاً جدی بشر است. اگر فلسفه نتواند ما را از زیر لحاف بیرون بکشد، به چه دردی می‌خورد؟

پرسش‌ها یک‌طرفه نیستند، آن‌ها (دست‌کم) در دو مسیر حرکت می‌کنند. به دنبال معنا هستند و حامل آن هم هستند. اینکه در زمان درست از دوستتان یک سؤال درست بپرسید، کنشی از سر محبت و عشق است. ولی ما بیشتر وقت‌ها از پرسش‌ها به‌عنوان سلاح استفاده می‌کنیم، با آن‌ها به دیگران شلیک می‌کنیم: فکر می‌کنی کی هستی؟ یا خودمان را هدف می‌گیریم: چرا هیچ‌کاری را نمی‌توانم درست انجام دهم؟ از پرسش‌ها به‌عنوان بهانه هم استفاده می‌کنیم: این کار را بکنم چه فرقی می‌کند؟ یا بعداً ابزار توجیه می‌شوند: چه‌کار دیگری از دستم برمی‌آمد؟ پنجره‌های حقیقی به سمت روح پرسش‌ها هستند، نه چشم‌ها. به قول ولتر، بهترین ابزار برای قضاوت یک شخص سؤال‌هایی است که می‌پرسد، نه پاسخ‌هایی که ارائه می‌دهد.

«دیر یا زود، زندگی همهٔ ما را فیلسوف می‌کند.» موریس ریزلینگ

آلبر کامو، اگزیستانسیالیست فرانسوی، معتقد بود خودکشی «تنها مشکل فلسفی واقعاً جدی بشر» است. آیا زندگی ارزش ادامه دارد؟ بقیهٔ موارد دیگر تنها لاطائلات هستند. به عبارت ساده‌تر می‌توان گفت وقتی فیلسوفی در کار نیست، فلسفه‌ای هم نخواهد بود. حرف کامو از نظر منطقی درست است، ولی از نظر من کامل نیست. وقتی با این پرسش خودکشی گلاویز می‌شوید و به این نتیجه می‌رسید که بله، زندگی ارزش ادامه دارد (فعلاً، چون نتیجه‌گیری‌های هستی‌گرایانه همیشه احتمال هستند)، با یک پرسش دیگر روبه‌رو می‌شوید که حتی از قبلی هم آزاردهنده‌تر است؛ آیا باید از روی تخت بلند شوم؟ از نظر من، این پرسش تنها مشکل فلسفی واقعاً جدی بشر است. اگر فلسفه نتواند ما را از زیر لحاف بیرون بکشد، به چه دردی می‌خورد؟