بریده‌هایی از کتاب دموکراسی یا دموقراضه

۱ ـ دشمن یعنی کسی که شما می‌توانید همه ضعف‌ها و کم‌کاری‌هایتان را گردن او بیندازید. ۲ ـ دشمن یعنی چیزی که شما می‌توانید مردم را با آن بترسانید تا ناگزیر به آغوش شما پناه بگیرند. ۳ ـ دشمن یعنی کسی که اگر کاری کردید، با وجود او مهم‌تر جلوه‌اش دهید و اگر نکردید او را مقصر جلوه کنید.

۱ ـ دشمن یعنی کسی که شما می‌توانید همه ضعف‌ها و کم‌کاری‌هایتان را گردن او بیندازید. ۲ ـ دشمن یعنی چیزی که شما می‌توانید مردم را با آن بترسانید تا ناگزیر به آغوش شما پناه بگیرند. ۳ ـ دشمن یعنی کسی که اگر کاری کردید، با وجود او مهم‌تر جلوه‌اش دهید و اگر نکردید او را مقصر جلوه کنید. ۴ ـ دشمن یعنی کسی که وقت و بی‌وقت به او فحش دهید، بی‌آن‌که جواب فحش بشنوید. ۵ ـ دشمن یعنی کسی که حواس مردم را پرت او کنید تا هوس نکنند که از شما چیزی بخواهند. ۶ ـ دشمن یعنی مترسکی که با آن می‌توانید بچه‌های بزرگ را بترسانید. پس دشمن، با این همه خاصیت، یک موضوع حیاتی است. ولی همه خوبی‌اش به این است که؛ نباشد. اگر باشد که دمار از روزگارتان درمی‌آورد.

مردم، استعداد غریبی دارند برای خر شدن. اگر نان ندارید که شکم مردم را سیر کنید، برایشان در فضیلت گرسنگی، داد سخن دهید.

آن زمان من می‌گفتم: همیشه این‌جور نمی‌ماند. و دیدید که نماند. جمله‌ای که از این پس باید به گوش‌تان بیاویزید این است: «مردم عادت می‌کنند.» یادتان باشد! این جمله؛ کلید اجرای همه برنامه‌ها، سیاست‌ها و تصمیمات ماست.

مهم‌ترین هدف پادشاه، از ترویج این شعارها، تثبیت این باور در وجود مردم بود که پادشاه مستقیماً از خدا فرمان می‌گیرد، هرچه می‌گوید از قول خدا می‌گوید، هر چه می‌کند به دستور خدا می‌کند. هرچه می‌دهد یا می‌ستاند، هر که را برمی‌دارد یا می‌نشاند، هر که را می‌کشد یا محبوس می‌کند و... در همه امور، دستور خدا را اجرا می‌کند.

هیچ‌کدام از کسانی که به دموی آخر رأی داده بودند، تصور هم نمی‌توانستند بکنند که دموقراضه ممکن است فقط افراد مشابه خود را به رسمیت بشناسد و سرنوشت مملکت را به دست آنان بسپارد

با مردم هر کاری کنید، به آن کار عادت می‌کند و دست‌تان را هم می‌بوسند. باید مردم را به مرگ گرفت تا تب را بهترین سلامتی بدانند. به شما گفتم: مردم باید علوفه اسب و گاوشان را هم از دست ما بگیرند. آن هم نه محترمانه و اوّل کار. بعد از انجام تحقیر و اعمال فحش و فضیحت و آخر کار.

ندیدن هنر است، نه دیدن.

۳ ـ طوری برنامه‌ریزی کنید که مردم از صبح تا شب بدوند و آخر شب هم نرسند. مردم اگر مایحتاج خود را آسان به دست بیاورند، اگر وقت اضافه داشته باشند، عصیان می‌کنند، بداخلاقی می‌کنند و به فکر اعتراض و انقلاب و این حرف‌ها می‌افتند. یک تشکیلاتی را تأسیس کنید که کارش چرخاندن مردم باشد. یا چرخاندن لقمه دور سر مردم. کارش چیدن موانع مختلف، پیش پای مردم باشد.

«اتفاقاً من اصرار دارم بگویم که همه پادشاهان اصولاً و ذاتاً معمولی‌اند ولی برخورد غیر معمولی مردم با آنها سبب می‌شود که به تدریج احساس غیر معمولی بودن بکنند و بلاهای معمول را سر مردم بیاورند.» شاید هم توضیح یا توجیه نویسنده این باشد که: «این تقسیم‌بندی مطلقاً عادل یا مطلقاً ظالم، مخصوص افسانه‌هاست. و ما که قصد افسانه‌سرایی نداریم، باید نگاه واقع‌بینانه‌تری نسبت به مسائل داشته باشیم.»

یکی از تبعات سلطنت، یا عوارض قدرت، یا بیماری‌های ناشی از حکومت این است که آدم تحمل دیدن قدرت مافوق یا موجود بالاتر از خودش را از دست می‌دهد. حتی اگر این قدرت مافوق یا مقام برتر، خود خدا باشد.

آن‌قدر چشم و گوش مردم را از حرف‌های راست بی‌ضرر و بی‌خاصیت پر کنید که مجال فکر کردن در مورد حقایق خطرناک را پیدا نکنند.

ترویج این فرهنگ از یک سو و مشاهدهٔ رفتار تحقیرآمیز حکومت نسبت به چشم‌داران و دانشمندان و اعزاز و اکرام کوران و جاهلان از سوی دیگر، سبب شد که مردم، آرام‌آرام کوری را به بینایی و جهل را به دانش ترجیح دهند. سبب شد که دانشمندان دچار خفّت و حقارت شوند و به گوشه عزلت و انزوا پناه ببرند. سبب شد که مردم از علم و عالم بگریزند. سبب شد که مردم، داشتن چشم را اسباب حقارت بدانند و... سبب شدکه کوران نادان و جاهلان نابینا بر مسند قدرت و عزّت بنشینند. و تقدیر و سرنوشت مردم و مملکت را در دست بگیرند.

هیچ انسانی با تحقیر، حقیر نخواهد نمی‌شود. و تحقیر دیگران، حاصلی جز کاشتن تخم کینه در دل آنان ندارد.

«اتفاقاً من اصرار دارم بگویم که همه پادشاهان اصولاً و ذاتاً معمولی‌اند ولی برخورد غیر معمولی مردم با آنها سبب می‌شود که به تدریج احساس غیر معمولی بودن بکنند و بلاهای معمول را سر مردم بیاورند.»

۱ ـ اولین اصل در دزدی، خون‌سردی و اعتمادبه‌نفس است. هیچ انسانی به مقام والای سرقت دست پیدا نمی‌کند مگر این که مال دیگران را مال خود بداند و با همان خون‌سردی و آرامشی که مال خود را جابه‌جا می‌کند، اموال دیگران را به توبره خود منتقل کند.

دشمن یعنی کسی که شما می‌توانید همه ضعف‌ها و کم‌کاری‌هایتان را گردن او بیندازید.

باور و اعتقاد مردم به عوالم غیر مادی، به هر شکل و با هر ابعاد و اندازه و در هر قالبی برای حکومت زیان‌آور است. دقت کنید! اگر شما امروز خودتان را نماینده تام‌الاختیار خدا جا بزنید و اعتقادات مردم را وسیله تحکیم و تثبیت حکومت خود کنید، فردا یکی روی دست شما بلند می‌شود و خودش را خدا معرفی می‌کند. چون خود شما به این سلاح رسمیت بخشیده‌اید، محال است که بتوانید آن را خنثی و بی‌خطر کنید.

بهترین جایگزین برای اعتقاد به خدا، خود مردم‌اند. اصلاً نیازی نیست که شما برای حذف خدا تلاش کنید. که به نتیجه‌ای جز مقاومت مردم و راسخ‌تر شدن اعتقادات‌شان نمی‌رسید. کافی است که شما مردم را به گونه‌ای مبالغه‌آمیز، مورد ستایش و تمجید قرار دهید و شأن و جایگاه‌شان را بسیار برتر از آن چه که هستند ترسیم کنید. مردم تدریجاً نسبت به خدا احساس بی‌نیازی خواهند کرد و از این که شما صندلی خدا را به آنان اختصاص داده‌اید، سپاسگزارتان خواهند شد.

مهم‌ترین هدف پادشاه، از ترویج این شعارها، تثبیت این باور در وجود مردم بود که پادشاه مستقیماً از خدا فرمان می‌گیرد، هرچه می‌گوید از قول خدا می‌گوید، هر چه می‌کند به دستور خدا می‌کند. هرچه می‌دهد یا می‌ستاند، هر که را برمی‌دارد یا می‌نشاند، هر که را می‌کشد یا محبوس می‌کند و... در همه امور، دستور خدا را اجرا می‌کند. بیشترین منافعی که این باور مردم می‌توانست برای پادشاه داشته باشد، این بود که: اولا: مسئولیت همه اعمال و رفتارش را از دوش خود بردارد و به عهده خدا بگذارد و خود را به بهای تهمت به خداوند تطهیر کند. ثانیاً: در مردمان ساده‌لوح، تمکین و اطاعت پدید بیاورد. ثالثاً: افراد معترض و ناراضی و مخالف را با محمل و بهانه ضدیت با خدا از میان بردارد.

۱ ـ دشمن یعنی کسی که شما می‌توانید همه ضعف‌ها و کم‌کاری‌هایتان را گردن او بیندازید. ۲ ـ دشمن یعنی چیزی که شما می‌توانید مردم را با آن بترسانید تا ناگزیر به آغوش شما پناه بگیرند. ۳ ـ دشمن یعنی کسی که اگر کاری کردید، با وجود او مهم‌تر جلوه‌اش دهید و اگر نکردید او را مقصر جلوه کنید. ۴ ـ دشمن یعنی کسی که وقت و بی‌وقت به او فحش دهید، بی‌آن‌که جواب فحش بشنوید. ۵ ـ دشمن یعنی کسی که حواس مردم را پرت او کنید تا هوس نکنند که از شما چیزی بخواهند. ۶ ـ دشمن یعنی مترسکی که با آن می‌توانید بچه‌های بزرگ را بترسانید.

«اتفاقاً من اصرار دارم بگویم که همه پادشاهان اصولاً و ذاتاً معمولی‌اند ولی برخورد غیر معمولی مردم با آنها سبب می‌شود که به تدریج احساس غیر معمولی بودن بکنند و بلاهای معمول را سر مردم بیاورند.»

پس ما کاملاً سر حرف خودمان هستیم که می‌گفتیم: «دزدی کار زشتی است» اما اکنون به یک استثنای کاملاً طبیعی که تا به حال از شدت وضوح، مغفول مانده بود، تصریح می‌کنیم و جمله تاریخی خود را به این ترتیب تکامل می‌دهیم: «دزدی کار زشتی است مگر برای اهداف متعالی.»

«... گناه حکومت‌های پیشین، این بود که اموال مردم را در جهت اهداف پلید خود خرج می‌کردند. درحالی‌که ما این اموال را در جهت اهداف پلید آنان خرج نمی‌کنیم، بلکه در جهت اهداف ارجمند خودمان خرج می‌کنیم.

خلاصه این که: دخالت دادن مردم در امر حکومت، شوخی‌بردار نیست. و کسی می‌تواند حرف از انتخابات و آراء مردم بزند که بازی را کاملاً در دست داشته باشد و برد قطعی در این بازی را کمترین و بدیهی‌ترین نتیجه انتخابات بشمارد.

کسانی که یک عمر با خفّت و تحقیر و ذلت، زندگی می‌کرده‌اند و نان تکّدی می‌خورده‌اند، یک روز صبح، وقتی از خواب بلند می‌شوند، خود را در جایگاه و موقعیتی می‌بینند که پیش از آن، حتی در خواب هم نمی‌دیده‌اند. خب! چه کسی آنها را به این جایگاه و موقعیت فوق تصورشان رسانده؟ طبیعی است که او را با همه وجود دوست بدارند و تا پای جان حمایت‌ش کنند. آن‌چه اسباب شگفتی است؛ تعاریف و تعابیری است که اطرافیان، درباره او مطرح کرده‌اند و برای ترویج و جا انداختن این تعابیر در میان مردم، چنان جدیت و پشتکاری به خرج داده‌اند که قرن‌ها بعد، عده‌ای از مورخین با دیده باور، آن تعابیر را نقل کرده‌اند و دموقراضه را یک اسطوره یا منجی دانسته‌اند. و کاش فقط به همین حد، اکتفا می‌کردند. این که او را بنیان‌گذار یک سبک نوین و مطلوب در حکومت‌داری بشمارند و قواعد اداره حکومت را از اعمال و رفتار او استخراج کنند و تحت عنوان: «اصول دموقراضی»، سرمشق و الگو قرار دهند؛ عجیب‌تر و شگفت‌انگیزتر است.

حکومتی که بنیان‌ش بر جهالت و کوری و بی‌تدبیری است، بیش از چند روز، دوام نمی‌آورد و از درون فرو می‌پاشد و نابود می‌شود.

رحمت به پدر که حرص‌ش کمتر بود و مال مردم را با تدریج و طمأنینه و آرامش می‌خورد

جمله‌ای که از این پس باید به گوش‌تان بیاویزید این است: «مردم عادت می‌کنند.»

«پادشاه چشم دیدن افراد بینا را ندارد. ما چشم‌مان را می‌دهیم که جان‌مان را در ببریم.»