بریده‌هایی از کتاب هنر رواقی زیستن

تو به آنی بدل می‌شوی که توجهت را معطوفش می‌کنی. اگر به بحث دربارهٔ دیگران مشغول شویم، به افرادی کوته‌فکر تبدیل خواهیم شد. به‌ویژه از ملامت، تمجید یا مقایسهٔ افراد بر حذر باش.

کوچک‌ترین چیزهایی را که بهشان دل‌بسته‌ای در نظر بگیر. مثلاً فرض کن فنجانی را دوست داری. این فنجان در نهایت فقط یک فنجان است؛ پس اگر زمانی شکست، می‌توانی با آن کنار بیایی. در مرحلهٔ بعد برو سراغ چیزها -یا افرادی- که دل‌بستگی‌های فکری یا احساسی‌ات به آن‌ها شدت بیشتری دارد. برای مثال به یاد داشته باش که وقتی فرزند یا همسرت را به آغوش می‌کشی، موجودی فانی را به آغوش کشیده‌ای. بنابراین اگر یکی از آنان فوت کند، می‌توانی با آرامش آن را تاب بیاوری. وقتی اتفاقی رخ می‌دهد، تنها چیزی که در اختیار داری، نگرشت نسبت به آن رخداد است؛ انتخاب با توست که بپذیری یا آزرده‌خاطر شوی.

وقتی مردم طبق خواستهٔ تو عمل نمی‌کنند، قدرت مهربانی‌ات را پرورش بده؛ شانه بالا بینداز و پیش خود بگو «اشکالی نداره» و بگذار و بگذر.

هیچ‌گاه به تحسین و تمجید دیگران متکی نباش. زیرا دوام و اثر ندارد. شایستگی شخصی چیزی نیست که از منبعی بیرونی حاصل شود. نه در روابط فردی‌ات یافت می‌شود و نه در نگاه دیگران به تو. حقیقت زندگی این است که دیگران، حتی کسانی که دوستدارت هستند، لزوماً با طرز فکرت موافق نیستند، درکت نمی‌کنند یا دل‌بستگی‌هایشان با تو یکسان نیست.

می‌خواهی شکست‌ناپذیر باشی؟ پس با هر چه در اختیار تام تو نیست وارد پیکار نشو. خوشبختی تو به سه چیز بستگی دارد، که هر سه در حوزهٔ توانایی توست: اراده‌ات، طرز فکرت نسبت به اوضاعی که درگیر آن هستی و بهره بردن از عقاید و افکارت.

کسانی که چیزی را «کسب» کرده‌اند، برتری خاصی در مقایسه با تو ندارند، زیرا آن‌ها بهای پاداششان را پرداخته‌اند.

در نظر اپیکتتوس، زندگی شاد و زندگی بافضیلت به یک معنا هستند. خوشبختی و رضایت شخصی پیامدِ طبیعیِ انجام کار درست هستند.

اشخاص کوته‌فکر عادت دارند دیگران را مقصر بدبیاری‌های خود بدانند و ملامتشان کنند؛ افراد معمولی خود را مقصر می‌دانند؛ و آن‌هایی که زندگی خردمندانه را برگزیده‌اند، متوجه‌اند که مقصر دانستن هر کس یا هر چیز، معادل نادانی است، زیرا با این کار چیزی عایدشان نخواهد شد؛ چه آن شخص خودش باشد و چه دیگران.

در هر جا و هر موقعیتی که هستی، اجرای بی‌عیب‌ونقصی ارائه کن.

از این لحظه به بعد، عهد ببند که دیگر خودت را ناامید نکنی. خود را از تودهٔ مردم جدا ساز. تصمیم بگیر فوق‌العاده باشی و به هر آنچه نیاز است عمل کنی؛ همین حالا.

بدون به‌کارگیری روش‌ها و صرف زمانی که دیگران گذاشته‌اند، پاداشی مثل آنان به دست نخواهی آورد. بی‌خردانه است اگر بخواهیم بدون پرداخت بهای حقیقی، پاداش نصیبمان شود. کسانی که چیزی را «کسب» کرده‌اند، برتری خاصی در مقایسه با تو ندارند، زیرا آن‌ها بهای پاداششان را پرداخته‌اند.

زندگی خوب، زندگیِ توأم با آرامش درونی است

شادکامی و آزادی با رسیدن به درک روشنِ یک اصل آغاز می‌شود: برخی چیزها تحت کنترل ما هستند و برخی چیزها خیر. رسیدن به آرامش درونی و تأثیرگذاری بیرونی تنها زمانی میسر می‌شود که این قانون اساسی را بپذیری و یاد بگیری میان چیزهایی که در ید اختیارِ تو هستند و آن‌هایی که نیستند، تمایز قائل شوی.

دیدگاه‌ها و مشکلات دیگران ممکن است مسری باشند. در هم‌نشینی با دیگران، با تأثیر گرفتن ناخواسته از دیدگاه‌های منفی و مخربشان در زندگی خود خللی وارد نکن.

فیلسوف می‌شویم تا بفهمیم چه چیزی واقعاً درست است و چه چیزی صرفاً نتیجهٔ تصادفیِ استدلال اشتباه، قضاوت‌های اشتباه نهادینه‌شده و بی‌ملاحظه، آموزش‌های خیرخواهانه اما گمراه‌کنندهٔ والدین و معلمان، و باورهای فرهنگی نسنجیده است.

برداشت کلی اپیکتتوس از زندگی سعادتمند پیروی از فهرست دستورات نیست، بلکه هماهنگ ساختن اَعمال و امیال با طبیعت است. هدف این نیست که با انجام اعمال صالح، مورد لطف و محبت پروردگار یا تحسین دیگران واقع شویم، بلکه هدفمان رسیدن به آرامش درونی و در پی آن، آزادی فردی بادوام است.

چنانچه فقط از چیزهای نامطلوبی اجتناب کنی که با سعادت و بهروزی‌ات مغایرت دارند و در حیطهٔ اختیار تو هستند، هرگز متحمل چیزهایی که کاملاً نامطلوب توست، نخواهی شد. اما اگر بخواهی از امور اجتناب‌ناپذیری مثل بیماری، مرگ یا بداقبالی جلوگیری کنی، یعنی اموری که در حیطهٔ اختیار تو نیست، صرفاً مایهٔ عذاب خود و اطرافیان خواهی شد.

اگر به بحث دربارهٔ دیگران مشغول شویم، به افرادی کوته‌فکر تبدیل خواهیم شد. به‌ویژه از ملامت، تمجید یا مقایسهٔ افراد بر حذر باش.

نخواه که دیگران تو را فرهیخته، منحصربه‌فرد یا خردمند ببینند. در واقع، اگر در نظر دیگران شخص ویژه‌ای هستی بدگمان شو. هشیار باش که حس کاذب خودبزرگ‌بینی در تو ایجاد نشود.

وظیفهٔ اصلی فلسفه این است که به فریاد روح برسد؛ غم‌ها و ترس‌هایمان را بفهمد و سپس ما را از بندشان برهاند.

با پذیرش محدودیت‌های زندگی، موارد اجتناب‌ناپذیر و آموختن سازوکارشان است که به آزادی دست می‌یابیم؛ نه جنگیدن با آنان. از طرف دیگر، اگر تسلیم امیال زودگذری شویم که معطوف به چیزهای خارج از ارادهٔ ما هستند، آزادی از دست خواهد رفت.

به خاطر داشته باش که بین اتفاقات و برداشتت از آن‌ها تمایز قائل شوی. با خودت بگو: «چیزی که مایهٔ رنج این شخص شده، خودِ اتفاق نیست؛ چون شخص دیگر ممکن است در چنین موقعیتی اصلاً احساس رنجش نکند. چیزی که این شخص را می‌رنجاند، واکنش نسنجیده‌ای است که او از خود نشان می‌دهد.»

اگر خود را در گفت‌وگو با کسی یافتی که محزون، آزرده‌خاطر یا ناامید شده، با رأفت برخورد کن و برایش گوش شنوا باش؛ اما نگذار که خودت نیز از پا درآیی.

می‌خواهی شکست‌ناپذیر باشی؟ پس با هر چه در اختیار تام تو نیست وارد پیکار نشو. خوشبختی تو به سه چیز بستگی دارد، که هر سه در حوزهٔ توانایی توست: اراده‌ات، طرز فکرت نسبت به اوضاعی که درگیر آن هستی و بهره بردن از عقاید و افکارت.

چرا باید نگران این باشی که کسی تو را نمی‌شناسد وقتی آنچه اهمیت دارد، تبدیل شدن به کسی است که بر قلمرو تحت اختیار زندگی‌اش تسلط دارد و می‌تواند در آن قلمرو تغییری واقعی ایجاد کند؟

اگر شخصی به‌طور تصادفی جسمت را به یک رهگذر سالخورده ببخشد، طبیعی است که خشمگین شوی. پس چرا احساس شرمندگی نمی‌کنی از این‌که ذهن گران‌بهایت را به کسی واگذار کنی که می‌خواهد بر تو تأثیر بگذارد؟

گفتار و کردار دیگران به تو حس قربانی بودن نخواهد داد. در بدترین حالت، آن گفتارها و کردارها سرگرم‌کننده یا ترحم‌انگیز خواهند بود. به‌جز آزار شدید جسمی، دیگران نمی‌توانند به تو آسیب بزنند مگر آن‌که خودت به آنان اجازه دهی. این موضوع حتی دربارهٔ والدین، برادر، خواهر، معلم یا کارفرمایت هم صدق می‌کند. نگذار آزارت دهند و آنگاه آزار نخواهی دید -این انتخابی است که اختیارش دست توست.

اگر مردم به تو بی‌احترامی می‌کنند یا با بی‌مهری درباره‌ات سخن می‌گویند، به یاد داشته باش که آن‌ها برداشتشان این است که کار درستی می‌کنند. واقع‌بینانه نیست که از مردم توقع داشته باشی تو را همان‌طور ببینند که خودت می‌بینی.

جهان را -درست همان‌گونه که هست و با معیارهای خودش- بنگر. آن را به دیدهٔ نو و از دریچهٔ چشمان یک تازه‌کار نظاره کن. قدرت واقعی از آن کسی است که می‌داند که نمی‌داند و به ندانستنش اذعان دارد و از این بابت خجل نیست و پوزش نمی‌خواهد. چنین دیدگاهی شرایط را برای یادگیری و پیشرفت در هر زمینه‌ای که در آن تلاش گردد، مهیا می‌سازد.

تجارب جدید به این منظور است که به زندگی‌هایمان عمق ببخشد و ما را به‌سوی سطحی تازه از شایستگی و توانایی سوق دهد. تجارب جدید نباید به‌عنوان منبع تغذیه‌ای برای خودبزرگ‌بینان به کار گرفته شود تا دیدگاه‌ها و برداشت‌های پذیرفته‌شدهٔ پیشین را تقویت کند.