بریده‌هایی از کتاب دلایل خوب برای احساس های بد

«اگر برای حل یک مشکل که حیات و مماتم به آن وابسته بود تنها یک ساعت فرصت داشتم، پنجاه‌وپنج دقیقه‌ی اول را صرف پیداکردن پرسش صحیحی می‌کردم که باید مطرح شود، چون اگر پرسش صحیح را پیدا کنم، حل آن بیش از پنج دقیقه زمان نمی‌برد.» آلبرت انیشتین

طنز تلخ ماجرا این است: معمولاً امید ریشه‌ی افسردگی است.

کوکائین، تریاک، کافئین، مواد توهم‌زا و نیکوتین همه نوعی زهر عصبی (نوروتوکسین) هستند. این زهرها در طول زمان به دست انتخاب طبیعی شکل گرفته‌اند چون احتمال کمتری وجود دارد که گیاهان حاوی این زهرها توسط حشرات خورده شوند. حشرات معدودی هستند که می‌توانند یک برگ تنباکو را بخورند. نیکوتین یک حشره‌کش بسیار قوی است و آغشته کردن برگ‌های درختان میوه با محلولی از آب و نیکوتین می‌تواند از درخت دربرابر حشرات محافظت کند. کافئین در ظاهر بی‌ضرر به نظر می‌رسد، اما حتی یک دانه‌ی قهوه به تنهایی می‌تواند یک موش را بکشد. بیشتر مواد شیمیایی‌ای که به انسان احساس سرخوشی می‌دهند برای مختل کردن سیستم عصبی حشرات بوده که تکامل پیدا کرده‌اند.

اضطراب و بی‌حوصلگی به همان دلیلی وجود دارند که درد و تهوع: چون در موقعیت‌هایی خاص می‌توانند سودمند باشند. اینکه چرا معمولاً زیاد و بیش‌ازاندازه هستند نیز دلایل تکاملی خوبی دارد. حتی دلایل تکاملی خوبی وجود دارد که توضیح می‌دهد چرا ما از ابتلا به اعتیاد، اسکیزوفرنی، و تمام اختلالات روانی دیگر مصون نیستیم. به‌جای واژه‌ی مفردِ دلیل، از دلایل استفاده کردم چون گاهی چندین دلیل تکاملی مختلف در ایجاد یک اختلال نقش داشته‌اند.

چرا انتخاب طبیعی در راستای مصون کردن جانوران دربرابر بیماری‌ها عملکرد بهتری نداشته است. ویژگی‌هایی که باعث آسیب‌پذیری ما می‌شوند بی‌شمارند: عضوی به نام آپاندیس به چه درد ما می‌خورد؟ چرا دندان عقل درمی‌آوریم؟ چرا مجرای زایمان این‌قدر تنگ است؟ چرا سرخ‌رگ‌های تاجی قلب تا این حد مستعد تصلب و گرفتگی هستند؟ چرا این همه افراد دچار نزدیک‌بینی هستند؟ چرا بدن ما در مقابل ابتلا به آنفولانزا مصون نشده است؟ یائسگی برای چه اتفاق می‌افتد؟ چرا از هر یازده زن یک نفر به سرطان سینه مبتلا می‌شود؟ چرا بسیاری از ما دچار چاقی مرضی هستیم؟ چرا اختلال اضطراب و بی‌حوصلگی تا این حد شایع هستند؟ چرا ژن‌هایی که باعث ابتلا به اختلال اسکیزوفرنی می‌شوند از بین نمی‌روند؟ هر ویژگی یا ژنی که باعث آسیب‌پذیری در مقابل بیماری‌ها باشد، به مثابه معمایی در روند تکامل است.

نظریه‌ی تسلیمِ تکاملی درمورد بسیاری از بیماران مبتلا به افسردگی که برای درمان به من مراجعه کرده‌اند، مصداق داشته است. چه بسا همسرانی که برای حفظ زندگی زناشویی خود، دستاوردها و حتی درک خود از توانایی‌هایشان را محدود جلوه می‌دهند. استراتژی اجتماعی فریب نزولی، از حمله‌ی افراد پرقدرت‌تر جلوگیری می‌کند، اما به قیمت بروز علائم افسردگی.

بهترین تعادل بین هزینه و سود در وضعیتی میانی به دست می‌آید. درد و اضطراب بیش از اندازه ضرر دارد، اما نبودشان نیز می‌تواند خطرناک باشد. انتخاب طبیعی معمولاً امور را دگرگون نمی‌کند، بلکه آنها را همان‌گونه که هستند در سطحی میانی نگاه می‌دارد. زندگی بدون درد و اضطراب می‌توانست زیباتر باشد، اما بدون شک کوتاه‌تر نیز می‌شد.

افرادی که از بدو تولد توانایی احساس کردن درد را ندارند، معمولاً در سال‌های اولیه‌ی بزرگسالی از دنیا می‌روند.

اذهان انسان‌ها تجربیات را در گروه‌هایی دسته‌بندی می‌کنند که براساس کارکرد از هم مجزا می‌شوند. صندلی برای نشستن است، چکش برای ضربه زدن و چشم برای دیدن. بنابراین طبیعی به نظر می‌رسد که از خود بپرسیم اسکیزوفرنی به چه کار می‌آید و اختلال بی‌اشتهایی عصبی (آنورکسیا) به چه دردی می‌خورد؟ اما واقعیت این است که اختلال‌ها کارکرد خاصی ندارند. شایع‌ترین خطا در روان‌پزشکی تکاملی اشتباه گرفتن بیماری با سازواری است. این خطا که همه‌چیز محصول سازواری است به‌صورت طبیعی به ذهن انسان خطور می‌کند.

ممکن است عدم صحت بعضی از آنها بعدها به اثبات برسد.

دردِ جسمانی محافظی است در برابر آسیب به بافت‌ها. درد، موجودات زنده را وامی‌دارد در لحظه از وضعیتی که منجر به آسیب به بافت‌ها می‌شود، بگریزند و در آینده نیز از آن دوری کنند. دردِ روانی از رفتارهایی جلوگیری می‌کند که منجر به آسیب اجتماعی و هدر رفتن انرژی می‌شوند. هم درد جسمانی و هم درد روانی، حتی در موقعیت‌هایی که کارکردشان مثبت است، می‌توانند طاقت‌فرسا باشند. در هر دو مورد هم امکان خارج شدن از حد و اندازه مفید وجود دارد که در جسم، به درد مزمن و در روان، به افسردگی آسیب‌رسان منتهی می‌شود.

خودآگاهی و وظیفه‌شناسی بیش‌ازحد هزینه‌ی بسیار بالایی دارد. آگاهی کمتر و بعضاً ارتکاب اشتباه زندگی را بهتر می‌کند.

تقریباً نیمی از تفاوت افراد در میزان آسیب‌پذیری از عوامل ژنتیک ناشی می‌شود. شاید این‌طور به نظر برسد که اختلال‌های اشتها بیماری‌هایی ارثی هستند که از ناهنجاری‌های ژنتیک ناشی می‌شوند. اما در حقیقت معنای ضمنی به محیط‌هایی اشاره دارد که به‌سرعت درحال تغییر هستند. ناهنجاری‌های ژنتیکی که منجر به اختلال در مصرف غذا شوند را انتخاب طبیعی از بین برده است. آلل‌هایی که بر میزان آسیب‌پذیری تأثیر می‌گذارند درواقع تحریکات ژنتیکی هستند که فقط در محیط‌های جدید مشکل ایجاد می‌کنند. به‌عنوان مثال، این‌که چه کسانی به نزدیک‌بینی مبتلا می‌شوند را هم تا حد زیادی ژن‌ها تعیین می‌کنند، اما ترکیبات مسئول این مشکل را نمی‌توان ناهنجاری نامید؛ این ترکیبات تحریکات ژنتیکی هستند و در محیط‌های فرهنگی‌ای که کودکان بیرون از خانه بزرگ می‌شوند و خواندن را نمی‌آموزند، مشکلی ایجاد نمی‌کنند. درست مثل نزدیک‌بینی، استعمال دخانیات، اعتیاد و چاقی مفرط آنورکسی هم اختلالی مختص فضاهای مدرن است و بیشتر آلل‌های مسئول آن در محیط طبیعی کاملاً بی‌آزار هستند.

همان‌طور که داروین گفته: «دیدگاه‌های نادرست، تا زمانی که دلایلی برای حمایت از آنها ارائه شود، آسیب چندانی ندارند؛ چراکه اثبات عدم صحت آنها می‌تواند برای هرکس لذتی سودمند باشد و به مجرد اینکه عدم صحتشان به اثبات برسد، دری به سمت خطا و اشتباه بسته شده و اغلب به‌صورت هم‌زمان دری به سمت حقیقت گشوده می‌شود.»

به گفته‌ی ویلیامز ژن‌هایی که در روند پیر شدن تأثیرگذار هستند، در صورتی که در دوران جوانی کارکردهایی مثبت داشته باشند، می‌توانند همه‌گیر شوند چون پروسه‌ی انتخاب طبیعی در جوانی، که افراد بیشتری آن را تجربه می‌کنند، با قدرت بیشتری عمل می‌کند. به‌عنوان مثال، ترکیب ژنتیکی‌ای که باعث ایجاد کلسیفیکاسیون در عروق قلب می‌شود ممکن است به دلیل اینکه در دوران جوانی به جوش خوردن سریع‌تر استخوان‌های شکسته کمک می‌کند، همه‌گیر شود.

منشأ اختلالات روانی چیست؟ مانند شش مرد نابینایی که هرکدام قسمت متفاوتی از بدن فیلی را لمس می‌کنند، رویکردهای مختلف به اختلالات روانی نیز هرکدام به دسته‌ی متفاوتی از علل این بیماری‌ها و راه‌های درمان متناسب با آنها می‌پردازد. پزشکانی که به علل موروثی و اختلالات ذهنی می‌پردازند، استفاده از دارو را توصیه می‌کنند. روانکاوانی که تجارب کودکی و تضادهای ذهنی را منشأ مشکلات می‌دانند، روانکاوی را توصیه می‌کنند. متخصصانی که تمرکز خاصشان بر نقش یادگیری است، رفتاردرمانی را توصیه می‌کنند. کسانی که تأکیدشان بر الگوهای ذهنی و شناختی نادرست است، شناخت‌درمانی را راه‌حلی مناسب می‌دانند. و روان‌درمان‌گرانی که دینامیک روابط خانوادگی را ریشه‌ساز مشکلات می‌دانند، طبعاً خانواده‌درمانی را بهترین راه‌حل می‌دانند.

درست است که سودهای کلان غول‌های داروسازی در رشته‌ی روان‌پزشکی نسبت به سایر رشته‌های پزشکی فساد بیشتری به بار آورده است، و درست است که تبلیغات و آموزش‌هایی که توسط این صنایع بزرگ حمایت می‌شود، به دنبال ترویج این دیدگاه ساده‌انگارانه است که تمام ناآرامی‌های احساسی، بیماری‌هایی روانی هستند که باید با کمک دارو درمان شوند، اما بیشتر روان‌پزشکانی که من می‌شناسم انسان‌هایی دلسوز، جدی و دقیق هستند که هدفشان کمک به بیماران از هر روش ممکن است.

اضطراب می‌تواند مفید باشد، اما اکثر مردم اغلب بیش از آنچه لازم است دچار اضطراب می‌شوند

من تصور کرده بودم تکامل، ما را برای تبدیل شدن به انسان‌هایی خوشحال، سلامت، مهربان و یاری‌رسان در اجتماع شکل داده است. افسوس که در حقیقت این‌طور نیست. انتخاب طبیعی پشیزی ارزش برای شادی ما قائل نیست. در حساب و کتاب تکاملی، تنها چیزی که اهمیت دارد میزان موفقیت در

قرار گرفتن در معرض تأثیرات رسانه‌ها نه‌تنها باعث نارضایتی از خود می‌شود، بلکه باعث می‌شود از دوستان و شریک زندگی خود نیز ناراضی باشیم، چون به ندرت به پای آنهایی می‌رسند که در رسانه‌ها می‌بینیم. مطالعات نشان می‌دهد روحیه‌ی افراد اغلب در اثر مقایسه‌ی خود با کسانی که داشته‌های بیشتری از آنها دارند، تضعیف می‌شود.

اولین اصل از اصول بنیادین دین بودایی این است: «زندگی یعنی رنج کشیدن». دومین اصل مهم این دین می‌گوید رنج، به واسطه خواسته‌ها و آرزوها ایجاد می‌شود، به بیان دیگر عدم توانایی در برآورده کردن تمام خواسته‌ها. اصل سوم می‌گوید رهایی از رنج تنها زمانی ممکن می‌شود که بفهمیم نیازها و خواسته‌ها توهمی بیش نیستند.

چرا زندگی پر از درد و رنج است؟

از سر گذراندن یک دوره‌ی افسردگی، احتمال ابتلا به افسردگی در آینده را افزایش می‌دهد. این پدیده را آتش‌افروز می‌نامند، چراکه عملکردی شبیه به چوب‌های کوچکی دارد که به شعله‌ور شدن تکه‌چوب‌های بزرگ‌تر کمک می‌کند. این نظریه با مشاهده‌ای در ارتباط است که نشان می‌دهد پس از اولین حمله‌ی صرع، حمله‌های بعدی راحت‌تر اتفاق می‌افتند. در رابطه با افسردگی، معمولاً اولین دوره‌ها به واسطه‌ی اتفاقات زندگی فرد بروز می‌کنند و با هر دوره‌ی جدید، نقش حوادث زندگی کاهش پیدا می‌کند تا جایی که عاقبت به نظر می‌رسد دوره‌ها بدون داشتن دلیل خاصی تجدید می‌شوند. گاهی برای توجیه این مشاهدات استدلال می‌شود که افسردگی به گونه‌ای باعث آسیب به مغز می‌شود که بروز دوره‌های بیشتر افسردگی را تسهیل می‌کند.

پیر شدن مفید است، چون به واسطه‌ی آن هر سال تعدادی می‌میرند تا زمانی که محیط تغییر می‌کند، گونه‌ها بتوانند سریع‌تر تکامل پیدا کنند.

«اگر تصور کنیم هدف بدیهی و اولیه‌ی زندگی انسان چیزی جز رنج کشیدن است، آن‌گاه می‌شود گفت که زندگی کمترین سازگاری را با هدف خود دارد.» آرتور شوپنهاور

زندگی بیشتر افراد با تصویری که داروینی‌های ساده‌لوح از زندگی انسان دارند، یعنی نزاع مداوم بر سر پول و روابط جنسی، متفاوت است.

اگر حساسیت کمتری به درد داشتید، احتمالاً بیشتر از حالا آسیب می‌دیدید. سیستم اضطراب شما می‌توانست تحریک‌پذیری کمتری داشته باشد، اما در آن صورت توانایی مقابله‌تان با خطر نیز کاهش پیدا می‌کرد. در تمام این موارد، حدود غایی مضراتی به همراه دارند. بهترین تعادل بین هزینه و سود در وضعیتی میانی به دست می‌آید. درد و اضطراب بیش از اندازه ضرر دارد، اما نبودشان نیز می‌تواند خطرناک باشد. انتخاب طبیعی معمولاً امور را دگرگون نمی‌کند، بلکه آنها را همان‌گونه که هستند در سطحی میانی نگاه می‌دارد. زندگی بدون درد و اضطراب می‌توانست زیباتر باشد، اما بدون شک کوتاه‌تر نیز می‌شد.

زن‌ها تقریباً دوبرابر مردها به اضطراب دچار می‌شوند. توضیحات بسیاری، ازجمله اثرات هورمونی، مکانیسم‌های مغزی و فشارهای اجتماعی، برای این موضوع ارائه شده است که اغلبشان تلویحاً می‌گویند مشکل از زن‌هاست. دیدگاه تکاملی این دیدگاه را وارونه می‌کند: میزان اضطراب زن‌ها تقریباً همان چیزی است که برای سلامت شخصی‌شان مناسب است؛ میزان اضطراب مردها اما برای حداکثر کردن امکان انتقال ژن‌هایشان مناسب، اما برای سلامتی‌شان ریسک بزرگی است.

زن‌ها تقریباً دوبرابر مردها به اضطراب دچار می‌شوند. توضیحات بسیاری، ازجمله اثرات هورمونی، مکانیسم‌های مغزی و فشارهای اجتماعی، برای این موضوع ارائه شده است که اغلبشان تلویحاً می‌گویند مشکل از زن‌هاست. دیدگاه تکاملی این دیدگاه را وارونه می‌کند: میزان اضطراب زن‌ها تقریباً همان چیزی است که برای سلامت شخصی‌شان مناسب است؛ میزان اضطراب مردها اما برای حداکثر کردن امکان انتقال ژن‌هایشان مناسب، اما برای سلامتی‌شان ریسک بزرگی است.

نظریه‌ی من این بود: پیر شدن مفید است، چون به واسطه‌ی آن هر سال تعدادی می‌میرند تا زمانی که محیط تغییر می‌کند، گونه‌ها بتوانند سریع‌تر تکامل پیدا کنند.