بریده‌هایی از کتاب باید به هم گوش بدهیم

دیگران من را شخصیتی می‌دانند که می‌تواند با هرکسی حرف بزند، اما درواقع من می‌توانم به هرکسی گوش دهم.

گوش دادن واقعی به دیگران مهارتی است که گویا بسیاری فراموشش کرده‌اند یا شاید هرگز آن را نیاموخته‌اند.

فقدان گوش دادن، آدم را دچار احساس تنهایی می‌کند.

گوش دادن، بیشتر از آنکه فهرستی از بایدها و نبایدها باشد، یک ذهنیت است.

مشکل، هر اندازه هم که بزرگ باشد، تنها راه، برای حل کردن یا حداقل کنار آمدن با آن، گفت‌وگو با خودتان است.

. کالوین کولیج در جمله‌ای مشهور می‌گوید: «تابه‌حال هیچ‌کس، دراثر گوش دادن، شغلش را از دست نداده است.»

پژوهشگران علوم رفتاری در دانشگاه شیکاگو مجموعه‌ای از آزمایش‌ها را روی صدها نفر انجام دادند که هر روز با اتوبوس و قطار سفر می‌کردند و به هریک از آن‌ها یکی از این شروط را تکلیف کردند: اول) در تنهایی بنشینید. دوم) با فردی غریبه معاشرت کنید. سوم) همان عملکرد همیشگی‌تان را داشته باشید. اکثر شرکت‌کنندگان انتظار داشتند، در صورت مجبور شدن به معاشرت با فردی غریبه، کمترین میزان رضایت و ثمربخشی را تجربه کنند؛ اما پژوهشگران دریافتند که عکسِ این موضوع صحت دارد. کسانی که با غریبه‌ها حرف زده بودند، پس از سفرشان، بیشترین میزان رضایت را داشتند و احساس نکردند آن معاشرت مانع از انجام کاری شده است. شرکت‌کنندگان باور داشتند که دیگران تمایلی به حرف زدن با آن‌ها نخواهند داشت و از برقراری آن گفت‌وگو معذب خواهند بود؛ اما هیچ‌یک از آن‌ها گزارشی مبنی‌بر پس زده شدن یا اهانت ارائه نکردند.

بازهم می‌گویم، راه‌حل مشکلات اغلب از قبل درون خودِ آدم‌ها وجود دارد و فقط با گوش دادن کمکشان می‌کنید به بهترین روش‌ها برای مدیریت مسائل دسترسی پیدا کنند؛

اریک بتزیگ فیزیک‌دان می‌گوید: «همه دانشمند به دنیا می‌آیند اما از بخت بد، خیلی‌ها این ویژگی را از دست می‌دهند.»

اگر کسی در زندگی‌تان هست که می‌تواند از خنده منفجرتان کند، معمولاً همان فرد صمیمی‌ترین محرم اسرارتان است؛ زیرا آن‌قدر در کنارش احساس آزادی دارید که خودتان را رها می‌کنید؛ دلیل دیگرش هم این است که معمولاً خنده‌دارترین چیزها، برای ما، شخصی‌ترین مسائل هم هستند.

وقتی کسی به آن‌ها گوش می‌دهد، چه حسی دارند و وقتی کسی به آن‌ها گوش نمی‌دهد، احساسشان چگونه است. علاوه بر این‌ها، آدم‌های مختلف دیگری هم بودند: کسانی که اتفاقی در هواپیما، اتوبوس یا قطار کنارم نشستند یا آن‌هایی که در رستوران، مهمانی شام، مسابقهٔ بیسبال، مغازهٔ خواربارفروشی یا هنگام بردن سگم به پیاده‌روی، به من برخورد کردند. بعضی از ارزشمندترین چیزهایی که دربارهٔ گوش دادن آموختم از راه گوش دادن به همان‌ها حاصل شد.

پژوهشگران هلندی دریافتند که گوش دادن به غیبتِ مثبت، آدم‌ها را ترغیب می‌کند به شیوه‌ای مشابه رفتار کنند و غیبتِ منفی باعث می‌شود آدم‌ها حس بهتری به خودشان پیدا کنند. پژوهشی دیگر نشان داد هرچه بیشتر از شنیدن غیبت شوکه یا ناراحت شوید احتمالش بیشتر می‌شود که از آن درس بگیرید.

آدم‌ها معمولاً بیش از آنکه به‌خاطر گوش دادن پشیمان شوند، بابت گوش ندادن احساس پشیمانی می‌کنند و احساس ندامت را بیشتر بابت حرف‌هایی که زده‌اند تجربه می‌کنند، نه حرف‌هایی که بر زبان نیاورده‌اند.

دانشمندان علوم اعصاب در مؤسسهٔ مغز و خلاقیتِ دانشگاه کالیفرنیای جنوبی، واقع در لس‌آنجلس، افرادی با مواضع سیاسیِ مستحکم را برای انجام پژوهش برگزیدند و با بهره‌گیری از اسکنرِ اف‌اِم‌آرآی فعالیت مغزشان را، زمانی که عقایدشان به چالش کشیده می‌شد، بررسی کردند؛ فعالیت مغزی‌شان به وضعیتی شباهت داشت که گویی خرسی در تعقیبشان بود. در چنین وضعیتی، که ناچار به جنگ یا گریز یا تسلیم هستیم، گوش دادن به‌شکلی باورنکردنی دشوار است. («خب آقای خرس، بگو ببینم چرا تعقیبم می‌کنی؟»)

اگر کسی در زندگی‌تان هست که می‌تواند از خنده منفجرتان کند، معمولاً همان فرد صمیمی‌ترین محرم اسرارتان است

تصور کنید در مغز افرادی که برحسب عادت، مثلاً از بین دو شبکهٔ فاکس‌نیوز و سی‌ان‌ان، فقط یکی را گوش می‌کنند چه اتفاقی رخ می‌دهد. اگر حرفی کاملاً مشابه را به هر دو گروه بگویید، آنچه مغزشان می‌شنود به‌طور محسوسی متفاوت از یکدیگر خواهد بود زیرا سیگنال‌ها، بسته به اینکه قبلاً چه‌چیزهایی شنیده باشند، به مسیرهای مجزایی هدایت می‌شوند.

توانایی ما برای گوش دادن و برقراری ارتباط با دیگران، در بزرگسالی، به این بستگی دارد که در دوران کودکی والدینمان چگونه به ما گوش می‌دادند و با ما ارتباط برقرار می‌کردند.

وقتی آدم‌ها احساس کنند طرف مقابل می‌شناسدشان و قدرشان را می‌داند، اشتیاق بیشتری برای حرف زدن پیدا می‌کنند.

کژفهمی‌ها، مانند اختلاف‌نظرها، ارزشمندند چون به یادمان می‌اندازند که دیگران با ما فرق دارند و حتی شباهت اندکی هم به ما ندارند.

«اگر همهٔ حرف‌هایم را می‌فهمیدی که خودِ من بودی.»

گوش دادن یعنی اینکه بفهمید در ذهن طرف مقابل چه‌خبر است و نشان دهید که دانستنِ آن برایتان اهمیت دارد.

سال ۲۰۱۸، بریتانیا تصمیم گرفت «وزارت تنهایی» را راه‌اندازی کند، تا بر اساس گزارشی که به سفارش دولت در سال ۲۰۱۷ تهیه شده بود، به ۹ میلیون شهروندی که اغلب یا همیشه احساس تنهایی می‌کنند، کمک کند.

فئودور داستایوسکی در کتاب یادداشت‌های زیرزمینی می‌نویسد: «هر آدمی خاطراتی دارد که حاضر نیست آن‌ها را به هیچ‌کسی، جز دوستانش، بگوید. خاطرات دیگری هم هستند که حتی حاضر به افشای آن‌ها نزد دوستانش هم نیست و فقط مخفیانه آن‌ها را با خودش مرور می‌کند؛ اما درنهایت دسته‌ای دیگر از خاطرات نیز وجود دارد که آدم می‌ترسد آن‌ها را حتی برای خودش بازگو کند و هر انسان آبرومندی تعداد قابل‌توجهی ازاین‌دست چیزها دارد که بایگانی‌شان کرده است.»

اگر کسی در زندگی‌تان هست که می‌تواند از خنده منفجرتان کند، معمولاً همان فرد صمیمی‌ترین محرم اسرارتان است؛ زیرا آن‌قدر در کنارش احساس آزادی دارید که خودتان را رها می‌کنید؛ دلیل دیگرش هم این است که معمولاً خنده‌دارترین چیزها، برای ما، شخصی‌ترین مسائل هم هستند.

ما عاشق برنامه‌های تکراری روزانه و تقویم‌های پر از جزئیاتمان هستیم که دقیقاً به ما می‌گویند انتظار چه‌چیزی را داشته باشیم. هرازگاهی ممکن است اندکی نوآوری به زندگی‌مان تزریق کنیم اما عموماً مسیرهای یکسانی را برای پیاده‌روی یا دویدن انتخاب می‌کنیم، در کلاس درس یا جلسات کاری روی صندلی یکسانی می‌نشینیم، در مغازهٔ خواربارفروشی همواره ترتیب مشابهی را برای بازدید از قفسه‌های فروشگاه برمی‌گزینیم، جای تمرینمان در کلاس یوگا ثابت است، برای تعطیلات به جاهایی می‌رویم که قبلاً هم رفته‌ایم، برای خوردن شام با افراد ثابتی بیرون می‌رویم و گفت‌وگوهایمان تا حد زیادی یکسان است. اما نکتهٔ تناقض‌آمیز اینجاست که این عدم قطعیت است که بیش از هرچیز به ما احساس زنده بودن می‌دهد. به رویدادهایی بیندیشید که شما را از روزمرگی خارج می‌کند: مثلاً حضور در جشن ازدواج یکی از اعضای خانواده، ارائهٔ یک سخنرانی بزرگ یا رفتن به جایی جدید. در چنین مواقعی است که به نظر می‌رسد زمان کمی کُندتر می‌گذرد و احساس می‌کنید بیشتر درگیر شده‌اید.

فقدان گوش دادن، آدم را دچار احساس تنهایی می‌کند.

دل‌بستگی‌هایمان در زندگی ما را تعریف می‌کنند و هر رابطه‌ای چگونگی بودنمان در این دنیا و چگونگی رفتارمان با یکدیگر را شکل می‌دهد. این دل‌بستگی‌ها از گوش دادن به دیگران شکل می‌گیرند، گوش دادنی که سرآغازش نجواهای مراقبانمان برای فرونشاندن بی‌قراری‌های ماست و در دوران بزرگ‌سالی در کار و ازدواج و زندگی روزمره ادامه می‌یابد. حرف زدن بدون گوش دادن مانند لمس کردن بدون لمس شدن است. تمام وجود ما با صداهایی که بیانگر افکار و احساسات شخصی دیگر هستند به ارتعاش درمی‌آید و این از حس لمس کردن هم فراگیرتر است. صدای انسان به درون ما نفوذ می‌کند و به‌طور فیزیکی و نیز عاطفی تحت‌تأثیرمان قرار می‌دهد. همین طنین آواهاست که به ما اجازهٔ فهمیدن و نیز عشق ورزیدن می‌دهد. تکامل به ما پلک داد تا بتوانیم چشمانمان را ببندیم اما ساختاری مشابه برای بستن گوش‌هایمان نداریم. این یعنی گوش دادن از ضروریات بقای ما محسوب می‌شود.

اگر کسی را در زندگی‌تان دارید که به حرفتان گوش می‌دهد و حس می‌کنید به او متصل هستید، برای قدم گذاشتن در جهان خارج و تعامل با دیگران، احساس امنیت بیشتری خواهید داشت. می‌دانید که اگر چیزهایی را بشنوید یا بفهمید که ناراحتتان می‌کند، مشکلی نخواهید داشت زیرا کسی را جایی (در این دنیا) دارید که محرم اسرارتان است و از اندوه نجاتتان خواهد داد. این وضعیت را داشتن پایگاه امن می‌نامند که سنگری در برابر احساس تنهایی است.

انسان‌ها از عدم قطعیت بیزارند، به‌ویژه در محیط‌های اجتماعی. در مغز نخستینی ما سازوکاری برای بقا نقش بسته است که در گوش ما زمزمه می‌کند: «کاری را که تابه‌حال انجام می‌دادی ادامه بده؛ هنوز که تو را به کُشتن نداده است!» به همین دلیل است که در مهمانی‌ها احتمال دارد به‌جای آنکه با فرد جدیدی آشنا شوید به‌سمت شخصی آزاردهنده جذب شوید که از قبل می‌شناسیدش.

آخرین باری که به حرف‌های کسی گوش دادید چه‌زمانی بوده؟ منظورم گوش دادن واقعی است، بدون اینکه فکر کنید بعدش چه می‌خواهید بگویید، به تلفن همراهتان نگاهی بیندازید یا وسط حرف طرف مقابل بپرید و نظر بدهید. آخرین باری که کسی واقعاً به حرف شما گوش داده چه‌زمانی بوده؟ زمانی را می‌گویم که مخاطبتان آن‌قدر حواسش به حرف‌های شما بوده و آن‌قدر واکنش دقیقی داشته که احساس کرده‌اید واقعاً درکتان می‌کند. در زندگی مدرن، تشویقمان می‌کنند که به قلبمان، به ندای درونمان و به حسمان گوش دهیم، اما به‌ندرت برای گوش دادن دقیق و هدفمند به دیگران ترغیب می‌شویم.