بریده‌هایی از کتاب محکم بایست

برای اینکه یاد بگیریم چگونه در یک فرهنگ پرشتاب دوام بیاوریم، و محکم بایستیم، باید به فلسفۀ رواقی کلاسیک رجوع کنیم و به‌ویژه از تأکیدات این اندیشه بر خویشتن‌داری، آرامش ذهن، والامنشی، احساس وظیفه و تفکر در ماهیت پایان‌پذیر زندگی الهام بگیریم. این فضیلت‌ها، نسبت به تمرکز سطحی بر پیشرفت و تحول دائمی، احساس کامیابی عمیق‌تری ایجاد می‌کنند.

رواقیون معتقد بودند که قدرت اراده مانند قدرت ماهیچه است: هرچه بیشتر تمرین کنیم، بهتر و قوی‌تر می‌شود.

به گفتۀ رواقیون، انجام‌دادن کارهایی که به شما «احساس درونی خوبی نمی‌دهند» فواید متعدد و هم‌بسته‌ای دارد. نخست، به ما کمک می‌کند تا برای مقابله با هر مشکلی که ممکن است در آینده رخ دهد قدرت خود را افزایش دهیم. اگر همیشه در آسایش و راحتی زندگی کرده‌ باشیم، تحمل رنج‌هایی که همۀ ما به‌ناچار زمانی در زندگی خود با آن‌ها مواجه می‌شویم برایمان بسیار دشوار خواهد بود، به‌عنوان مثال، وقتی بیمار و پیر می‌شویم یا وقتی نزدیکان یا چیزهای ارزشمند زندگی‌مان را از دست می‌دهیم. دوم اینکه رنج‌کشیدن در مقیاس کوچک موجب می‌شود ترس ما از بدبختی در آینده کاهش ‌یابد. به گفتۀ ایروین، تحمل اشکال کوچک ناراحتی و رنج به ما می‌آموزد که تجربیات ناخوشایند زندگی لزوماً هراس‌آور نیستند. بعد از اینکه یک روز در باران رکاب زدیم، قدر کارت اتوبوس خود را بیشتر می‌دانیم. و قدر ماشینمان را بعد از یک سفر طولانی با اتوبوس

باید بیاموزید که به بیرون نگاه کنید، نه به درون؛ و پذیرای افراد و فرهنگ‌های دیگر و طبیعت باشید. باید قبول کنید که کلید شیوۀ زندگی‌کردنِ شما در دست خود نیست.

آیا صدای درونی شما ارزش گوش‌کردن دارد؟ اگر هنگامی‌که در یک مهمانی هستید شما را به کاری غیراخلاقی تشویق کند چه؟

بسیاری از رواقیون تجسم منفی‌گرایانه را بررسی کرده‌اند. سنکا در نامه‌ای به مارسیا، که سه سال پس از مرگ پسرش هنوز در اندوه به سر می‌برد، می‌نویسد که او باید درک کند که در زندگی همه‌چیز یک «وام» است. بخت‌و‌اقبال می‌تواند بی‌آنکه هشداری دهد هرآنچه می‌خواهد را از ما بگیرد. درک این موضوع دلیل محکمی است برای اینکه چیزهایی که از آنِ ما هستند را در همان زمان کوتاهی که داریمشان دوست بداریم.

با نگاه‌کردن به درون خود به هیچ پاسخی دست نخواهید یافت. اهمیت‌دادن زیاد به احساسات درونی و درون‌نگری هیچ نتیجه‌ای ندارد.

یک مدیر مدرن نمی‌خواهد به‌عنوان قدرتی سخت‌گیر و جدی دیده شود که دستور می‌دهد و دربارۀ همه‌چیز تصمیم‌گیری می‌کند، بلکه ترجیح می‌دهد از کارمندان «دعوت» کند برای «به حداکثر رساندن رضایت شغلی» دربارۀ «موفقیت‌ها» گفت‌وگو کنند و به این طریق نوعی قدرت نرم کاملاً متفاوت را اعمال کند.

برخی جامعه‌شناسان فراتر می‌روند و از فاشیسم مثبت‌گرا سخن می‌گویند، مفهومی که به باور آن‌ها هم در تفکر مثبت‌گرا و هم در تحقیق ارج‌گزار وجود دارد.(۵) این مفهوم بیانگر نوعی کنترل ذهنی است که در صورتی ایجاد می‌شود که فقط به‌سوی روشن زندگی نگاه کنید.

اپیکتتوس بسیار بی‌پرده و روشن توصیه می‌کند که هر شب که فرزندانمان را می‌بوسیم و بهشان شب‌به‌خیر می‌گوییم به مرگشان بیندیشیم. شاید افراطی به نظر برسد، اما باعث می‌شود این احتمال را در نظر بگیریم که ممکن است فرزندانمان صبح روز بعد از خواب بیدار نشوند.(۱۲) این کار میرایی بشریِ ما را به یادمان می‌آورد و درنتیجه پیوندهای خانوادگی‌مان را محکم می‌کند و سبب می‌شود اشتباه فرزندانمان را بهتر بپذیریم. اکثر والدین وقتی کودکشان گریه می‌کند و نمی‌خوابد احساس درماندگی می‌کنند. اما اگر میرایی کودک را به خود یادآوری کنیم، این درماندگی می‌تواند به‌سرعت تبدیل به احساس شادی ناشی از وجود کودک شود. اپیکتتوس می‌گوید بهتر است یک کودک گریان را در آغوش بگیرید تا یک کودک بی‌جان را. تجسم منفی‌گرایانه به ما کمک می‌کند تا گریه‌های او را تحمل کنیم.

درواقع، خودبودن هیچ‌گونه ارزش ذاتی‌ای ندارد. از سوی دیگر، آنچه ذاتاً ارزشمند است انجام تعهدات خود در مقابلِ افرادی است که با آن‌ها در ارتباط هستید (‌یعنی انجام‌دادن وظایفتان)‌، و اینکه در حال انجام این کار «خودتان هستید» یا نه اساساً بی‌معنی است.

یکی از پیامدهای تمرکز بی‌چون‌وچرا بر مثبت‌گرایی می‌تواند «قربانی‌نکوهی» باشد. به این شکل که انواع رنج‌ها و محرومیت‌های انسان را به فقدان نگرش خوش‌بینانه و مثبت‌گرا به زندگی یا کمبود «خیال‌پردازی‌های مثبتی» نسبت می‌دهیم که روان‌شناسان مثبت‌گرا (ازجمله سلیگمن) آن را توصیه می‌کنند.

باید این تصور غلط رایج را رد کنید که «پاسخ در درون شماست» و با «نگاه به درون» آن را پیدا می‌کنید.

نوعی «من می‌دانم» در اطمینان وجود دارد که به‌راحتی به نگرشی کورکورانه منجر می‌شود، به‌ویژه هنگامی که باور داشته باشید بله‌گفتن بهترین کار است. از طرف دیگر، تردید ذهن را باز نگه می‌دارد و به کنش‌های متفاوت و ادراکاتی نو از جهان منجر می‌شود. وقتی می‌دانم، دیگر نیازی به گوش‌دادن ندارم. اما وقتی شک دارم، دیدگاه‌های دیگران معنای بیشتری پیدا می‌کنند. مشکل تردید این است که در فرهنگ پرشتاب کُند به شمار می‌رود و باعث عقب‌افتادن می‌شود. درنتیجه با تصمیم‌گیری سریع بر اساس احساسات درونی و مثبت‌گرایی سر سازگاری ندارد.

از دبستان تا دانشگاه یاد می‌گیریم که «بدانیم». اما لازم است که شک‌کردن را نیز بیاموزیم. ما باید یاد بگیریم که درنگ کنیم. باید یاد بگیریم که تجدید نظر کنیم.

وقتی تردید به مقام یک فضیلت ترفیع می‌یابد، بر چه چیز می‌توانید ایستادگی کنید؟ پاسخ آسان این است که بر تردید خود محکم بایستیم، یعنی تردید و تجدیدنظر را حق خود بدانیم. شاید این جواب پیش‌پا‌افتاده به نظر برسد، اما به نظر من کاملاً عمیق و واجد ارزش اخلاقی زیادی است. تقریباً همۀ خشونت‌های سیاسی توسط مردان قدرتمندی اعمال می‌شوند که مطمئن‌اند واقعیت را می‌دانند.

شاید چیزی به‌عنوان حقیقت مطلق وجود نداشته باشد، اما دقیقاً به همین دلیل ما موظفیم آن را در زندگی خود خلق کنیم. در دنیایی که به‌سرعت در حال تغییر است هیچ قطعیتی وجود ندارد، اما دقیقاً به همین دلیل است که ما باید قابل‌اطمینان باشیم. بنابراین در دنیایی که کنترل‌ناپذیر و افسارگسیخته است جزایری از نظم و انسجام ایجاد می‌کنیم. ایجاد چنین جزایری مستلزم این است که قادر باشید نه بگویید. از این منظر، گفتن «نه» پیش‌شرط توانایی محکم‌ایستادن است.

آدم و حوا نخست حیوان بودند، میمون‌هایی برهنه، فاقد قواعد اخلاقی. پس از خوردن میوۀ درخت معرفت، خوب و بد را آموختند و از برهنگی خود احساس شرم کردند. خدا به آن‌ها لباس داد و وادارشان کرد که موقعیت بهشتی و البته اساساً حیوانی خود را ترک کنند. ازآن‌پس آن‌ها به شکل انسان درآمدند. انسانیت پیوندی ناگسستنی با اخلاق دارد و اخلاق ازطریق شرم خود را نشان می‌دهد. اگر این اسطوره بیانگر واقعیتی روان‌شناختی باشد، آن واقعیت این است که انسان‌بودن با توانایی احساس شرم ارتباطی تنگاتنگ دارد. ازطریق شرمساری است که خود را آن‌گونه می‌بینیم که دیگران ما را می‌بینند و بررسی می‌کنیم که واقعاً چه کسی هستیم. بدون احساس شرم ما نمی‌توانستیم به‌عنوان انسان خودآگاهانه به خودمان بیندیشیم.